71.Podaj najważniejsze fakty dotyczące odkryć z dziedziny odporności organizmu.
Istniały 2 teorie dotyczące przyczyn chorób zakaźnych.Przyjmowano istnienie contagium vivum(G.Frakastoro),niewidzialnych żyjątek,znajdujących się w powietrzu lub w wodzie oraz tzw.miazmatów(T.Sydenham),powstających w wyniku uciążliwego trybu życia,brudu itd.te dwa skrajne poglądy utrzymywały się aż do IIpołowy dziewiętnastego w.
W XVIIIw. zainteresowanie wzbudzila wiadomośc ze treść nosa pobrana z krost chorych na ospę wtarta w błonę śluzową powoduje odporność na tę chorobę.Metodę tę przekazała Mary Wortley Montagou.Po 50-ciu latach E.Jenner rozpoczął badania nad uodpornieniem ludzi na ospę-w wyniku obserwacji ,że osoby,które doiły krowy chore na krowią odmianę(krosty na wymionach) są odporne na ospe prawdziwą ,E.Jenner rozpoczął próby szczepienia krowianka(1796).Zaszczepił 8letnie dziecko treścia pęcherzyka ospy krowiej,a po 6 tyg.próbował je zakazić powtórnie,tym razem treścia z ospy naturalnej.Dziecko pozostało zdrowe.Rok ogłoszenia wyników badań1798 uważany jest za datę narodzin nauki o odporności.
Rozwój nastąpiłokoło 100lat później(badania L.Pasteura,który obalił pogląd o samorództwie,rozpocząl eksperymenty bakteriologiczne).Pracowano nad praktycznymi kierunkami uodparniania ludzi i zwierząt,równocześnie rozwijały się badania teoretyczne nad istotą mechanizmu odporności:
Miecznikow(1883)odkrył zjawisko fagocytozy,poza tym sądził ze surowica może pobudzać właściwości żerne leukocytów,L.Aschoff podczas badania czynności fagocytarnych komórek opisał układ siateczkowo-śródbłonkowy.W późniejszych latach A. Wright doprecyzował definicję układu(najnowszą podaje Jarosław Kaczyński)
Stopniowo został określony komórkowy układ obronny organizmów.
Kolejnym ważnym dokonaniem w dziedzinie odporności było opracowanie humoralnej teorii odporności przez J.J.Bordeta (1904).Rozpoczęło się od spostrzeżeń Georga Nuttalla i Buchnera,że surowica krwi zabija niektóre bakterie.Badania Emila Adolfa von Behringa i Shibasaburo Kitasato wykazały (1890),że zwierzęta którym wstrzyknięto małą dawkę toksyny błoniczej lub tężcowej stają się odporne,a w ich surowicy pojawia się czynnik nazywany antytoksyną.J.J.Bordet i Octavo Pierre Gengou stwierdzili,że wprowadzanie małych toksyn daje też odporność na żywe bakterie.Stwierdzono,że surowica takich zwierząt zawiera subst. pow. zlepianie się bakterii lub rozpuszczanie ich otoczki bakteryjnej(subst. pojawiające się u uodpornionych nazwano przeciwciałami a subst. je wywołujące antygenami).Okazało się ,że mechanizmy humoralne,jak i fagocytoza wykryta przez Miecznkowa wzajemnie się uzupełniają.
Kolejny gwałtowny rozwój badań nad odpornością przeciwbakteryjną obserwujemy w latach 1917-1942.Paul Ehrlich zaproponował ogólną teorię odporności organizmu,K.Landsteiner prowadził badania nad antygenami i pobudzaniem organizmu do wytwarzania przeciwciał.Należy tu również wymienić nazwiska takich badaczy jak Hanrowitz,Linus Carl Pauling.
Do dalszego rozwoju immunologii przyczyniło się określenie patogenności czyli wirulencji lub zjadliwości toksyn bakteryjnych.Okazało się,że nie tylko powierzchnia skóry ma działanie bakteriobójcze,lecz też ślina,sok żołądkowy i inne płyny ustrojowe.
W 1922r. Alexander Fleming wykrył działanie bakteriobójcze lizozymu,Ehrlich uzyskał związek o działaniu bakteriobójczym-neosalwarsan,Charles Robert Richet opisał i nazwał zjawisko anafilaksji i wstrząsu anafilaktycznego(1902), Arthus(1903)opisał zjawisko anafilaksji miejscowej.
75.Jak rozwijała się wiedza o składnikach morfologicznych krwi, przedstaw początki przetaczania krwi do lat dwudziestych XX-go wieku.
