Studium przypadku (ang. case study) to wyczerpująca metoda badawcza, polegająca na jednoczesnym stosowaniu wielu metod w celu jak najdokładniejszej diagnozy psychologicznej. Metody wykorzystywane w studium przypadku, to, np. wywiad, test psychologiczny, kwestionariusz osobowości, genogram, obserwacja, test projekcyjny. Studium przypadku jest przede wszystkim metodą diagnozy klinicznej. Wybór studium przypadku jako jakościowej metody badawczej oznacza idiograficzne stanowisko teoriopoznawcze badacza, czyli wiąże się z założeniem, że wartościowe jest badanie każdego pojedynczego przypadku, a nie poszukiwanie praw ogólnych. Chcąc wszechstronnie scharakteryzować człowieka, tak by zupełnie niezależna osoba była w stanie sobie wyobrazić jego specyficzność i niepowtarzalność, szukamy odpowiedniej metody. Nie istnieje pojedyncza metoda, która opisuje jednostkę w sposób doskonały. Filozofia i inne nauki humanistyczne kierują swoje wysiłki ku zrozumieniu i opisaniu indywidualności ludzkiej. Studium przypadku jest metodą, którą badacz sam kreuje, na podstawie celu diagnozy (sytuacji, powiązania, przyczyn, potrzeb).
Metoda sytuacyjna (inna nazwa: metoda przypadków) - metoda pedagogiczna polegająca na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przykładowego przypadku tak skonstruowanego, żeby był on typowy dla dużej klasy zdarzeń. Uczniom przedstawia się sytuację wymagającą podjęcia decyzji, doprowadza się ich do zaproponowania kilku rozmaitych projektów decyzji i omawia się konsekwencje każdej z nich. Metoda polega na wyrabianiu w uczniach umiejętności wszechstronnego analizowania problemów składających się na tzw. sytuację trudną, a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji oraz wskazywania przewidywanych następstw poczynań zgodnych z tymi decyzjami. Metoda ma charakter prospektywny i fikcyjny.
Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych. Metoda indywidualnych przypadków jest spuścizną pracy socjalnej stosowanej w praktyce, która miałam miejsce na ziemiach kontynentu Ameryki Północnej w Stanach Zjednoczonych. Za jej twórcę uznaje się Mary Richmond. Początki tej metody sięgają drugiego dziesięciolecia XX w. To właśnie w owym czasie prężny rozwój przemysłu i gospodarki przyczynił się do powszechnego poczucia osamotnienia i braku zainteresowania ze strony innych ludzi. Osoby nie potrafiące odnaleźć się w społeczeństwie szukały oparcia. Pojawiła się, zatem potrzeba tworzenia instytucji, które niosłyby wspomnianą pomoc. Zadania realizowane przez nie nazywane były pomocą społeczną. Zajmowały się nią prywatne stowarzyszenia. Organizowały opiekę dla ludzi, którzy w jakiś sposób zostali pokrzywdzeni przez los. Osoby takie zwracały się o pomoc. Osobiste tragedie nie były już tematem tabu. Wszelkie problemy “wyciągano na światło dzienne” w celu znalezienia jak najlepszego ich rozwiązania. Po raz pierwszy ogłoszono tę metodę w 1917 roku, w książce pod tytułem “Diagnoza społeczna”. W latach trzydziestych Helena Radlińska uznała, iż wszelkie zmiany, które zachodzą w życiu każdego człowieka są ściśle związane ze środowiskiem, w jakim żyje dana jednostka. Stwierdziła również, iż to właśnie przez otoczenie powinno się oddziaływać na problemową jednostkę (sposób funkcjonalny). Taki sposób działania ma swoje odzwierciedlenie w dzisiejszym case menagment, gdzie oddziaływanie na podopiecznego odbywa się poprzez tworzenie nowych instytucji oferujących pomoc terapeutyczną, leczniczą czy wspierającą. Współczesnym propagatorem metody indywidualnych przypadków był Aleksander Kamiński. Ten słynny pedagog uważał, iż pracownik społeczny to artysta. Na jego potencjał składają się wiedza, doświadczenie i przygotowanie zawodowe.
