Zasady_sedziowskiego_i_ustawowego_wymiaru_kary_(III_gr_III_sem_ADM)_mgr_Badziak.doc

ZASADY SĘDZIOWSKIEGO I USTAWOWEGO WYMIARU KARY

AD. 1 USTAWOWY WYMIAR KARY czyli granice w jakich zgodnie z przepisem ustawy wymierzana jest sprawcy kara za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa. Granice te wynikają głównie z sankcji przepisu określającego to przestępstwo, ale wpływają na nie także inne przepisy modyfikujące ustawowy wymiar kary (tzn. zaostrzające ten wymiar – np. art. 64 § 2 k.k., lub łagodzące go – np. art. 60 k.k.)

Ad. 1a Zwykły ustawowy wymiar kary – to zagrożenie kara przewidziane za dane przestępstwo w przepisach części szczególnej k.k., albo ustaw szczególnych wskazujące dolną i górną granicę kary (najczęściej używa się tu pojęcia tzw. „ustawowego zagrożenia karą”).

Jeśli chodzi o środki karne – to ich ustawowy wymiar określają przepisy części ogólnej k.k. mówiące o okresie, na jaki można orzec dany rodzaj środka karnego (chodzi o środki karne o charakterze terminowym, lub orzekane na zawsze).

Jeżeli w danym przepisie określającym typ rodzajowy przestępstwa przewidziano kary różnego rodzaju (np. grzywnę, karę ograniczenia wolności, karę pozbawienia wolności), to zawsze są one „poukładane” od najłagodniejszej do najsurowszej sankcji, np. czyn zagrodzony jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności od … do, a nie np. czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności od… do, karą grzywny lub karą ograniczenia wolności.

Ad 1b Nadzwyczajny ustawowy wymiar kary – polega na modyfikacji granic zwykłego ustawowego wymiaru kary. Innymi słowy jest to obowiązek (gdy sąd musi) lub możliwość (gdy sąd może) wymierzenia kary poza granicami zwykłego ustawowego zagrożenia.

Nadzwyczajny wymiar kary dzielimy na:

1.      Nadzwyczajne złagodzenie kary

2.      Nadzwyczajne obostrzenie kary

Ad. 1 Nadzwyczajne złagodzenie kary zachodzi wówczas gdy sąd może lub ma obowiązek zmodyfikować dolną granicę ustawowego zagrożenia (zejść poniżej tej granicy), lub wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju (np. zamiast kary pozbawienia wolności wymierza karę grzywny). Innymi słowy jest to prawo lub obowiązek sądu wymierzenia kary poniżej granicy zwykłego ustawowego zagrożenia lub kary łagodniejszego rodzaju.

Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary:

- kiedy sąd może (fakultatywne nadzwyczajne złagodzenie kary) – art. 10 § 3 k.k. (nieletni), art. 60 § 1 k.k. (w stosunku do młodocianego, gdy przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary; uwaga !!!! nieletni jest zawsze także młodocianym), art. 60  § 1 k.k. w wypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie granic obrony koniecznej – art. 25 § 2 k.k., popełnienie czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej – art. 31 § 2 k.k., działanie w nieusprawiedliwionym błędzie co do prawa – art. 30 k.k., przekroczenie granic stanu wyższej konieczności – art. 26 § 3 k.k.), art. 60 § 2 k.k. - w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:

1) jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,

2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie,

3) jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.,

art. 60 § 4 k.k. - na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

- kiedy sąd musi złagodzić (obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary) – art. 60 § 3 k.k. tzw. mały świadek koronny (sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia). .

Zgodnie z art. 60 § 5 k.k., w wypadkach określonych w § 3 i 4 art. 60 k.k. sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do lat 5 może warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby wynoszący do 10 lat, jeżeli uzna, że pomimo niewykonania kary sprawca nie popełni

ponownie przestępstwa; przepisy art. 71-76 stosuje się odpowiednio

O tym jak się łagodzi mówi art. 60  § 6 i 7 k.k.

- § 6. Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju według następujących zasad:

1) jeżeli czyn stanowi zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia,

2) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności,

3) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności.