Wzmiankę o istnieniu krwinek czerwonych i szkic ich wyglądu zawdzięczamy dociekliwości A. van Leeuwenhoeka(1673 opisał erytrocyty i stwierdził ,że są tworem fizjologicznym).Aż do połowy 19stego wieku nie zdawano sobie sprawy z różnorodności skł. m. k.Dopiero w 1835r. H.Nasse,który zajmowal się fizjologią i patologią krwi ,opisał krwinki białe,ponadto opisal zjawisko opadania krwinek czerwonych ale nie wyciągnął naukowych wniosków.Dopiero Edmund Faustyn Biernacki(1866-1911)przypomniał i właściwie zinterpretował to zjawisko(„OB.”)
Hemoglobinę okrył w 1840r.J.Berzelius.
Białaczkę próbowali opisać kolejno A.Donne(1841),J.H.Bennet(1845).Dopiero R.Virchov(1845) wprowadził pojęcie leukemia jako oddzielna jednostka chorobowa.
R.Remak w 1841 ogłosił badania nad histogenezą krwi i próby określenia procesów odnowy krwinek.
W 1880r. G.Bizzozero wykazał,że płytki okrywają ważną rolę w procesie krzepniecia.Thomas Wharton opisał zjawisko aktywnego zjawisko aktywnego przemieszczania się krwinek białych, W.Addison stwierdził,że mogą przenikać przez ściany naczyń krwionośnych.
R.Virchow zwrócił uwagę na podobieństwo w bud. Chemicznej między barwnikami żółci i krwinek(wspólne pochodzenie),wprowadził pojęcie leukocytozy,wyodrębnił białaczkę limfatyczną i śledzionową .T. Addison dokonał(1849)dokonał pierwszego opisu niedokrwistości złośliwej.
Rudolf Albert von Kolliker wprowadził pojęcie śledziony jako cmentarzyska krwinek czerwonych.
Równolegle rozwijały się badania nad budową chemiczną barwników krwi.Justus von Lebieg ,że krwinki czerwone mogą przenosić tlen z płucdo całego organizmu.
W kolejnych latach dokonywano następnych badań i odkryć w zakresie el. m. k. oraz interesowano się komórkami zawartymi w szpiku,wprowadzono zabieg punkcji mostka.Próbowano opisać erytropoezę(Ernst Neumann i G.Bizzozero),opis retikulocytów(1903 Victor Vaghan).
P.Ehrlich opisał krwinki białe zasadochłonne,kwasochłonne,megalocyty,podał własną teorię o mechanizmie powstawania granulocytów i limfocytów(1891)
PRZETACZANIE KRWI było początkowo prowadzone na zasadzie prób i błędów,większość kończyła się tragicznie wśród objawów wstrząsu.
Przełomowym odkryciem,które dało podstawy nowoczesnej transfuzjologii ,było wykrycie(1901)przez Karla Landsteinera trzech grup krwi:A,B,0.W 1902 Alfred Decastello-AB.Dopiero w 1940 K.Landsteiner i Alexander Wiener odkryli tzw. Czynnik Rh.
74. Omów rozwój mikrobiologii w XIX wieku i na początku XXwieku.Wymień pięciu wybitnych uczonych zajmujących się tymi zagadnieniami ,w tym jednego Polaka,krótko scharakteryzuj ich osiągnięcia.
Ze względu na liczne epidemie występujące w XVIII wieku –ospy,cholery a także pojawienie się licznych,nie znanych dotąd w Europie chorób tropikalnych spowodowało naukową i społeczną potrzebę poszukiania przyczyn chorób zakaźnych..Wielka rolę odegrał Ludwik Pasteur.Z wykształcenia był chemikiem ale szczególnie interesowały go zjawiska biologiczne.Dzięki zastosowaniu nowych metod (kolby) i precyzyjnej metodyki udało mu się definitywnie obalić teorię samorództwa.W 1861 Pasteur wykrył obecność bakterii w powietrzu oraz odkrył,źe niektóre drobnoustroje mogą żyć w warunkach beztlenowych.W tym czasie zaczęto poszukiwać przyczy zakażenia ran oraz sposobów zapobiegania powstawaniu zakażenia ogólnego.
Upadek teorii samorództwa i badania Pasteura spowodowały gwałtowne zainteresowanie się bakteriamii.W 1865 Jean Antoine Villemin udowodnił , że gruźlica jest chorobą zakaźną.Odkryto(1871)zarazek trądu(Gerhard Henrik Hansen).Obserwowano również rozwój badań nad pierwotniakami chorobotwórczymi-opisano rzęsistek pochwowy(1836-A. Donne).
Zakażny charakter wąglika znany był od 1870,kiedy to P.Chabert podał opis tej choroby.
W tych latach polski mikrobiolog,Józef Moczutkowski prowadził badania nad durem plamistym(1873),a Tadeusz Borowicz podał dokładny opis pałeczki duru brzusznego.
