W świecie muzyki i tańca - program dla dzieci przedszkolnych
Muzyka i taniec pełnią w życiu człowieka zasadniczą rolę, ponieważ towarzyszą mu przez całe życie. Często jednak obcowanie z muzyką nie jest w pełni świadome. Człowiek niejednokrotnie nie zdaje sobie sprawy z jej istnienia i znaczenia. Niekiedy słyszymy, że zabija ona czas lub ciszę, która w dobie szaleńczego tempa dzisiejszego życia jest nie do zniesienia. Wielu jednak przyznaje, że muzyka jest impulsem pobudzającym do działania, mówią wówczas, że praca idzie im jak z płatka. Dla większości, jest ona też inspiracją do wyrażania uczuć, które towarzyszą nam w naszym codziennym życiu. Jeszcze inni twierdzą, że stanowi ona dla nich źródło relaksu i wspaniałego wypoczynku poprzez samo słuchanie jak i podczas tańca. Muzyka znalazła również swoje wykorzystanie w psychoterapii, jako jedna z form leczenia zaburzeń nerwowych.
Cokolwiek powiedziałoby się na temat muzyki i jej znaczenia w życiu człowieka, sprowadza się do stwierdzenia podstawowego faktu jest ona ważnym elementem w życiu każdego z nas, ponieważ wprowadza w jego kształt treści o charakterze estetycznym, posiadającym wpływ na podstawowy rozwój intelektualny i osobowościowy każdego człowieka.
Ważne jest więc, aby zainteresowanie światem muzyki kształtować już w wieku przedszkolnym. Przesłanie Nie ucz muzyki rozkochaj w muzyce powinno towarzyszyć nauczycielowi podczas takich zajęć.
Dziecko w wieku przedszkolnym bardzo lubi różnego rodzaju zabawy muzyczne i taneczne. Umożliwiają one zaspokojenie naturalnej potrzeby ruchu, przemawiają do wyobraźni, pozwalają wyrazić siebie, pomagają w budowaniu pozytywnego obrazu własnego Ja. Muzyka angażuje całą osobowość dziecka.
Aktywne wychowanie przez sztukę kieruje na właściwą drogę proces wychowawczy, pobudza wyobraźnię, daje możliwości poszukiwania własnych dróg twórczych i pozwala na rozwój osobowości.
Jednym z pomysłodawców nowych zasad wychowania dzieci przez sztukę był szwajcarski muzyk i pedagog Emil Jaques-Dalcroze twórca rytmiki. Jego metoda kształcenia zakładała w pierwszym rzędzie rozwijanie wrażliwości muzycznej dziecka i pobudzanie wyobraźni. Podstawową, przyjętą przez niego metodą była realizacja wszystkich elementów dzieła muzycznego przez ruch i gesty ciała. Czynnikiem budującym rytm improwizacja jako wyraz twórczej postawy. Rytm uczy dzieci koncentrować uwagę, wyrabia pamięć, stwarza radosny nastrój w czasie zajęć.
Zasłużonym propagatorem postaw nowej pedagogiki artystycznej był również niemiecki kompozytor Carl Orff, który zintegrował w procesie pedagogicznym słowo, ruch, gest, dźwięk i taniec, dając dzieciom do ręki instrumentarium, które miało spowodować rozwój ich wyobraźni muzycznej.
Zoltan Kodaly przyjął również nowe założenie, że muzyka musi być dostępna dla wszystkich, zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Dużą uwagę zwracał na śpiew jako aktywną formę przyswajania i odtwarzania muzyki.
Dziecko już od najmłodszych lat swego życia odczuwa potrzebę ruchu, zabawy oraz kontaktu ze sztuką. Dzięki włączeniu w tok zajęć ruchowych muzyki i rytmu, ruchy dzieci stają się bardziej płynne i harmonijne, łatwiej zapamiętują nowe kombinacje, pamięć staje się bardziej plastyczna. Ułatwia to dzieciom rozwijanie i wzbogacanie ich inwencji twórczej. Muzyka w sposób wręcz magiczny jest w stanie otworzyć wnętrze dziecka. Dzięki temu dziecko może coraz lepiej wyrażać samego siebie w formie najbardziej naturalnej dla człowieka, czyli w ruchu. Dziecko nabiera większej pewności siebie oraz staje się bardziej otwarte na przekazywane mu możliwości. Wszystko to prowadzi do lepszych wyników w nauce.
