{539}{625}/Niektórzy z najpotężniejszych|/ludzi wród handlowców {629}{715}/i producentów w Ameryce|/obawiajš się czego. {719}{835}/Wiedzš, że gdzie tam jest władza|/tak zorganizowana, tak subtelna, {839}{985}/tak czujna, tak zespolona, tak|/kompletna, tak wszechobecna, {989}{1137}/że krytykujšc jš lepiej|/mówić ciszej od oddechu. {1159}{1301}/- Woodrow Wilson,|/były prezydent USA {1586}{1718}Synchro:|buszujacy_w_brzoskwiniach & KFI {1828}{1924}/Za każdym razem gdy bank udziela|/nowej pożyczki tworzony jest {1928}{2033}/nowy kredyt bankowy - nowy depozyt|/- całkowicie nowe pienišdze. {2037}{2137}/- Graham F. Towers,|/Dyrektor Bank of Canada {2141}{2261}/Proces w którym bank tworzy pienišdze|/jest tak prosty, że umysł go odrzuca. {2265}{2369}/- John Kenneth|/Galbraith, Ekonomista {2373}{2460}/Pozwólcie mi tworzyć|/i kontrolować pienišdze państwa, {2464}{2552}/a nie będzie mnie obchodzić,|/kto tworzy w nim prawo. {2556}{2650}/- Mayer Anselm Rothschild, Bankier {2688}{2884}PIENIĽDZE JAKO DŁUG {2924}{2997}/Dług... {3287}{3421}Dwie wielkie tajemnice zdominowały|nasze życie: miłoć i pienišdze {3425}{3535}Czym jest miłoć? to pytanie|nieustannie zgłębiane w opowieciach, {3539}{3640}piosenkach, ksišżkach,|filmach i telewizji. {3644}{3799}Tego samego jednak nie można powiedzieć|o pytaniu Czym sš pienišdze? {3803}{3899}Nie dziwi fakt, że teorie|monetarne nie natchnęły {3903}{3964}żadnego twórcy|filmu sensacyjnego. {3968}{4077}Ale, nie wspomina się o|tym również w szkołach. {4081}{4174}Dla większoci z nas pytanie|Skšd się biorš pienišdze? {4178}{4307}przywodzi na myl obraz mennicy|drukujšcej banknoty i bijšcej monety. {4311}{4435}Większoć z nas wierzy, że|pienišdze sš tworzone przez rzšd. {4439}{4553}To prawda...|..ale nie do końca. {4559}{4680}Metalowe i papierowe symbole|wartoci, które uważamy za pienišdze, {4684}{4816}sš faktycznie produkowane przez agencję|rzšdowš zwanš Mennicš Państwowš. {4820}{4929}Lecz ogromna większoć pieniędzy|nie powstaje w mennicy. {4933}{5020}Sš tworzone każdego dnia|w wielkich ilociach {5024}{5161}przez prywatne korporacje|znane jako banki. {5210}{5295}Większoć z nas wierzy, że|banki pożyczajš pienišdze, {5299}{5376}które w nich|zostały zdeponowane. {5380}{5459}Łatwe do wyobrażenia...|ale to nie prawda. {5463}{5548}W rzeczywistoci bank TWORZY|pienišdze które pożycza, {5552}{5636}nie z własnych dochodów,|nie z depozytów, {5640}{5759}lecz wprost z podpisanego przez|pożyczkobiorcę zobowišzania spłaty. {5763}{5852}Podpis pożyczkobiorcy na umowie|kredytowej jest obietnicš {5856}{5977}zapłaty bankowi kwoty kredytu, plus|odsetki pod grobš utraty domu, {5981}{6134}samochodu lub innego aktywa|zastawionego pod kredyt. {6200}{6294}Co ten sam podpis|wymaga od banku? {6298}{6393}Bank wyczarowuje z|kapelusza sumę kredytu {6397}{6481}i zwyczajnie wpisuje jš|na konto pożyczkobiorcy. {6485}{6519}Brzmi|nieprawdopodobnie? {6523}{6593}Z pewnociš to|nie może być prawda. {6595}{6730}Ale jest. {6776}{6845}By zademonstrować|w jaki sposób ten cud {6849}{6960}nowoczesnej bankowoci się spełnia|rozważmy tš prostš historyjkę: {6964}{7030}"Bajka o Złotnikach" {7034}{7162}W dawnych czasach, właciwie|cokolwiek było używane jako pienišdze. {7166}{7252}Po prostu musiało być to przenone|i wystarczajšca iloć ludzi {7256}{7325}musiała mieć wiarę w to,|że będzie to można póniej {7329}{7412}wymienić na przedmioty o prawdziwej|wartoci takie jak żywnoć, {7416}{7514}ubrania, schronienie.