Dalszy rozwój mikrobiologii jest związany z nazwiskiem Kocha(1843-1910),który opisał(1876) formę zarodnikową lub przetrwalnikową pałeczek wąglika.Jemu zawdzięczamy rozwój metodyki badań naukowych,będącej podstawą pracy doświadczalnej.R. Koch ustalił słynna „TRIADĘ”,która jest podstawą badań mikrobiologicznych:1 zarazek powinien być stwierdzony w każdym przypadku danej choroby 2 zarazek powinien dać się wyhodować na sztucznym podłożu 3 chorobę można wywołać przez zakażenie zwierzęcia hodowlą danego zarazka.Triada ta jest podstawą każdego eksperymentu fizjopatologicznego.
W tym czasie(1877)L.Pasteur odkrył laseczkę posocznicy gnilnej.Ważnym osiągnięciem tego badacza było określenie zjawiska antagoizmu między bakteriami.
W roku 1878 użyto po raz pierwszy nazwy”mikrob” wprowadzonej przez Charlesa Emanuela Sedillota.
W 1878 Pasteur wyhodował gronkowce,w następnych latach prowadził badania nad możliwością czynnego uodparniania zwierząt przeciwko cholerze kur(szczepionki!).Następnie Pasteur wraz ze swoimi uczniami Chamberladem i Rouxem wykryli dwoinki zapalenia płuc(pneumokoki),Pasteur uzyskał też szczepionkę przeciw wąglikowi(1881).Rok później Koch odkrył zarazki prątka gruźlicy i określił je nazwą Tuberkelbazillen.
Olbrzymi postęp mógł się dokonać dzięki rozwojowi metod badań bakteriologicznych-wprowadzenie tzw. rozdzielczej hodowli bakterii przez Cohna,R Koch zastosował metodę barwienia przy pomocy barwników anilinowych,stosował pożywki stałe z agaru.Dotąd stosowana jest metoda barwienia,pozwalająca je różnicować Hansa Christiana Gramma(1884).
Oprócz wykrywania coraz to nowych bakterii ważne było praktyczne zastosowanie-zastosowanie metod pozwalających na uodparnianie ludzi i zwierząt.Pasteur w 1885 r uzyskał szczepionkę i podjął próby uodparniania przeciw wściekliźnie.
W Polsce rzecznikiem i propagatorem nowoczesnej mikrobiologii był Odo BUJWID,uczeń Pasteura i Kocha.Założył w Warszawie(1875)pierwszą pracownię bakteriologiczną,napisał pierwszy w języku polskim podręcznik bakteriologii(1887).Rozpoczął szczepienia metodą pasterowską.
Ważne było odkrycie L.Briegera ,że szkodliwe dla organizmu są również produkty przemiany materii zarazków(nazwał je toksynami i uzyskał wyciągi z hodowli zarazków duru,tężca,cholery oraz gronkowca złocistego) .
Przełomowe było odkrycie Dmitrija Josifowicza Iwanowskiego,który opisał wirusa mozaiki tytoniowej(1892).Zapoczątkowało to rozwój wirusologii.
Wracając do badań bakteriologicznych,należy zwrócić uwagę na szybki postęp w zwalczaniu chorób epidemicznych-wybuch epidemii dżumy w Hongkongu stał się bodźcem do poszukiwań przyczyny tej choroby.W 1894 A. Yersin i równocześnie z nim Kitasato wykryli zarazek dżumy,a w następnym roku Waldemar Mordechai Haffkine uzyskał szczepionkę przeciw dźumie.Wprowadzono pojęcie tzw. łańcucha epidemiologicznego(Dżuma>szczury pchły człowiek).
Krętek blady pow. kiłę został opisany(1905)przez Schaudinna i Hoffmanna,na tej podstawie August von Wassermann wprowadził odczyn wykrywający kiłę(odczyn Wassermanna).Poszukiwano podobnych czynników wykrywających obecność schorzenia w fazie bez wyraźnych objawów klinicznych.Ze względu na społeczny charakter występowania gruźlicy starano się wprowadzić skuteczne testy diagnostyczne(opisano naskórny test tuberkulinowy,doskórny test tuberkulinowy i śródskórny odczyn tuberkulinowy.
Polscy bakteriolodzy dzieki swym badaniom znajdowali się w czołówce światowej.W 1874 T.Browicz wykazał obecność pałeczek w zwłokach ludzkich oraz w stolcach osób chorych na dur brzuszny,a we Lwowie Rudolf Weigl prowadził badania nad durem plamistym.W 1919 uzyskał szczepionkę(szczepionka Weigla).
Richard F.Pfeiffer opisał zjawisko bakteriolizy(1893).Wiele lat wcześniej (1876) Tyndall wykazał ,że hodowle z pleśni z rodziny pędzlaków (penicillinum) hamują rozwój niektórych bakterii.Te spostrzeżenia pozwoliły Alexandrowi FLEMINGOWI(1881-1955)odkryć penicylinę(1928).