Podstawowym zadaniem umuzykalnienia dzieci jest budzenie zainteresowań oraz rozwijanie muzykalności i zdolności muzycznych. Dokonuje się to przez rozwijanie różnych form kształcenia, głównie przez aktywne angażowanie dzieci w działanie.
We współczesnym wychowaniu muzycznym można wyodrębnić następujące formy umuzykalnienia dzieci przedszkolnych:
Śpiew jest najłatwiejszą, najbliższą dziecku formą działalności muzycznej, przez którą rozwija się nie tylko aparat głosowy, ale także wrażliwość emocjonalna i estetyczna dzieci. Śpiew jest najstarszą formą ekspresji muzycznej. Najprostszym utworem muzycznym, w którym dziecko wykorzystuje śpiew jest piosenka. Jest to utwór stosunkowo krótki, dlatego też dziecko jest w stanie ją zrozumieć, przeżyć, zapamiętać i odtworzyć. Piosenka jest z jednej strony źródłem emocji i estetycznych przeżyć, z drugiej doskonałym materiałem na podstawie którego wyjaśniane są najprostsze zjawiska muzyczne, takie jak: rytm, melodia, dynamika. Jest także doskonałym materiałem służącym do kształtowania głosu dziecka. Dlatego podczas nauki piosenki należy uwrażliwić dzieci na prawidłowe intonowanie dźwięków. Śpiewanie piosenki często łączy się z zabawą ruchową. Niekiedy dzieci spontanicznie reagują ruchem podczas śpiewania, np. klaszczą, kołyszą się lub wykonują wymyślone przez siebie ruchy. Interpretacje ruchowe, w zależności od charakteru piosenki, mogą przybierać różne formy, np. inscenizacji, tańca.
Śpiewanie piosenek jest ściśle powiązane z innymi formami aktywności muzycznych, np. ruchem czy grą na instrumentach.
Gra na instrumentach jest formą przedłużenia zabawy i manipulowania dźwiękiem. Podczas muzykowania na instrumentach rozwijają się podstawowe zdolności muzyczne oraz muzykalność. Dzieci uczą się świadomie operować takimi cechami dźwięku, jak: tempo, dynamika, rytm oraz wysokość. Ponadto gra na instrumentach melodycznych ułatwia znaczenie intonowania dźwięków podczas śpiewu. Najprostszą formą muzykowania jest akompaniowanie do śpiewu. Wykorzystujemy do tego celu instrumenty naturalne: klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami, uderzenie dłońmi o uda. Interesujące jest także samodzielne wykonywanie instrumentów, np. z pudełek, puszek wypełnionych grochem, dwóch sklejonych pojemników po jogurcie wypełnionych np. ryżem. Efekty akustyczne uzyskujemy również grając na łyżeczkach, pałeczkach, kluczach, pocierając papier o papier. Wszystko to wzbogaca dziecko, rozbudza zainteresowania i powoduje chęć dalszego poszukiwania źródeł dźwięku. Po tym etapie rozpoczynamy grę na instrumentach perkusyjnych takich jak: bębenek, tamburyno, kastaniety, kołatki, grzechotki, drewienka, talerze, trójkąt rytmiczny.
Ruch przy muzyce zajęcia muzyczno ruchowe mają na celu przede wszystkim kształcenie poczucia rytmu. Ruch jest naturalną potrzebą dziecka, warunkuje jego prawidłowy rozwój. Ponadto dziecko odczuwa potrzebę reagowania ruchem na dźwięk, rytm, czy inne elementy muzyczne, dlatego ruch oprócz śpiewu jest dominującą formą wychowania muzycznego. W przedszkolu stosowane są zabawy rytmiczne, taneczne, porządkowe, orientujące w przestrzeni.
Słuchanie muzyki chociaż nie tak bliskie dzieciom jak omawiane wcześniej formy kontaktu z muzyką, spełnia ważną rolę w ich rozwoju muzycznym i ogólnym. Wpływa na wyrabianie umiejętności zwracania uwagi i słuchania zjawisk akustycznych z otoczenia dziecka. W przedszkolu słuchanie muzyki prowadzone jest w dwóch formach: słuchanie muzyki żywej (utworów granych przez nauczyciela, uczestniczenie w koncertach zorganizowanych) oraz słuchanie muzyki mechanicznej (nagrania z płyt, kaset). Przez zwrócenie uwagi na charakterystyczne cechy utworu, wyzwalamy w dziecku pozytywne emocje. Intensywność przeżywania będzie większa, gdy zaproponujemy dzieciom wyrażanie swoich wrażeń przez ruch, grę na instrumentach bądź w formie plastycznej.
