PRAWO RZECZOWE
Prawo rzeczowe
W znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.
W znaczeniu podmiotowym prawem rzeczowym jest takie prawo, które łącznie odpowiada dwu cechom:
· dotyczy rzeczy
· jest prawem bezwzględnym
Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych
Prawo rzeczowe reguluje stosunki własnościowe.
Różnice między prawem rzeczowym, a zobowiązaniami /prawa obligacyjne/
1. W prawie zobowiązań istnieje swoboda umów, a w prawie rzeczowym nie istnieje.
2. Prawo zobowiązań ułatwia obrót dóbr i usług /gdy chcemy żyć z wymiany towarowej/, a prawo rzeczowe służy stworzeniu stabilnej pozycji prawnej osobie korzystającej z danej rzeczy
Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Nie oznacza to, że w każdym przypadku prawa te polegają na korzystaniu z rzeczy.. Niektóre bowiem z tych praw służą zabezpieczeniu wierzytelności /zastaw, hipoteka/
RZECZY JAKO PRZEDMIOT PRAW RZECZOWYCH
Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Przedmiotem praw rzeczowych /użytkowania/ mogą być prawa. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy
Rzeczami są tylko przedmioty materialne. W rozumieniu naszego prawa rzeczami są takie dobra, które odpowiadają łącznie następującym wymaganiom:
· są materialnymi częściami przyrody
· mają charakter samoistny tzn. są na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być w obrocie traktowane jako dobra samoistne
Rzeczami nie są:
utwory literackie czy naukowe
złoża minerałów /kopaliny/
woda płynąca, woda w morzu, powietrze
zwierzęta
Rzeczami są pieniądze: zarówno banknoty jak i bilon. Są to jednak rzeczy, których wartość nie wynika z właściwości fizycznych, lecz z określonych gwarancji jakie im zapewnia państwo.
Rzeczami są tylko poszczególne przedmioty.
Przedmiotem praw rzeczowych może być tylko rzecz już istniejąca i zindywidualizowana. Dlatego też nie można być właścicielem rzeczy przyszłej ani też np. właścicielem 100 kg zboża znajdującego się w większej masie. Rzeczami są tylko poszczególne przedmioty, nie stanowią rzeczy tzw. zbiór praw lub ogół praw
PODZIAŁ RZECZY
I.
Rzeczy w prawie rzeczowym dzielą się na:
· nieruchomości /rzeczy nieruchome/
· ruchomości /rzeczy ruchome/
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności /grunty/, jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Rodzaje nieruchomości:
· nieruchomości gruntowe /grunty/ - części powierzchni ziemskiej
· nieruchomości budynkowe /budynki/
· nieruchomości lokalowe /lokale/ - części budynków
Grunty zawsze stanowią rzeczy nieruchome, a budynki i ich części tylko wtedy, gdy stanowi tak ustawa. Jeżeli taki wyjątek nie jest przewidziany ustawą budynek stanowi część /składową/ nieruchomości gruntowej.
Z nieruchomością gruntową mamy do czynienia, gdy spełnione są dwie przesłanki:
· część powierzchni ziemskiej stanowi wyodrębnioną całość, tzn. oznaczona jest granicami
· jest odrębnym przedmiotem własności
Według obowiązującego prawa odrębne nieruchomości mogą stanowić:
· budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika /stanowią one własność użytkownika wieczystego/
· budynki wzniesione na gruncie użytkowanym przez rolnicza spółdzielnię produkcyjną należącym do jej członka lub do Skarbu Państwa /mogą one stanowić własność spółdzielni/
· budynki jakie zatrzymali rolnicy, którzy na podstawie przepisów obowiązujących od dnia 1 stycznia 1983 roku przekazali państwu - w zamian za rentę - swoje nieruchomości rolne
· lokale wyodrębnione jako samodzielne przedmioty własności
Rzeczami ruchomymi są te rzeczy, które nie są nieruchomościami
Niektóre prawa rzeczowe mogą dotyczyć tylko nieruchomości /użytkowanie wieczyste, służebności, hipoteka, spółdzielcze prawo do lokalu/, niektóre tylko do rzeczy ruchomych /zastaw/. Są też takie które dotyczą obydwu kategorii rzeczy /własność, użytkowanie/
II
Rzeczy dzielimy na:
· oznaczone co do tożsamości /wykazują cechy indywidualne/
· oznaczone co do gatunku /odpowiadają tylko pewnym cechom rodzajowym
Jedną z form korzystania z rzeczy jest pobieranie pożytków jakie ona przynosi. Wyróżniamy dwie kategorie pożytków:
· pożytki rzeczy /pożytkami rzeczy są dochody jakie przynosi rzecz/
Pożytki rzeczy dzielą się na pożytki naturalne i cywilne. Wśród pożytków naturalnych można wyróżnić dwa rodzaje: płody rzeczy /zboże, owoce, przychówek/ oraz odłączone od niej części składowe /glina, piasek, torf, kamień/. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np. czynsz dzierżawny
· pożytki prawa /pożytkami prawa są dochody jakie przynosi zgodnie ze swym przeznaczeniem społeczno-gospodarczym prawo np. odsetki od wkładów w PKO lub od sumy pożyczonej
BEZWZGLĘDNY CHARAKTER PRAW RZECZOWYCH
Prawa rzeczowe należą do praw bezwzględnych, natomiast prawa obligacyjne do praw względnych. Różnica między tymi prawami polega na tym, że o ile prawa obligacyjne są skuteczne tylko między stronami danego stosunku prawnego, a więc względem określonych osób, o tyle prawa rzeczowe wywierają skutek względem wszystkich podmiotów podlegających danemu prawodawstwu. Z praw obligacyjnych wynikają prawa i obowiązki między stronami, z praw rzeczowych zaś wynika obowiązek powszechny nie czynienia czegokolwiek, co godziłoby w ich treść.