Chcąc wyjaśnić mechanizm bakteriolizy opisano zjawisko bakteriofagii(Felix H. d’Herelle 1917).W tym samym rokuF.T. Twort nazwał wyizolowane przez siebie drobnoustroje przesączalne bakteriofagami.Okazało się ,że są to ustroje podobne do wirusów ,króre wnikając do bakterii powodują jej rozpad.
1942-Luria i Anderson-zdjęcia bakteriofagów za pomocą mikroskopu elektronowego
1956-A.Gerier i G. Schramm wyizolowali z wirusa mozaiki tytoniowej RNA.udowodnili że Kwas nukleinowy ma wł. Zakaźne-nowy rozdział-mikrobiologia zakaźna
73.Co wiesz na temat rozwoju wiedzy o nowotworach/do poł. XX wieku /
Wiedza o nowotworach rozwijała się przez stulecia.Obserwacje dotyczyły początkowo zmian powierzchniowych jak np. wzmianki o guzach opisane w Starym Testamencie.
W Rzymie Celsus opisał nowotwór sutka, Galen określał guzy jako jako tumorem Prater naturam.Podobno nazwa rak została użyta około 675 r. przez Pawła z Eginy.Utrwalił ją Awicenna,który porównał guz do raka wszczepiającego się swymi szczypcami w zdrową tkankę.W 1567r. Paracelsus opisał schorzenie płuc,którego objawy były podobne do choroby nowotworowej układu oddechowego.
Giovanni Battista Morgagni opisał zmiany histologiczne występujące w nowotworach wielu narządów.Bardzo ważnego spostrzeżenia dokonał John Hunter(1728-1793),który sądził ,że guzy powstają w narządach z tkanki podłoża lub podścieliska.Bichat uważał wszelkie znane już nowotwory za wywodzące się z tkanki łącznej.
W latach 1837-1838 J.Miller wysunął hipotezę w której utkanie nowotworowe porównywał do tkanki embrionalnej.
W 1843 Hanower opisał cechy komórki nowotworowej i zwrócił uwagę na nieproporcjonalnie duże jądro, a także na wyst. kom. zawierających po kilka jąder.W tym czasie Miecznikow wysunął przypuszczenie , że powstawanie i rozwój patologicznego rozrostu zależy od różnych czynników egzogennych.
Cohnheim przedstawił teorię , która do dziś nie straciła wartości.Twierdził między innymi ,że atypowość komórek jest wynikiem nieprawidłowego podziału mitotycznego , a cechy pewnego rodzaju niedojrzałości komórek wynikają z nieprawidłowych odchyleń już w życiu płodowym.
Zaczęto kojarzyć rozwój nowotworów z aktywnościa niektórych hormonów( Thomas Beatson-po usunięciu jajników nowotwory sutka jakby cofają się).
W Polsce badania nad chorobą nowotwororową mają długa tradycję.Pierwszy w Europie przytułek , a następnie szpital pod wezwaniem Św. Łazarza dla chorych na raka powstał w Warszawie (1591) za czasów Zygmunta III Wazy ,podobno z inicjatywy Piotra Skargi.
Rozwój badań eksperymentalnych można łączyć ze spostrzeżeniami Johna Hilla,który wykrył zależność między paleniem tytoniu a nowotworami.
Dzięki badaniom między innymi P.Potta(opisał raka moszny u kominiarzy) i później Katsusaburo Yamagiwy i Kokichi Ishikawy do 1947r. poznano około 1200 różnych czynników fizycznych i chemicznych rakotwórczych.Badania nad mechanizmem nowotworzeni poszły w dwóch kierunkach-badania izolowanych tkanek ,specjalnie w tym celu hodowanych oraz badania przeszczepów tkanek nowotworowych(stwierdzono ,ze niektóre nowotworymogą być przeszczepiane na zwierzęta tego samego gatunku).
Następnie badania wzbogaciły się o nową metodę hodowli kanekpoza organizmem.Hodowla została zapoczątkowana przez R.G. Harrisona oraz A. Carrela w 1907 roku.
Zastosowanie promieni Roentgena pozwoliło uzyskać pierwsza sztuczna mutację genetyczną (Hermann Joseph Muller -1927)Było to podstawą hipotezy , że rak powstaje w wyniku mutacji genów(spontanicznie a także w wyniku czynników fiz. chem. oraz działania wirusów.
Dalsze badania wiążą się z nazwiskiem Polaka Ludwika Grossa, który opisał doświadczenia, których wywołał białaczkę u myszy przez wstrzyknięcie młodym myszom bezkomórkowego wyciągu z tkanek chorych na białaczkę.
Bayly