Metoda indywidualnych przypadków polega głównie na zgromadzeniu wszelkich informacji dotyczących badanego przypadku, a następnie wykorzystaniu ich w diagnozie i przy późniejszej pracy nad daną jednostką. (Metoda indywidualnych przypadków nazywana jest również metodą case-work.) Informacje te powinny mieć bezpośredni, bądź pośredni związek z powstaniem patologicznej sytuacji.
Mary Richmond doszukiwała się przyczyn odbiegających od normy zachowań w pojęciach medycznych. Z jednej strony stwierdziła, iż powodem tego typu zjawisk są przyczyny typu charakterologicznego tkwiące w samym człowieku, a z drugiej przyczyny typu społecznego, od człowieka niezależne.
Wyodrębniła również w procesie realizacji tej metody trzy etapy:
1. Pierwszy z nich polega na przeprowadzeniu dokładnego rozpoznania, znalezieniu powodów i przyczyn trudnej sytuacji człowieka (diagnoza środowiskowa).
2. Kolejny ma na celu próbę znalezienia dróg wyjścia z tej sytuacji akceptowanego przez obydwie strony(plan działania).
3. Ostatni etap to konkretna praca z przypadkiem, polegająca głównie na czuwaniu nad realizacją ustalonego wspólnie planu działania.
Autorka metody indywidualnych przypadków wyróżniła również kilka technik, którymi można się posługiwać.
Są to:
· wywiad środowiskowy,
· obserwacja
· analiza dokumentów.
Wywiad ma na celu dokładne zebranie informacji o podopiecznym i jego najbliższym środowisku za pomocą rozmowy prowadzonej w sposób planowy i kierowany. Jest to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad.
Obserwacja z kolei rozszerza swój zakres na otoczenie, w którym dana jednostka przebywa.
Natomiast analiza dokumentów dotyczy prześledzenia wszelkich informacji zawartych w różnego rodzaju dokumentach pod kątem konkretnego przypadku. Służy ono gromadzeniu wstępnych opisowych także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Analizować możemy m.in. dokumenty opiniodawcze i kronikarskie, itp.
Planując pomoc socjalną powinniśmy trzymać się pewnych zasad. Praca taka ma za zadanie wywodzić się z długotrwałego kontaktu z jednostką lub grupą. Przede wszystkim ważne jest by każda osoba była traktowana indywidualnie, jako jedyna w swoim rodzaju (zasada indywidualizacji). Równie ważne jest bardzo dokładne prześledzenie sytuacji życiowych, które są przyczyną poszukiwania wsparcia. By pomoc taka miała pozytywne skutki musi zajść swoista interakcja, którą jest rozmowa. Rozmówcy nie muszą się zgadzać w wypowiedziach, ale powinny na zasadzie kompromisu dojść do podobnych wniosków końcowych. Takie działanie ma na celu zrozumienie przez podopiecznego, iż to on podlega procesowi naprawy (zasada uczestnictwa). Według zasady akceptacji powinno się tolerować daną osobę “samą w sobie”, okazywać jej zrozumienie i szacunku mimo odmiennych poglądów. Działania pomagającego powinny być głęboko przemyślane, a diagnoza ma być wnioskiem całości przeprowadzonych obserwacji i badań. Bardzo ważna jest również zasada samoświadomości. Zwraca ona uwagę na to, iż pracownik socjalny oferując swoją pomoc musi posiadać głęboką wiedzę, ale i doświadczenie. Warto również wspomnieć o zasadzie zaufania i poszanowania prywatności. W myśl jej zdobyte informacje pracownik socjalny wykorzystuje tylko do celów terapeutycznych, po wcześniejszym skonsultowaniu tego z podopiecznym.
Według Tadeusza Pilcha
…metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych
Studium przypadku
(ang. case study) to wyczerpująca metoda badawcza, polegająca na jednoczesnym stosowaniu wielu metod w celu jak najdokładniejszej diagnozy psychologicznej.
Metody wykorzystywane w studium przypadku, to, np. wywiad, test psychologiczny, kwestionariusz osobowości, genogram, obserwacja, test projekcyjny.
Studium przypadku jest przede wszystkim metodą diagnozy klinicznej. Wybór studium przypadku jako jakościowej metody badawczej oznacza idiograficzne stanowisko teoriopoznawcze badacza, czyli wiąże się z założeniem, że wartościowe jest badanie każdego pojedynczego przypadku, a nie poszukiwanie praw ogólnych.
