Opracowanie PRAWO CYWILNE NA EGZAMIN 2010
j. Kropidłowska
1. Jakie to są terminy zawite (prekluzyjne) ?
Przedawnienie nie reguluje bezczynności uprawnionego. Wiele z nich ma na względzie innego rodzaju uprawnienia niż roszczenia majątkowe lub przewiduje bardziej rygorystyczne od przedawnienia skutki prawne, polegające na zgaśnięciu samego prawa lub roszczenia. W odróżnieniu od przedawnienia terminy zawite, ustanowione zostały przede wszystkim, dla realizacji celów o doniosłości ogólno społecznej, lub dla silnej ochrony dłużników. Z tego względu charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny.
TYPY TERMINÓW ZAWITYCH:
= terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym – tj terminy dochodzenia roszczeń, praw stanu cywilnego, terminy do wytoczenia powództw o ukształtowaniu lub ustaniu praw majątkowych
= terminy do dokonywania czynności poza sądowych takich jak: terminy do wykonywania praw kształtujących o charakterze majątkowym lub niemajątkowym, terminy do wykonywania zawiadomień i terminy do dochodzenia praw członkowskich
= terminy wygaśnięcia praw podmiotowych
Dla terminów zawitych lub poszczególnych ich typów brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych, nie wątpliwe jest, że instytucja ta znajduje zastosowanie jedynie w sytuacjach wyrażonych w przepisach szczególnych przewidzianych przy czym każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego.
RÓŻNICE:
Z punktu widzenia skutków prawnych, porównywanych instytucji, to upływ terminu przedawnienia powoduje niezaskarżalność roszczenia a upływ terminu zawitego prowadzi do wygaśnięcia objętego przez ludzi uprawnień. Fakt upływu terminu przedawnienia, uwzględnia się na wniosek, a upływ terminu zawitego bez urzędu. Sposób obliczania w przypadku przedawnienia zachodzi możliwość zawieszenia lub przerwania biegu, zaś termin zawity upływa w sposób bezwzględny. Terminy zawite są na ogół bardzo krótkie, mają one z tych samych przyczyn co terminy przedawnienia charakter norm bezwzględnie wiążących.
2. Czym zajmuje się prawo rzeczowe ?
Prawo rzeczowe obok przepisów części ogólnej prawa zobowiązań i prawa spadkowego stanowi jednej z podstawowych działów prawa cywilnego, prawo rzeczowe z zespołu przepisów prawnych regulujących powstanie i zmianę i ustanie oraz treść i ochronę szczególnych form prawnych: korzystania z rzeczy.
Formy korzystania z rzeczy przybierają postać dzierżenia, posiadania i praw podmiotowych. Prawo podmiotowe zwane podmiotowymi prawami rzeczowymi tj prawo własności, prawo użytkowania wieczystego i grupa tzw praw rzeczowych ograniczonych.
3. Podział praw rzeczowych.
PRAWA BEZTERMINOWE – czas trwania jest nieokreślony,
PRAWA TERMINOWE – czas trwania jest określony
PRAWA PODZIELNE – mogą należeć do kilku osób w częściach ułamkowych, np. własność, użytkowanie wieczyste
PRAWA NIEPODZIELNE – nie można wyodrębnić samodzielnych uprawnień dla kilku osób np. hipoteka
PRAWA NIEODPŁATNE – powstają bez wynagrodzenia
PRAWA ODPŁATNE – ustanawia się za wynagrodzeniem
PRAWA SAMODZIELNE – funkcjonują niezależnie od istnienia innego prawa
PRAWA NIESAMODZIELNE – nie mogą istnieć bez innego prawa
PRAWA ZBYWALNE – można przenieść na inną osobę w drodze czynności prawnej
PRAWA NIEZBYWALNE – są ściśle związane z określoną osobą i wykluczone jest ich przejście na inna osobę , np. alimenty
PRAWA ZWIĄZANE – mogą przysługiwać podmiotowi głównego prawa i dzielą jego los
PRAWA NIEZWIĄZANE – mają byt niezależny
4. Rzecz stanowi przynależność, jeżeli …
Przynależność – jest to odrębna rzecz ruchoma, która pozostaje z rzeczą główną w stałym i faktycznym związku, która jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej np. klucz do samochodu, koło zapasowe. Właścicielem przynależności jest właściciel rzeczy głównej. Gdy sprzedajemy rzecz główną to razem z przynależnością. (art. 51 – 52kc)
5. Rzecz stanowi część składową rzeczy, jeżeli …
Części składowe rzeczy to coś co nie może być odłączone od rzeczy bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (np. drzewo na działce, dom na działce) Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności czyli nie można jej sprzedać , czy też obciążyć. (art. 47-50kc)
6. Nieruchomości i ruchomości – pojęcie i znaczenie podziału.
Rzeczy w prawie rzeczowym dzielą się na:
· nieruchomości /rzeczy nieruchome/
· ruchomości /rzeczy ruchome/
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności /grunty/, jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Rodzaje nieruchomości:
· nieruchomości gruntowe /grunty/ - części powierzchni ziemskiej
· nieruchomości budynkowe /budynki/
· nieruchomości lokalowe /lokale/ - części budynków
Grunty zawsze stanowią rzeczy nieruchome, a budynki i ich części tylko wtedy, gdy stanowi tak ustawa. Jeżeli taki wyjątek nie jest przewidziany ustawą budynek stanowi część /składową/ nieruchomości gruntowej.
