Szkolenie dla osób wykonujących czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy
Szkoła Aspirantów
Państwowej Straży Pożarnej
Szkolenie dla osób wykonujących czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej.
praca zbiorowa
wszelkie prawa zastrzeżone
SPIS TREŚCI
oraz instalacji użytkowych................................................................................... 54
7. Środki gaśnicze. Gaśnice...........................................................................................64
8. Urządzenia przeciwpożarowe................................................................................. 75
9. Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym………………………..... 81
10. Zasady organizacji i prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych..................... 86
11. Prowadzenie kontroli spełniania wymagań ochrony przeciwpożarowej w
zakładzie pracy..................................................................................................... 104
12. Metodyka prowadzenia szkoleń…………………………………......……...... 113
13. Wykorzystanie informatyki i literatury fachowej w procesie pozyskiwania informacji............................................................................................................. 116
14 Ustalanie przyczyn i okoliczności powstania pożarów………………………….. 121
15. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym ………………………………. 128
1. ZASADY ORGANIZACJI OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ.
___________________________________________________________________________
1.1. System prawny ochrony przeciwpożarowej w Polsce.
Organizację ochrony przeciwpożarowej w Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie delegacji ustawowej. Zgodnie z ustawową definicją ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:
a) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;
b) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;
c) prowadzenie działań ratowniczych.
Jak wynika z definicji ochrona przeciwpożarowa nie odnosi się jedynie do ochrony przed pożarami, lecz obejmuje swoim zakresem niemal wszystkie aspekty bezpieczeństwa publicznego.
Ustawodawca w art. 2 ustawy zawarł tzw. słowniczek w którym zgodnie z zasadami wykładni wyjaśnił sens i znaczenie poszczególnych zwrotów w kontekście realizacji zadań ustawowych.
Za realizację polityki państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej odpowiada Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, który pełni również zwierzchni nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.
W zakresie ustalonym przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zadania ochrony przeciwpożarowej realizują również inni ministrowie, wojewodowie, organy gminy – w stosunku do budynku, obiektu lub terenu oraz jednostek organizacyjnych im podległych lub przez nich nadzorowanych oraz podmiotów gospodarczych, dla których są organami założycielskimi, a w stosunku do polskich placówek zagranicznych – kierownicy tych placówek.
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach ochrony przeciwpożarowej oraz organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej.
Na obszarze województwa lub powiatu wojewoda lub odpowiednio starosta koordynują funkcjonowanie systemu i kontrolują wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska kierują tym systemem. Zadania te wykonują przy pomocy zespołów do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa.
Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę.
System ochrony przeciwpożarowej skupia następujące jednostki ochrony przeciwpożarowej:
§ jednostki organizacyjne PSP,
§ jednostki organizacyjne wojskowej ochrony przeciwpożarowej,
§ zakładowe straże pożarne,
§ zakładowe służby ratownicze,
§ gminne zawodowe straże pożarne,
§ powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne,
§ terenowe służby ratownicze,
§ ochotnicze straże pożarne,
§ związek ochotniczych straży pożarnych,
§ inne jednostki ratownicze,
§ inne służby, inspekcje, straże, instytucje i inne podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilno-prawnej zgadzają się uczestniczyć w działaniach ratowniczych.
Jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej enumeratywnie wymienia art. 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz. 400 ze zm.).
Minister właściwy do spraw wewnętrznych, a za jego zgodą inni ministrowie, wojewodowie, organy jednostek samorządu terytorialnego, instytucje, organizacje, osoby prawne lub fizyczne mogą tworzyć, przekształcać lub likwidować zakładowe straże pożarne, zakładowe służby ratownicze, gminne (miejskie) albo powiatowe (wiejskie) zawodowe straże pożarne, terenowe służby ratownicze lub inne jednostki ratownicze.
Organizację i szczegółowe zasady funkcjonowania zakładowej straży pożarnej, zakładowej służby ratowniczej, gminnej zawodowej straży pożarnej, terenowej służby ratowniczej oraz innych jednostek ratowniczych – określają osoby prawne lub fizyczne je tworzące, w porozumieniu i pod nadzorem komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej właściwego ze względu na teren działania.
Realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej polega na nałożeniu stosownych obowiązków na osoby prawne, osoby fizyczne, organizacje lub instytucje korzystające ze środowiska przyrodniczego, budynku, obiektu lub terenu.
Ustanowione zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej podlegają ustawowej kontroli przez właściwe miejscowo i rzeczowo organy państwowe.
Prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej mają uprawnieni strażacy pełniący służbę w Państwowej Straży Pożarnej oraz osoby uprawnione przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej. Osoby te są upoważnione w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów pożarowych do nakładania kary grzywny w postępowaniu mandatowym.
W obowiązującym systemie prawnym odpowiedzialność za bezpieczeństwo pożarowe uregulowana jest przede wszystkim w kodeksie wykroczeń oraz kodeksie karnym. Zakres tej odpowiedzialności zależy w szczególności od rodzaju zaniedbań, ich skutków bądź konsekwencji.
1.2. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy.
Sprawnie funkcjonujący system ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy, firmie czy instytucji jest gwarancją prawidłowego wykonywania nałożonych obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Niezwykle istotną kwestią jest właściwe jego zorganizowanie.
Warunkami koniecznymi dla prawidłowego zorganizowania systemu w danej jednostce organizacyjnej są przede wszystkim:
§ powszechność w zakresie stosowania obowiązujących przepisów,
§ znajomość obowiązujących przepisów,
§ właściwie sprawowany nadzór nad stosowaniem obowiązujących przepisów, nakazów oraz przyjętych zasad postępowania.
Z uwagi na różnorodność działających zakładów, charakter ich działalności, rodzaje produkcji, technologie wykorzystywane w produkcji, wielkość, zagrożenie pożarowe itp. nie jest możliwe ustalenie modelowego wzorca ochrony przeciwpożarowej dla danego zakładu pracy.
W odróżnieniu od ustalonych zasad dotyczących tworzenia jednostek ratowniczo gaśniczych nie ma obecnie ustalonych jednolitych zasad powoływania i tworzenia innych jednostek ochrony przeciwpożarowej czy służb ratowniczych.
Decyzja o utworzeniu jednostki ochrony przeciwpożarowej bądź służby ratowniczej powinna być podjęta po uprzednim przeprowadzeniu analizy ryzyka pożaru czy też innego zagrożenia miejscowego.
Do prowadzenia spraw ochrony przeciwpożarowej mogą być tworzone:
§ stanowiska pracy jedno lub wieloosobowe,
§ straże pożarne czy służby ratownicze,
§ komisje, zespoły i inne organy o charakterze opiniodawczym i doradczym,
§ przeciwpożarowe pogotowia kadrowe,
§ inne zespoły i służby wg potrzeb i uznania właściciela, zarządcy bądź użytkownika budynku, obiektu lub terenu.
Z uwagi na zakres podmiotowy rozporządzenia MSWiA z dnia 8 grudnia 1998 r. w sprawie wymagań w zakresie kwalifikacji zawodowych oraz dotyczących warunków fizycznych i psychicznych osób zatrudnionych w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, a także w zakresie kwalifikacji zawodowych osób wykonujących czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 159, poz. 1050) oraz uczestnictwo w kursie osób, które prowadzą sprawy z zakresu ochrony ppoż. (które z reguły wykonują czynności w charakterze inspektorów ds. przeciwpożarowych) należy podkreślić, iż osoby te mają kompetencję wyłącznie do wykonywania czynności w zakresie wynikającym z art. 4 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Jednakże za bezpieczeństwo pożarowe zakładu pracy, zawsze odpowiedzialny jest właściciel firmy, który ostatecznie podejmuje decyzję o obowiązującym w danym zakładzie pracy systemie ochrony przeciwpożarowej.
1.3. System przepisów dotyczący zabezpieczeń przeciwpożarowych obiektów i terenów.
Zgodnie z art. 87 pkt. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami obowiązującego prawa (oprócz Konstytucji oraz ratyfikowanych umów międzynarodowych) są ustawy i rozporządzenia. Konstytucja zezwala na wydawanie zarządzeń z tym jednak zastrzeżeniem, iż nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
W obowiązującym systemie źródeł prawa z zakresu ochrony przeciwpożarowej wyróżnić należy:
· Ustawy.