§ 7. Jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie karami wymienionymi w art. 32 pkt 1-3, nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 2-8; przepisu art. 61 § 2 nie stosuje się.

Ad. 2 Nadzwyczajne obostrzenie kary:

- zaostrzenie ustawowego wymiaru kary polega na stworzeniu w pewnych sytuacjach możliwości orzeczenia kary w granicach szerszych niż przewidziane w sankcji przepisu określającego dane przestępstwo, bądź na ograniczeniu możliwości wymierzenia kary łagodniejszej. Takie zaostrzenie nazywa się niekiedy nadzwyczajnym zaostrzeniem kary, ale nie jest to jednak całkiem ścisłe, ponieważ nie musi ono prowadzić do wymierzenia kary ponad sankcję ustawową.

Podstawy zaostrzenia:

- art. 64 k.k. (w stosunku do recydywistów - § 1 k.k. i multirecydywistów - § 2 k.k).

§ 1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

§ 2. Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach określonych w § 1, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

§ 3. Przewidziane w § 1 lub 2 podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia nie dotyczy zbrodni.

- art. 65 w zw z art. 64 § 2 k.k. – w stosunku do sprawcy zawodowego (sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu), sprawcy popełniającego przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym

§ 1. Przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2, stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.

§ 2. Do sprawcy przestępstwa z art. 258 mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące sprawcy określonego w art. 64 § 2, z wyjątkiem przewidzianego w tym przepisie zaostrzenia kary.

Definicja przestępstwa o charakterze terrorystycznym – art. 115 § 20 k.k.

§ 20. Przestępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu:

1) poważnego zastraszenia wielu osób,

2) zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności,

3) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej - a także groźba popełnienia takiego czynu.

- art. 57a k.k. do sprawcy występku o charakterze chuligańskim

Art. 57a.

§ 1. Skazując za występek o charakterze chuligańskim, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

§ 2. W wypadku określonym w § 1 sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, chyba że orzeka obowiązek naprawienia szkody lub nawiązkę na podstawie art. 46. Jeżeli pokrzywdzony nie został ustalony, sąd może orzec nawiązkę na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na określony cel społeczny, bezpośrednio związany z ochroną dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę, z przeznaczeniem na ten cel.

Definicja występku o charakterze chuligańskim jest w art. 115 § 21 k.k.

§ 21. Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.

- art. 91 k.k. w przypadku ciągu przestępstw

§ 1. Jeżeli sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw, sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

§ 2. Jeżeli sprawca w warunkach określonych w art. 85 popełnia dwa lub więcej ciągów przestępstw określonych w § 1 lub ciąg przestępstw oraz inne przestępstwo, sąd orzeka karę łączną, stosując odpowiednio przepisy tego rozdziału.

§ 3. Jeżeli sprawca został skazany dwoma lub więcej wyrokami za przestępstwa należące do ciągu przestępstw określonego w § 1, orzeczona w wyroku łącznym kara nie może przekroczyć górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje             

- art. 178 k.k. w razie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w warunkach określonych w tym przepisie.

§ 1. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Kodek karny reguluje w art. 57 szczególne sytuacje zbiegu podstaw nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia kary.

1. Zbiegnie się kilka podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia np. sprawca młodociany przekracza granice obrony koniecznej   lub

zbiegnie się kilka podstaw do obostrzenia kary, np. multirecydywista popełnia ciąg przestępstw.

W takiej sytuacji, zgodnie z § 1 art. 57 sąd może tylko jeden raz karę nadzwyczajnie złagodzić (mimo, że zbiega się kilka podstaw do jej złagodzenia) albo obostrzyć (też tylko raz mimo, że zbiega się kilka podstaw do jej obostrzenia), biorąc pod uwagę łącznie zbiegające się podstawy łagodzenia albo obostrzenia.

2. Jeśli zbiegną się podstawy nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia, np. multirecydywista popełnia czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej, to zgodnie z § 2 art. 57 sąd decyduje czy zastosować nadzwyczajne złagodzenie czy też obostrzenie kary.

...