Chcąc wszechstronnie scharakteryzować człowieka, tak by zupełnie niezależna osoba była w stanie sobie wyobrazić jego specyficzność i niepowtarzalność, szukamy odpowiedniej metody. Nie istnieje pojedyncza metoda, która opisuje jednostkę w sposób doskonały. Filozofia i inne nauki humanistyczne kierują swoje wysiłki ku zrozumieniu i opisaniu indywidualności ludzkiej.
Studium przypadku jest metodą, którą badacz sam kreuje, na podstawie celu diagnozy (sytuacji, powiązania, przyczyn, potrzeb).
Definicja
Według Stefana Nowaka (1970) studium przypadku jest metodą badania, w której badacz dąży do wszechstronnego opisu pewnej zbiorowości lub jednostki z uwzględnieniem bogatego zestawu zmiennych, gdzie interesują go zarówno wartości zmiennych, jak i zależności między nimi. Przedmiot badania ma charakter jednostkowy. Do badania przystępuje się bez wstępnych hipotez, z zamiarem dokładnego zbadania złożonego zjawiska w jego rzeczywistym kontekście.
Opis metody
Na etapie zbierania danych badacza powinno cechować otwarte receptywne nastawienie. Dane powinny być obiektywne, pochodzące z wielu źródeł, o różnorodnym charakterze (np. metoda projekcyjna + MMPI). Należy brać pod uwagę zarówno dane jakościowe, jak i ilościowe - dane z wywiadu, wyniki kwestionariuszy, testów projekcyjnych.
Podchodząc do etapu analizy danych, badacz powinien przeprowadzić integrację danych wokół najbardziej istotnych tematów (np. sfery aktywności badanej osoby). Należy brać pod uwagę możliwość zmiany tematów, w miarę rozwoju badania. Wydaje się celowe wyróżnienie specyficznych problemów badawczych, możliwych do podjęcia. Jeżeli stwierdzi się odchylenie od normy pewnej funkcji psychicznej, studium przypadku podporządkowuje się procedurze badawczej, na którą składają się:
· dokładne sformułowanie obserwacji,
· zbudowanie sprawdzalnego wyjaśnienia obserwacji,
· sprawdzenie wydedukowanych z wyjaśnienia twierdzeń.
Wybór danych będących przedmiotem wyjaśnienia zależy od celów naukowych i klinicznych oraz odnośnych informacji naukowych, jakimi dysponuje badacz (istniejące wystandaryzowane narzędzia pomiaru). Obserwacja wymaga danych kontrolowalnych, pozwalających na ustalenie jej znaczenia w stosunku do danych pochodzących z normalnej populacji.
Budowa wyjaśnienia w studium przypadku może być rozumiana jako proces dopasowywania wzorców. Należy interpretować konkretne zmienne, stosując określone teorie lub podejścia.
Np. Wysoki wynik wymiaru otwartość na doświadczenie świadczy o prawdopodobieństwie osiągania przez badanego wysokich wyników w testach badających sprawność poznawczo-intelektualną, co potwierdza wynik badania testem WAIS-R (PL) = 139 II.
Postuluje się konstruowanie alternatywnych wyjaśnień faktów na podstawie dotychczasowej analizy. W zależności od celu dane wykorzystywane do analizy, to często zapis wywiadu anamnestycznego lub narracji biograficznej, porównywane z wynikami testów i metod projekcyjnych. Historia życia jest wartościowym elementem studium przypadku, jako że na tle indywidualnej biografii można konstruować całościową jej interpretację.
Literatura przedmiotu:
· Szostak M., (1981), Kliniczne studia przypadków, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu WarszawskiegoJaworowska - Obłój Z., (1968), Studium przypadku jako metoda diagnozy klinicznej, W: Materiały do nauczania psychologii, seria III Metody badań psychologicznych, red. Wołoszynowa L., tom 4, Wybrane problemy diagnozy., Warszawa, PWNNowak S., (1970), Metodologia badań socjologicznych, Warszawa, PWNWallen R., (1964), Psychologia kliniczna, Warszawa PWN
atavm