Z nieruchomością gruntową mamy do czynienia, gdy spełnione są dwie przesłanki:
· część powierzchni ziemskiej stanowi wyodrębnioną całość, tzn. oznaczona jest granicami
· jest odrębnym przedmiotem własności
Według obowiązującego prawa odrębne nieruchomości mogą stanowić:
· budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika /stanowią one własność użytkownika wieczystego/
· budynki wzniesione na gruncie użytkowanym przez rolnicza spółdzielnię produkcyjną należącym do jej członka lub do Skarbu Państwa /mogą one stanowić własność spółdzielni/
· budynki jakie zatrzymali rolnicy, którzy na podstawie przepisów obowiązujących od dnia 1 stycznia 1983 roku przekazali państwu - w zamian za rentę - swoje nieruchomości rolne
· lokale wyodrębnione jako samodzielne przedmioty własności
Rzeczami ruchomymi są te rzeczy, które nie są nieruchomościami
Niektóre prawa rzeczowe mogą dotyczyć tylko nieruchomości /użytkowanie wieczyste, służebności, hipoteka, spółdzielcze prawo do lokalu/, niektóre tylko do rzeczy ruchomych /zastaw/. Są też takie które dotyczą obydwu kategorii rzeczy /własność, użytkowanie/
art. 47 KC§ 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
7. Przedmioty inne niż rzeczy.
PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE:
a) ENERGIA – może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego. Natomiast gospodarka różnymi rodzajami energii uregulowana jest w ustawach szczególnych
b) DOBRA O CHARAKTERZE INTELEKTUALNYM – utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki, wzory użytkowe. Stanowią one wytwór umysłu ludzkiego i same przez się nie mają postaci materialnej
c) DOBRA OSOBISTE
d) PIENIĄDZE – może występować w postaci określonych znaków pieniężnych, nosiciel i miernik wartości
e) PAPIERY WARTOŚCIOWE – są to dokumenty, których posiadania stanowi niezbędną przesłankę wykonywania praw wyrażonych w treści dokumentu
8. Pojęcie przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo – w polskim prawie zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej[1].
Obejmuje ono w szczególności:
¨ oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
¨ własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
¨ prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości;
¨ wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
¨ koncesje, licencje i zezwolenia;
¨ patenty i inne prawa własności przemysłowej;
¨ majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
¨ tajemnice przedsiębiorstwa;
¨ księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
9. Atrybuty prawa własności.
Wśród atrybutów prawa własności wyodrębnić można dwie podstawowe kategorie:1. uprawnienie do korzystania z rzeczy, do którego zalicza się z kolei uprawnienie do:a) posiadania rzeczy (ius possidendi),b) do używania rzeczy (ius utendi),c) do pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (ius fruendi),d) do dyspozycji faktycznych, a więc prawo do przetworzenia rzeczy, jej zużycia lun nawet zniszczenia (ius abutendi) 2. uprawnienie do rozporządzania rzeczą wyrażające się w uprawnieniu do:a) wyzbycia się własności rzeczy, które obejmuje m. in. prawo do przeniesienia własności na inną osobę, do zrzeczenia się własności, do rozporządzenia własnością na wypadek śmierci,do obciążenia rzeczy, co oznacza możliwość ustanowienia praw rzeczowych obciążających rzecz oraz podejmowania czynności dotyczących rzeczy o skutkach wyłącznie obligacyjnych, jak np. oddanie rzeczy w najem.