· Rozporządzenia.
· Polskie Normy.
1.4. Podstawowe zadania i obowiązki właściciela lub zarządcy obiektów lub terenów w zakresie ochrony przeciwpożarowej.
Realizacja zadań w systemie ochrony przeciwpożarowej polega na nałożeniu stosownych obowiązków na osoby prawne i fizyczne, określone w sposób zasadniczy w aktach normatywnych takich jak ustawy oraz bardziej szczegółowo w przepisach wykonawczych rangi rozporządzenia, a także wytycznych.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zadania z zakresu ochrony ppoż. jest ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Art. 3 ust. 1 ustawy formułuje powszechny obowiązek stosowania się do zasad ochrony przed pożarami dla wszystkich podmiotów korzystających ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu. W dalszych zapisach ustawa wymienia enumeratywnie podstawowe obowiązki jakie należą do właścicieli, użytkowników, bądź zarządzających w zakresie zapewnienia ochrony przed pożarami lub innymi miejscowymi zagrożeniami.
Tymi podstawowymi wymienionymi w ustawie obowiązkami są:
1. Przestrzeganie przeciwpożarowych wymagań budowlanych i technologicznych (art. 4 ust. 1 pkt 1).
Obowiązek ten obejmuje cały proces inwestycyjny (projektowanie, wykonawstwo, przekazywanie do użytkowania, użytkowanie, eksploatacje, modernizacje itp.) – określony jest w szeregu przepisach, normach, wytycznych, instrukcjach. W realizacji tego obowiązku istotnym elementem warunkującym spełnienie wymogów ochrony ppoż. jest współpraca z Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej i innymi organami administracji państwowej np. organem nadzoru architektoniczno-budowlanym.
2. Zobowiązanie do wyposażania budynku, obiektu lub terenu w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach (art. 4 ust. 1 pkt 2).
Przepisem podstawowym regulującym tą kwestię jest rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Rozporządzenie to zobowiązuje jednocześnie do poddawania powyższego sprzętu i urządzeń badaniom technicznym oraz do przeprowadzania konserwacji i napraw.
3. Zapewnienie osobom przebywającym w budynku, obiekcie lub na terenie bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji, czyli stworzenie odpowiednich warunków, zapewniających człowiekowi w przypadku wystąpienia zagrożeń, względne bezpieczeństwo jego życia, zdrowia lub mienia (art. 4 ust. 1 pkt. 3).
4. Przygotowanie budynku, obiektu lub terenu do prowadzenia akcji ratowniczej (art. 4 ust. 1 pkt 4).
Chodzi przede wszystkim o zapewnienie odpowiednich dróg dojazdowych do budynków i obiektów, a także źródeł przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego do celów gaśniczych.
5. Zapoznanie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi (art. 4 ust. 1 pkt 4a).
Znajomość zagadnień przeciwpożarowych i przygotowanie pracowników na wypadek wystąpienia zagrożeń możliwe jest przez prowadzenie odpowiednich szkoleń. Z powodu braku regulacji prawnych w zakresie przeciwpożarowych szkoleń pracowniczych należy posiłkować się rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp, które w sposób ogólny porusza problematykę szkoleń przeciwpożarowych.
6. Ustalenie sposobu postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia (art. 4 ust. 1 pkt 5).
Wykonanie tego obowiązku następuje poprzez opracowanie stosownych instrukcji, planów działań ratowniczych, określenia zasad postępowania na wypadek pożaru czy zagrożenia.
7. Zobowiązanie do założenia urządzeń sygnalizacyjno-alarmowych i połączenia ich z najbliższą jednostką Państwowej Straży Pożarnej o ile w budynku, obiekcie lub na terenie nie działa własna jednostka ratownicza (art. 5 ust. 1).
Obowiązek ten dotyczy takich obiektów czy budynków, które zostały określone w wykazie zawartym w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r.
...
frontera4x4