CHARAKTERYSTYKA I PODZIAŁ PRAW RZECZOWYCH
Prawa rzeczowe należą do praw majątkowych, zazwyczaj służą zaspakajaniu potrzeb gospodarczych. Polegają na korzystaniu z rzeczy w szerokim, ekonomicznym znaczeniu tego słowa. Cechą charakterystyczną prawa rzeczowego w odróżnieniu od prawa obligacyjnego jest bezpośrednia władza uprawnionego nad rzeczą. W odróżnieniu od obligacji prawa rzeczowe nie polegają na obowiązku czynnych świadczeń na rzecz uprawnionego. Prawa rzeczowe w przeciwieństwie do praw obligacyjnych korzystają z prawa pierwszeństwa. Zasadę tę należy rozumieć dwojako. Po pierwsze prawu rzeczowemu przysługuje pierwszeństwo przed prawami i roszczeniami osobistymi. Po drugie w razie kolizji między prawami rzeczowymi prawa te podlegają realizacji w kolejności odpowiadającej ich pierwszeństwu. Prawa rzeczowe chronią interes polegający na korzystaniu w szerokim tego słowa znaczeniu z rzeczy. Charakterystyczną ich cechą jest trwałość.
PODZIAŁ PRAW RZECZOWYCH
· prawa bezterminowe /wieczyste/ to takie, których czas trwania z góry tj. w tytule nie jest określony /np. własność nieruchomości/
· prawa terminowe /czasowe/ to takie, których czas trwania z góry jest określony /np. użytkowanie wieczyste
Niektóre prawa rzeczowe mogą powstać jako prawa rzeczowe terminowe bądź bezterminowe /np. służebność/
II.
· prawa niezwiązane /wolne/ - mają byt niezależny
· prawa związane - mogą przysługiwać tylko podmiotowi innego prawa /głównego/, pozostają one z tym drugim prawem w ścisłym związku w tym znaczeniu, że mogą one być przedmiotem obrotu tylko razem z tym drugim prawem. Przykłady: prawem związanym z własnością nieruchomości jest służebność gruntowa, a prawem związanym z użytkowaniem wieczystym jest własność budynku wzniesionego przez użytkownika wieczystego na gruncie oddanym mu w wieczyste użytkowanie.
III.
· prawa samodzielne /samoistne/
· prawa niesamodzielne /niesamoistne , akcesoryjne/ uzależnione są od innego prawa i nie mogą powstać ani istnieć bez niego . Wśród praw rzeczowych takimi prawami są: hipoteka, zastaw. Są one akcesoryjne względem wierzytelności, którą zabezpieczają
IV.
· prawa zbywalne - można przenieść na inną osobę
· prawa niezbywalne ze względu na to, że ich celem jest zaspokojenie potrzeb określonej osoby, są niezbywalne np. służebność osobista, użytkowanie
V.
· prawa odpłatne - ustanowione są za wynagrodzeniem /użytkowanie wieczyste, spółdzielcze prawo do lokalu/
· prawa nieodpłatne - ustanowione są bez wynagrodzenia
VI.
· prawa podzielne - mogą należeć do kilku osób w ten sposób, że każdej z nich przysługuje część ułamkowa prawa, którą może sam rozporządzać /prawo własności, użytkowanie, użytkowanie wieczyste/
· prawa niepodzielne - jeżeli nawet mogą należeć do kilku osób, to jednak bez wyodrębnienia samodzielnych uprawnień /hipoteka, służebność, spółdzielcze prawo do lokalu/
POSIADANIE
Posiadanie jest zjawiskiem z natury psychofizycznej, na które zgodnie z art. 336 k.c. składają się dwa elementy:
· faktyczne władztwo nad rzeczą
· wola wykonywania tego władztwa jak właściciel bądź mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą
.