10. Zdefiniuj pojęcie własności tak aby wynikało jakie to prawo, czego dotyczy i jakie daje korzyści.
Własność – to najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w jego ramach właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy). Oznaką korzystania z rzeczy są uprawnienia do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (pożytki rzeczy - naturalne, np. płody, jabłka z sadu i cywilne, np. czynsz z tytułu dzierżawy lub najmu, odsetki od pożyczki albo leasingu itp.) oraz dysponowania faktycznego rzeczą (przetwarzanie rzeczy, zużycie, a nawet zniszczenie). Z kolei przez rozporządzanie rozumie się uprawnienia do wyzbycia się własności (np. przeniesienie, zrzeczenie, czy rozrządzenie na wypadek śmierci) i do obciążenia rzeczy poprzez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, np. zastaw, hipoteka lub poprzez dokonanie czynności – zobowiązań dotyczących rzeczy o skutkach obligacyjnych tj. oddanie w dzierżawę, najem, pożyczkę, leasing. Uprawnienia te nie stanowią granic prawa własności, które zakreśla obowiązujące ustawodawstwo. Właściciel nie może ani korzystać z rzeczy, ani też nią rozporządzać w sposób sprzeczny z przepisami ustaw i z zasadami współżycia społecznego. Właścicielem może być każda osoba (fizyczna lub prawna), z pewnymi wyjątkami, np. właścicielem nieruchomości nie może być to cudzoziemiec bez stosownego zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Współwłasność polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Ochrona własności oparta jest na systemie roszczeń (windykacyjne lub negatoryjne), jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa. Własność jest funkcją rozwoju stosunków społecznych, politycznych i ekonomicznych. Na temat początków własności rzymskiej istnieje wiele hipotez. Powszechnie przyjmuje się, iż wcześniej wykształciło się prawo jednostki na rzeczach ruchomych, a dopiero później na nieruchomościach.
11. Wymień i scharakteryzuj roszczenia właściciela, jakie mogą wynikać z prawa własności.
Ochrona własności należy do typu ochrony petytoryjnej, przez którą rozumie się ochronę prawa. (prawa własności).
Podstawowymi roszczeniami przysługującymi właścicielowi w wypadku naruszenia jego prawa są: roszczenie windykacyjne i roszczenie negatoryjne.
a. Roszczenie windykacyjne (art.222 §1k.c.)
Roszczenie windykacyjne – jest to roszczenie nieposiadającego właściciela przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi. Ochrona ma charakter obiektywny. Roszczenie to wynika z prawa własności. Właścicielowi przysługuje roszczenie o wydanie rzeczy. Pozbawieni jesteśmy tego roszczenia, gdy władająca ta rzeczą osoba ma skuteczne wobec właściciela prawo posiadania rzeczy. (art. 222 §1 k.c.)
b. Roszczenie negatoryjne (art.222 §2k.c.)
Roszczenie negatoryjne – jest to roszczenie przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Właścicielowi przysługuje roszczenie po przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. (w drodze procesu cywilnego) art. 222 §2kc.
c. Roszczenie uzupełniające
Roszczenia uzupełniające –to takie, które uzupełniają roszczenie windykacyjne w tym sensie, że tylko razem z roszczeniami uzupełniającymi może ono zrównoważyć stratę spowodowaną utratą władztwa nad rzeczą.
Rodzaje roszczeń uzupełniających przysługujących właścicielowi:
v roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy,
v roszczenie o zwrot pożytków (lub ich równowartości),
v roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą
Roszczenia uzupełniające przedawniają się z upływem roku od chwili oddania rzeczy.
Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, nabywa on własność pożytków naturalnych, zachowuje pobrane pożytki cywilne (roszczenia uzupełniające dla właściciela nie powstają) Samoistny posiadacz może żądać zwrotu nakładów od właściciela.
Nakłady konieczne- to takie nakłady na rzecz, które są niezbędne, aby rzecz funkcjonowała w sposób należyty (oplata za remont dachu)
Nakłady użyteczne – to te, które ulepszają rzecz, zwiększają jej wartość.
Nakłady zbytkowe – to te, które polepszają wygląd rzeczy, nadają wygląd taki, jaki się podoba
Samoistny posiadacz w dobrej wierze od momentu powzięcia wiadomości o postępowaniu windykacyjnym jest już odpowiedzialny za zawinione przez niego pogorszenie rzeczy posiadanej, a także ma obowiązek zwrotu pożytków właścicielowi. Może tylko żądać zwrotu nakładów koniecznych.
Samoistny posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, odpowiedzialny za pogorszenie rzeczy lub jej utratę, a także zwrotu pożytków lub ich równowartości.
12. Sposoby nabycia i utraty własności.
1. Nabycie prawa własności
= w drodze znalezienia
= nabycie własności pożytków naturalnych
= przetworzenie rzeczy ruchomych
= połączenie rzeczy ruchomych
= pomieszanie rzeczy ruchomych
2. Utrata prawa własności
NABYCIE PIERWOTNE – utrata prawa własności ma miejsce przeciwko woli właściciela
NABYCIE POCHODNE – utrata jest związana z oświadczeniem woli właściciela
· utrata prawa własności według oświadczenie woli właściciela – dokonanie czynności prawnej o przeniesienie prawa własności
· przeciwko woli właściciela – rzecz jest niszczona, zgubiona, skradziona
13. Podaj warunki nabycia własności przez zasiedzenie.
Zasiedzenie- ...
jkaliteea