Słuchanie muzyki wymaga pewnego treningu, opierającego się na kierowaniu spostrzeżeniami dzieci, tzn. zwracaniu uwagi na najbardziej istotne cechy utworu, takie jak: budowa, brzmienie instrumentów, charakter, nastrój.
Tworzenie muzyki powinno być stosowane bardzo często. Najważniejszym bodźcem jest postawa twórcza nauczyciela, która skłania dziecko do naśladowania go, przedstawiania własnych pomysłów i rozwiązań. Rodzaj i poziom zadań muzycznych powinien być dostosowany do możliwości i wieku dziecka. Oczywiście w wieku przedszkolnym zadania twórcze muszą być bardzo proste. Mimo to warto tę formę stosować, bowiem wywiera ona duży wpływ na rozwój ogólny i muzyczny dzieci.
Istnieje wiele form aktywności muzycznej m.in. taniec. Taniec dla człowieka był, jest i zawsze będzie rodzajem jego aktywności przejawiającej się w określonej formie ruchowej, sposobem przeżywania i przekazywania emocji.
Ruch przy muzyce stosowany jest w różnych formach terapii fizycznej, której celem jest wywieranie korzystnego wpływu zarówno na umysł i emocje człowieka, jak i na siłę, kształt i sposób, w jaki on wykorzystuje możliwości swojego ciała. Tu można wymienić choreoterapię, w której stosuje się taniec naturalny, ekspresyjny czy twórczy, czyli ruch przy muzyce oparty na improwizacji i inwencji pacjentów.
Rudolf Laban twórca oryginalnej teorii harmonii ruchów, tańca zespołowego oraz kinetografii (zapisu graficznego ruchów tanecznych) postulował rozwijanie inwencji ruchowej poprzez taniec wyrazisty, utanecznioną gimnastykę, wprowadzenie do zajęć gimnastycznych improwizowanych akcji ruchowych opartych na ruchu naturalnym i tanecznym, pełnym ekspresji i dynamiki.
Dziecko używając swego ciała w różnych, naturalnych sytuacjach nie tylko eksploruje je, ćwiczy i doskonali, ale też poprzez swą ruchliwość poznaje siebie i swoje otocznie. Niezaspokojenie potrzeby ruchu dziecka, może doprowadzić do powstania niepożądanych napięć w jego ciele, a w konsekwencji do zaburzeń w emocjonalnej sferze osobowość. Aby nie dopuścić do takiego stanu, nauczyciel powinien stosować ćwiczenia i zabawy, które miałyby wartość profilaktyczną i terapeutyczną w zakresie integracji ciała, umysłu i emocji. Taką funkcję pełni swobodny, improwizowany, tworzony ruch przy muzyce, który może mieć charakter tańca ekspresyjnego czy twórczego.
Ćwiczenia ruchowo taneczne zaspokajają nie tylko ruchowe potrzeby dziecka, ale też rozwijają szereg jego dyspozycji psychofizycznych, takich jak: spostrzegawczość, pamięć, koncentracja, szybka reakcja, koordynacja wzrokowo ruchowa, orientacja w schemacie własnego ciała i w przestrzeni. Dziecko w sytuacjach codziennego życia wykonuje wiele różnych ruchów: biega, skacze, podskakuje, unosi ręce, klaszcze w dłonie, porusza każdą częścią ciała. Gdy usłyszy muzykę, zaczyna tańczyć wykorzystując te codzienne ruchy.
Przedszkolaki lubią tańczyć. Lubią zatańczyć prosty taniec, którego układ i krok jest im już znany. Ważne jest, aby taniec umożliwiał dzieciom przeżycie radości, zadowolenia i satysfakcji z własnej aktywności i ze współdziałania z partnerami przy tworzeniu wspólnego ruchu.
Krok marszowy to zwykły chód. Stawiając stopę należy dotknąć podłogi najpierw palcami, a potem piętą.
Krok dostawny otrzymujemy przez dostawienie jednej nogi do drugiej, poruszając się naprzód, w tył lub w bok.
Krok z doskokiem po kroku naprzód podskoczyć z równoczesnym dostawieniem drugiej nogi.