Posiadaczem może być zarówno uprawniony z tytułu konkretnego prawa podmiotowego jak i ten, kto nie ma takiego prawa, lecz zostały spełnione dwa wyżej wymienione elementy /corpus i animus/. Posiadaczem może być właściciel rzeczy jak i osoba, która zabrała czyjąś rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia.
Posiadanie może być źródłem wielu korzyści;
· może prowadzić do nabycia praw podmiotowych przez zasiedzenie,
· stanowić podstawę do wystąpienia z roszczeniem o wykup, zwrot nakładów,
· prowadzić do nabycia własności pożytków
· korzysta z ochrony
Posiadanie może być wykonywane przez jedną osobę, jak również przez większą ilość osób, jeśli w stosunku do konkretne j rzeczy kilka osób kilka osób np. zachowuje się jak właściciel, wówczas mamy do czynienia ze współposiadaniem. Rozróżniamy współposiadanie, które wymaga zgodnego współdziałania /np. gospodarstwo rolne/ i współposiadanie, które nie wymaga zgodnego współdziałania /np. pomieszczenia, drogi, studni/
Rodzaje posiadania
· posiadanie samoistne polega na wykonywaniu faktycznego władztwa nad rzeczą tak jak to czyni właściciel. Posiadaczem samoistnym będzie np. właściciel nieruchomości, ale także ten kto zajął nieruchomość samowolnie, bez tytułu prawnego i włada nią jak właściciel.
· posiadanie zależne polega na wykonywaniu faktycznego władztwa nad rzeczą tak jak to czyni użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Zakres władztwa zależnego jest zawsze węższy od tego, które przysługuje posiadaczowi samoistnemu. Posiadacz zależny w swoim zachowaniu podporządkowuje się posiadaczowi samoistnemu, skoro jego wola obejmuje fakt, że włada rzeczą cudzą,
Różnica między posiadaniem samoistnym, a zależnym wiąże się przede wszystkim z elementem woli.
· posiadanie służebności polega na korzystaniu z czyjejś nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Posiadać można jedynie służebności czynne związane z korzystaniem z nieruchomości obciążonej np., służebność przejazdu i przechodu przez cudzy grunt, czerpania wody itp.
· posiadanie w dobrej wierze posiadaczem w dobrej wierze jest ten kto jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem.
· posiadanie w złej wierze posiadaczem w złej wierze jest ten kto wie, że uprawnienie do władania rzeczą mu nie przysługuje, albo ten kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć /np. osoba, która zabrała cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia-kradzież/, albo osoba, która nabyła władztwo nad rzeczą w sytuacji i okolicznościach wskazujących na nabycie bezprawne /np. nabycie rzeczy od przypadkowego zbywcy za wyjątkowo niską cenę/. Posiadaczem w złej wierze jest też osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy dotyczącej przeniesienia własności bez zachowania formy aktu notarialnego i tym samym bezwzględnie nieważnej.
· posiadanie prawne to posiadanie odpowiadające prawu, jakie ma posiadacz. Prawnym posiadaczem samoistnym jest właściciel, prawnym posiadaczem zależnym jest użytkownik
· posiadanie bezprawne
W Ł A S N O Ś Ć
Własność to najszersze prawo do rzeczy.
Z ekonomicznego punktu widzenia własnością jest każda forma władania przez człowieka częściami przyrody mającymi wartość majątkową, każda forma władania, która pozwala na zawłaszczenie tego co te części przyrody wytwarzają.
Własność określana przez prawo konstytucyjne
Własność w rozumieniu konstytucji to z reguły mienie /mieniem jest własność i inne prawa majątkowe/ , a więc ogół praw do dóbr majątkowych.
· „ RP chroni własność i prawo dziedziczenia”
· „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”
· „Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz praw dziedziczenia”
· „Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej
· „Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie w jakim nie narusza ona istoty prawa własności”
· „Jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe”
· „Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości przez Skarb Państwa, NBP lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie”
TREŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI
Prawo własności wynika ze stosunku własności jaki istnieje między właścicielem, a wszystkimi innymi podmiotami.
Właściciel jest osobą uprawnioną, natomiast zobowiązany - do nienaruszenia prawa własności - jest każdy inny podmiot.
POZYTYWNA I NEGATYWNA STRONA WŁASNOŚ...
jkaliteea