Wstyd u dziecka w wieku przedszkolnym.doc

Wstyd u dziecka w wieku przedszkolnym.

WSTYD jest jedną z emocji, które są odpowiedzialne za relacje, jakie łączą nas ze światem zewnętrznym. Regulują i nadają im określone znaczenie. Z jednej strony, wstyd stoi na straży naszej przyzwoitości. Chroni nasze życie wewnętrzne w obecności innych, nieznanych nam sytuacji czy osób. Mobilizuje do bycia lepszym.
Z drugiej zaś strony determinuje nasze powodzenie życiowe. Szczególnie, gdy przekształca się w sposób życia i ogarnia wszechwładnie. Odbiera radość i wypełnia poczuciem braku własnej wartości. Dziecko przystosowuje się do społecznej sytuacji poprzez wycofywanie się z niej. 

Napotykając na tę trudność w pracy dydaktyczno- wychowawczej w przedszkolu dostrzegłam jej społeczne tło oraz potrzebę bliższego poznania tego problemu, tym bardziej że literatura traktuje go zbyt marginalnie, szczególnie gdy chodzi o dzieci.
Dla dorosłych, dziecko wstydliwe jest kłopotliwe w tym czego nie robi, niż w tym co robi. Toksyczność tej emocji rodzi przygnębiający niepokój i wewnętrzne napięcie. Zakłóca zdolność myślenia i planowania, hamuje potrzebę realizowania się. 
Zaburzenia emocjonalne są coraz częstszym zjawiskiem. Rodzice wskazują na trudności wychowawcze. Kierują się utrwalonymi i często błędnymi schematami zachowań. Reakcje dziecka wstydliwego traktują jako wyraz złej woli, niechęci do wykonywania poleceń i podporządkowania się ich nakazom. A przecież są one wyrazem warunków, jakie stwarzają im dorośli! Dzięki aprobacie lub dezaprobacie jaką odczuwa, wyrabia w sobie przekonanie, jakie jest i jakie być powinno.
Uczucie wstydu dziecko poznaje stopniowo. Uczy się go od innych, którzy mówią jakie powinno być i jak ma się zachować. Jego pierwowzorem są rodzice, którzy z łatwością wpływają na podatność powstawania wstydu. Sami nim owładnięci, nieświadomie cedują go na dziecku. Nie dostarczają mu ani poczucia bezpieczeństwa ani też bliskich, serdecznych więzi emocjonalnych. Niejednokrotnie zawstydzają dziecko w sytuacjach, gdy jest nazbyt radosne lub rozgniewane. Hamują jego emocje przywołując do porządku. Nadmierną koncentracją uwagi pozbawiają dziecko treningu w rozwiązywaniu różnych zadań. Budzą w nim bezradność, która sygnalizuje porażkę.
Dziecko wstydliwe wymaga specjalnego sposobu postępowania i odpowiedniej postawy nauczyciela, który 
w drodze udzielania mu pomocy otoczy go indywidualną opieką i terapią. Swoją postawą i świadomym działaniem jest wstanie wzmocnić w dziecku wiarę we własne możliwości, by mogło w przyszłości skierować swą energię życiową na opanowanie świata zewnętrznego i stać się jego równoprawnym uczestnikiem.
 

"... mów dziecku, że jest dobre,

że może, że potrafi..."

                                                            J. Korczak

Dobrze rozumiejący i właściwie reagujący na emocje dziecka nauczyciel, jest wstanie wspierać go i uaktywniać, zachęcać, okazywać uznanie, wzbudzać zaufanie i społeczne docenianie. Powinien towarzyszyć dziecku i wspierać go w codziennych zmaganiach. Stopniowo oswajać go z nowymi sytuacjami, mówić mu prawdę, aby nie doprowadzać do zaskoczeń. Nie powinien również potęgować u dziecka potrzeby bezpieczeństwa przez nadmierne ochranianie i ukrywanie zagrożenia. Przede wszystkim powinien dobrze znać dziecko i wiedzieć jak odbiera ono swoje otoczenie, jakie są relacje pomiędzy nim a rodzicami, co go interesuje najbardziej i w co lubi się bawić. Wnikliwa diagnoza i obserwacja pozwoli na dostosowanie sposobów ośmielania dziecka wstydliwego w przedszkolu.
Zadaniem nauczyciela jest proponowanie dziecku łatwych czynności, przez niego aprobowanych. Dążących do tego, aby samodzielnie działało, nabierało pewności siebie i było dumne ze swoich osiągnięć. Przyjazną postawą, jest wstanie wywołać pozytywne nastawienie dziecka do nowych działań i wzbudzenia motywacji do podejmowania, z czasem coraz trudniejszych czynności. Stosując przy tym pozytywne wzmocnienia typu: "wspaniale sobie poradziłeś" czy "brawo, bardzo nam pomogłeś" budzi wiarę dziecka we własne możliwości oraz kształtuje pozytywny stosunek rówieśników. Prawidłowe relacje są niezbędne w procesie ośmielania dziecka w przedszkolu.

Najważniejszą rolę pełni zabawa. Jej terapeutyczny charakter umożliwia dziecku uwolnienie się od różnych napięć i negatywnych emocji. Stwarza okazję do podejmowania takich ról, których mały człowiek nie miał okazji pełnić w rzeczywistym świecie ( drama). Dziecko znajduje się w sytuacji rozwiązywania problemu na drodze własnych poszukiwań i relacji z innymi. Ma możliwość poczucia wpływu na bieg zdarzeń oraz bycia ważnym i zauważonym w grupie. Towarzyszące przy tym wyrażanie emocji, doznań i wrażeń, prowadzą do uzewnętrzniania przeżyć, ujawnienia swojego wnętrza i otworzenia się. Sprzyjają temu również zabawy plastyczne, tańce integracyjne czy ćwiczenia gimnastyczne np. wg W. Scherborne. Dają one możliwość stopniowego nawiązywania kontaktów z innymi. Budują wspólnotę i wzbudzają zaufanie do współuczestniczących. Poprzez wspólną zabawę dzieci integrują się i nabywają umiejętność akceptowania innych takimi, jakimi są. 

Nauczyciel podejmując jakiekolwiek działania, powinien kierować się faktem, iż dobór odpowiednich sposobów jest zindywidualizowany. Niezbędna jest dobra znajomość problemu oraz obserwacja, która stanowi podstawę dalszych przedsięwzięć.



Literatura

1. Bradshaw J. " Toksyczny wstyd. Jak uzdrowić wstyd, który cię zniewala?", Wyd. Akuracik, Warszawa 1997.

2. Dodziuk A. " Mój przeciwnik wstyd", w Charaktery, Warszawa 1977.

3. Dodziuk A. " Wstyd. Jak lepiej zrozumieć i nie pozwolić, żeby zatruwał nam życie", Instytut Psych. Zdrowia, 
    PTS, Warszawa 1999.

4. Goleman D. " Inteligencja emocjonalna. Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz od umiejętności 
    kierowania emocjami", Media Rodzina, Poznań 1997.

5. Kielar- Turska M. " Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata", WsiP, Warszawa 1992.

6. Kozłowska A. " Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym", WsiP, Warszawa 1984.

7. Rojewska J." Grupa bawi się i pracuje". Zbiór grupowych gier i zabaw psychologicznych, Wrocławska 
    Drukarnia Nauk. PAN, Wrocław 2000.

opr. Bogusława Bogusz