Bieg jeśli nie ma specjalnych uwag o akcentowaniu kroków, powinien być lekki, na palcach, postawa swobodna.
Podskoki z nogi na nogę należy wykonywać w ten sposób, że po pierwszym kroku naprzód, podskakuje się na tej samej nodze unosząc drugą nogę, zgiętą w kolanie do przodu.
Kołysanie należy wykonać stojąc w małym rozkroku lub wykroku. Ruch kołysania polega na przenoszeniu ciężaru ciała z nogi na nogę.
Półobrót podskokiem obunóż należy wykonać tak, by stanąć tyłem do poprzedniego kierunku. Przy poleceniu w lewo: należy wykonać półobrót przez lewe ramię i odwrotnie.
Obrót dookoła swej osi oznacza krążenie w miejscu w lewo lub w prawo krokiem podanym w opisie tańca (chód, bieg, podskoki).
Obrót pary dookoła siebie oznacza krążenie wespół z drugim dzieckiem, przy czym sposób trzymania może być różny: obie dłonie podane, prawe dłonie podane, chwyt pod lewe łokcie itp.
Cwał boczny jest to szybkie dosuwanie jednej nogi do drugiej. Gdy przesuwany się bokiem w prawą stronę krok rozpoczyna prawa noga, gdy w lewo wówczas krok rozpoczyna lewa noga. Krok ten należy wykonać lekko, na palcach. Określenie jedna noga goni drugą ułatwia zrozumienie dzieciom tego kroku.
Cwał do przodu jest to ten sam krok, ale wykonywany nie bokiem do kierunku ruchu, jak wyżej, ale przodem.
Zajęcia muzyczne i taneczne posiadają dla dziecka w wieku przedszkolnym wielkie znaczenie, nie tylko kształcące i wychowawcze, ale również zdrowotne. Śpiewanie piosenek wpływa pozytywnie na prawidłowy rozwój klatki piersiowej oraz wiązadeł głosowych. Zajęcia ruchowe kształcą ogólną koordynację ruchową dziecka, oddziałując dodatnio na pracę narządów wewnętrznych (płuc, serca) oraz na układ nerwowy. Ponadto, tego typu zajęcia rozwijają wyobraźnię dziecka, wzbogacają jego słownictwo, poprawiają wymowę. Treść poznawanych piosenek poszerza zakres jego wiadomości o świecie i ludziach. Opanowanie tekstu słownego ćwiczy pamięć dziecka, a także sprzyja rozwojowi prawidłowej wymowy. Poprzez przyswajanie piosenek lub zapamiętywanie kolejności ruchów w zabawie lub tańcu, dziecko uczy się myślenia i koncentracji uwagi. Zajęcia te wdrażają dziecko również do porządku i ładu, szybkiej orientacji i podejmowania decyzji. Budzą chęć pokonywania trudności i umożliwiają uaktywnienie dzieci wykazujących bierną postawę w działaniu. Zbiorowe działania podczas zajęć wywierają korzystny wpływ na dzieci nieśmiałe i nie mające wiary we własne siły. Wszystkie formy zajęć umuzykalniających kształcą w dzieciach wrażliwość estetyczną, wzbudzają zamiłowanie do śpiewu, muzyki i ruchu przy muzyce. W trakcie zajęć dziecko zdobywa pewne umiejętności: uczy się słuchać, śpiewać i poruszać zgodnie z muzyką w zabawie lub w tańcu, grać na instrumentach perkusyjnych.
Głównym celem zajęć będzie zatem:
Stworzenie warunków do osiągnięcia w maksymalnym zakresie umiejętności, jakie dziecko może osiągnąć korzystając z tego typu zajęć.
Wzbudzenie zainteresowania światem muzyki w jej różnych aspektach.
Wspomaganie dzieci w rozpoznawaniu ich własnych uzdolnień i możliwości.
Cele szczegółowe:
wzbudzenie w dziecku zamiłowania do tańca i śpiewu,
rozwijanie i doskonalenie słuchu muzycznego i pamięci,
zwrócenie uwagi na poprawną wymowę w śpiewie dziecka,
rozwijanie i wzbogacanie emocjonalnych przeżyć dziecka,
zwrócenie uwagi na poprawną postawę dziecka podczas tańca i śpiewu,
rozwijanie koordynacji i rytmiczności ruchów,
stworzenie warunków dla wyzwolenia aktywności, inicjatywy i pomysłowości dziecka,
ćwiczenie gry na instrumentach perkusyjnych.
