12.doc

22

Część I. Podstawy finansów

w Polsce mniej niż 10%, zgodnie z zaleceniami Komisji Papierów Warto­ściowych, tak że występuje duża dźwignia finansowa. Ostateczne rozliczenia i konieczność wyrównania rachunku następują dopiero po wygaśnięciu kon­traktu, choć w dowolnym momencie można się z niego wycofać, poprzez zakup przeciwstawnego kontraktu i zamkniecie pozycji. Instrumenty po­chodne (transakcje future i niektóre opcje) notowane są na giełdzie w syste­mie ciągłym, a rynek jest całkowicie elektroniczny. Płynność tego rynku wspierają animatorzy (markęt-makers), którzy stale zgłaszają oferty kupna i sprzedaży, tak aby kontrakt był w ciągłym obrocie. W ostatnich latach szczególnie dynamicznie rozwijają się transakcje terminowe na indeksy giełdowe.

Oprócz opcji i kontraktów terminowych na rozwiniętych rynkach finan­sowych ciągle tworzone są nowe instrumenty pochodne, np. kontrakty swa-powe, czyli kontrakty zamiany przyszłych strumieni płatności lub zobowią­zań finansowych związanych z kontraktem, służące dywersyfikacji portfela, np.:

-              swap stopy procentowej (interest ratę swap) - zamiana między dwiema
stronami zobowiązań odsetkowych, oprocentowanych według stałej stopy
procentowej, na oprocentowane według zmiennej stopy procentowej;

-              swap   walutowy  (currency swap) - wymiana  płatności   należnych
w różnych walutach, np. kupno lub sprzedaż waluty na rynku spot z jej jed­
noczesną odsprzedażą lub odkupem na rynku terminowym lub umowa mię­
dzy stronami  na temat zamiany dokonywanych  w przyszłości  płatności
w jednej walucie na drugą.

Transakcje spekulacyjne, prowadzone z wykorzystaniem instrumentów pochodnych, odgrywają coraz większą rolę na rozwiniętych rynkach finan­sowych. Oparte są na następujących zasadach:

•            dźwigni finansowej (margin trade) -spekulacyjne kupno lub sprzedaż
instrumentu z wykorzystaniem pożyczki udzielonej przez dom maklerski.
Inwestor deponuje jedynie małą część sumy, na którą kupuje lub sprzedaje
akcje lub instrumenty pochodne;

•            posiadania otwartej pozycji, np.:

-              gra na zwyżkę (długa pozycja, long sale): transakacja kupna zawarta

w celu otwarcia pozycji spekulacyjnej na rynku. Jest to kupno akcji w celu ich dalszego odsprzedania przed upływem czasu płatności;

-              gra na zniżkę (krótka pozycja, short sale): spekulacyjna sprzedaż
pożyczonych akcji (których jeszcze nie posiadamy) z zamiarem ich
późniejszego odkupienia po niższej cenie i oddania domowi ma­
klerskiemu.

Pozycję spekulacyjną określamy jako „zamkniętą" po zawarciu przeciw­stawnego kontraktu, bilansującego prawa i zobowiązania. Oprócz transakcji