|Jako pieniędzy używano muszli, {7516}{7599}nasion kakaa, ładnych kamieni,|a nawet pióra. {7603}{7697}Złoto i srebro były atrakcyjne,|gładkie i łatwe w obróbce {7701}{7803}więc niektóre kultury stały się|ekspertami w dziedzinie tych metali. {7807}{7916}Złotnicy ułatwili handel poprzez|bicie monet, ustandaryzowanych {7920}{8055}jednostek metalów, których waga|i czystoć były certyfikowane. {8059}{8167}By zabezpieczyć swoje złoto|złotnik potrzebował skarbca. {8171}{8263}Wkrótce do drzwi złotnika zaczęli|pukać inni mieszkańcy miasta {8267}{8335}by wynajšć miejsce w|skarbcu i zabezpieczyć w nim {8339}{8411}własne monety i inne|cenne przedmioty. {8415}{8534}W niedługim czasie złotnik|najmował każdš półkę swego skarbca {8538}{8640}co dawało mu|skromy dochód. {8644}{8768}Mijały lata i złotnik|zaobserwował pewnš prawidłowoć. {8772}{8881}Depozytorzy bardzo rzadko przychodzili|by wypłacić zdeponowane złoto {8885}{8956}i nigdy nie zdarzyło się by|przyszli wszyscy na raz. {8960}{9090}Działo się tak dlatego, że kwity,|które wypisywał złotnik jako rachunek {9094}{9229}za zdeponowane złoto były na rynku|wymieniane jak prawdziwe złoto. {9233}{9337}Te papierowe pienišdze były znacznie|wygodniejsze od ciężkich monet, {9341}{9433}a przy tym można było na|nich napisać dowolnš kwotę {9437}{9539}zamiast mozolnie liczyć monety|przy każdej transakcji. {9543}{9619}W międzyczasie złotnik|rozwinšł nowy interes. {9623}{9720}Pożyczał własne złoto obcišżajšc|pożyczkobiorcę odsetkami. {9724}{9824}Dzięki wygodzie pienišdze-kwity|zostały powszechnie zaakceptowane {9828}{9923}i pożyczkobiorcy zaczęli|prosić o wypłacenie pożyczki {9927}{10047}w tej formie zamiast|prawdziwych metali. {10051}{10155}Wraz z rozwojem przemysłu coraz|więcej ludzi zaczęło prosić złotnika {10159}{10291}o udzielenie pożyczki. To|nasunęło mu nawet lepszy pomysł. {10295}{10424}Wiedział już, że niewielu depozytariuszy|kiedykolwiek wypłaca swoje złoto. {10428}{10538}Więc złotnik wykombinował, że ujdzie mu|na sucho jeżeli zacznie pożyczać kwity {10542}{10667}zabezpieczone złotem nie tylko|swoim ale i swoich depozytariuszy {10671}{10835}Jak długo pożyczki były spłacane, depozytariusze|pozostawali niewiadomi i bezstratni. {10839}{10924}A złotnik, teraz bardziej|bankier niż rzemielnik, {10928}{11096}inkasował znacznie wyższy dochód niż|kiedy pożyczał tylko swoje złoto. {11100}{11191}Latami złotnik w sekrecie|cieszył się dobrym dochodem {11195}{11286}z procentów zarobionych|na cudzych depozytach. {11290}{11382}Teraz szanowany pożyczkodawca,|stawał się coraz bogatszy {11386}{11477}od pozostałych mieszkańców|miasteczka i nie krył się z tym. {11481}{11586}Rosły podejrzenia, że wydawał|pienišdze depozytariuszy, {11590}{11694}więc zebrali się i|zagrozili wycofaniem złota, {11698}{11812}jeli złotnik nie wyjani skšd|wzięło się jego bogactwo. {11816}{11892}W przeciwieństwie do tego|czego można by się spodziewać, {11896}{11976}ta sytuacja nie okazała się|dla złotnika katastrofš. {11980}{12110}Pomimo obłudy tkwišcej w jego|schemacie, ten pomysł działał. {12114}{12183}Depozytorzy nie|stracili niczego. {12187}{12286}Ich pienišdze nadal tkwiły|bezpiecznie w skarbcu złotnika. {12290}{12419}Zamiast zabierać swoje złoto|depozytorzy zażšdali od złotnika {12423}{12456}- teraz ich bankiera {12460}{12604}by ten wypłacał im częć|z naliczanych odsetek. {12619}{12725}Takie były poczštki bankowoci.