Przystępując do przedstawienia treści programowych z zakresu zajęć umuzykalniających i tanecznych należy podkreślić, że podobnie jak inne działy pracy w przedszkolu, zajęcia te muszą być prowadzone planowo i systematycznie.
Uwrażliwienie dzieci na piękno muzyki.
Słuchanie i śpiewanie piosenek.
Rozwijanie wrażliwości słuchowej.
Wyrażanie muzyki ruchem.
Poznanie podstawowych kroków tanecznych.
Rozwijanie różnych form ekspresji.
Bardzo ważne kryteria wg których będzie realizowany program, a które należy wziąć pod uwagę, przedstawiają się następująco:
- zwrócenie uwagi na wiek dzieci w grupie
- ilość zajęć tygodniowo
- czas trwania zajęć
- cele dydaktyczne i wychowawcze
- formy zajęć stosowanych w grupie
- tematykę zajęć
- uroczystości i święta przypadające w tym okresie
- udział dzieci w imprezach kulturalnych o zasięgu lokalnym.
Program W świecie muzyki i tańca adresowany jest do dzieci w wieku przedszkolnym. Realizowany będzie w grupie dzieci 5 letnich, w której jestem wychowawczynią, oraz na wspólnym umuzykalnieniu. Program przeznaczony jest również do realizacji w ramach dodatkowych zajęć tanecznych dla dzieci 5 i 6 letnich.
W naszym przedszkolu zajęcia z umuzykalnienia odbywają się w formie grupowej. Dzieci z poszczególnych grup spotykają się w sali, w której znajduje się pianino, by tam przy akompaniamencie instrumentu, muzyki zapisanej na płytach CD lub gitarze uczestniczyć w takich zajęciach. Umuzykalnienie odbywa się dwa razy w tygodniu po 30 minut. Na zajęciach dzieci zapoznają się z treścią piosenek, określają jej charakter i nastrój, poznają linię melodyczną utworów. Podejmują wspólny i solowy śpiew. Biorą udział w zabawach kształcących poczucie rytmu, w ćwiczeniach wpływających na prawidłowe oddychanie, emisję głosu, prawidłową wymowę podczas śpiewania piosenek, doskonalą słuch muzyczny, Dzieci mają też możliwość nabywania umiejętności posługiwania się instrumentami perkusyjnymi.
Zajęcia taneczne odbywają się raz w tygodniu, około 60 minut z przerwą na odpoczynek. Miejsce zajęć to przygotowana duża sala z odpowiednim sprzętem muzycznym i bogatą płytoteką.
Przedszkole posiada nowości muzyczne proponowane przez wydawnictwa ukazujące się na rynku edukacyjnym np.
Zajęcia muzyczno ruchowe Moje 3 i 4 lata, Moje 5 lat, Moje 6 lat, wydawnictwa MAC edukacja,
CD sześciolatka Już w szkole cz.1 i cz. 2, wyd. Nowa Era
W swojej pracy rozwijam talenty muzyczne dzieci wykorzystując nagrania Klubu Animatorów Zabawy (KLANZA). Mają one na celu doskonalenie u dzieci wyczucia rytmu, swobodnego wykonywania poszczególnych elementów, co z kolei umożliwia łatwiejsze opanowanie prostych kroków np. do tańców ludowych. Poza tym wprowadzają w nastrój słuchanej muzyki, a instrukcje słowne nauczyciela pobudzają wyobraźnię dziecięcą, wprowadzając w świat przedstawiony w utworze muzycznym. Podczas zajęć korzystam z nagrań umieszczonych m.in. na takich płytach CD jak:
- Muzyka i ruch dla każdego,
- Tańce dla dzieci i rodziców,
- Proste tańce integracyjne,
- Tańce i zabawy dla grupy,
- Tańce integracyjne w pracy z grupą,
- Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupą,
- Bale i imprezy okolicznościowe w przedszkolu, szkole i... cz. 1 i cz. 2,
- Tańce, pląsy i zabawy przy muzyce dla dzieci w wieku przedszkolnym,
- Metody pedagogiki zabawy w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Zajęcia muzyczno ruchowe i taneczne pomogą dzieciom zdobyć następujące osiągnięcia:
- dziecko przyzwyczaja się do kontaktu z muzyką, śpiewem i tańcem,
- z...
ymena