|Bankier wypłacał niskie odsetki {12729}{12809}od zdeponowanych przez|innych pieniędzy, {12813}{12886}a następnie pożyczał je|żšdajšc wyższych odsetek. {12890}{12996}Różnica pokrywała koszy prowadzenia|banku oraz stanowiła jego dochód. {13000}{13064}Logika owego|systemu było prosta. {13068}{13188}Wyglšdało to na rozsšdne rozwišzanie|by zaspokoić popyt na kredyt. {13192}{13349}Jednakże to NIE jest sposób|w jaki dzi działajš banki. {13353}{13435}Nasz złotnik/bankier nie był|usatysfakcjonowany dochodem {13439}{13549}pozostajšcym po tym jak podzielił|się zyskami z depozytariuszami. {13553}{13703}A popyt na kredyt rósł szybko, wraz z|ekspansjš Europejczyków na cały wiat. {13707}{13792}Niestety jego pożyczki|ograniczone były przez iloć złota {13796}{13964}zdeponowanego w skarbcu. Wtedy|wpadł na jeszcze mielszy pomysł. {13968}{14064}Ponieważ nikt po za nim nie wiedział|co właciwie jest w jego skarbcu {14068}{14172}mógł pożyczać kwity na złoto|którego nigdy tam nie było! {14176}{14277}Dopóki właciciele kwitów nie przyszliby|do skarbca w tej samej chwili {14281}{14396}by razem domagać się prawdziwego złota,|jak ktokolwiek mógł się domylić? {14400}{14518}Ten schemat działał bardzo dobrze|i bankier stał się bajecznie bogaty {14522}{14659}dzięki odsetkom płaconym za|złoto które nie istniało! {14663}{14777}Pomysł, że bankier mógł tworzyć|pienišdze znikšd był zbyt oburzajšcy {14781}{14862}by w niego uwierzyć, więc|myl ta przez dłuższy czas {14866}{14918}nawet nie przyszła|ludziom do głowy. {14922}{14999}A jednak, co łatwo sobie|wyobrazić, władza by od tak {15003}{15078}tworzyć pienišdze wpadła|bankierom do głowy. {15082}{15175}Z czasem skala pożyczek jakie|tworzył bankier oraz jego {15179}{15301}ostentacyjnie bogactwo wzbudziły|kolejny raz podejrzenia. {15305}{15390}Niektórzy pożyczkobiorcy zaczęli|domagać się prawdziwego złota {15394}{15483}zamiast papierowego odpowiednika.|Rozeszły się plotki. {15487}{15612}Nagle kilku zamożnych depozytariuszy|pojawiło się by odebrać swoje złoto. {15616}{15667}Zabawa się|skończyła! {15671}{15816}Morze posiadaczy dowodów własnoci spłynęło|ulicami do zamkniętych drzwi banku. {15820}{15905}Niestety bankier nie posiadał|wystarczajšcej iloci złota i srebra {15909}{15997}by spłacić wszystkie papiery,|które wydał w ich ręce. {16001}{16163}Nazywa się to najazdem na bank i jest to|co czego każdy bankier się zawsze obawia. {16167}{16324}Fenomen najazdu na bank zrujnował banki|indywidualne i - co nie powinno dziwić {16328}{16437} zniszczył zaufanie opinii|publicznej do wszystkich bankierów. {16441}{16609}Powinien to być jasny powód by zabronić|praktyki tworzenia pieniędzy z niczego. {16613}{16698}Jednak duże iloci kredytu|oferowane przez bankierów {16702...
Illias