Białowieski Park Narodowy
Zadania Parków Narodowych
Parkiem Narodowym nazywa się obszar, który objęty jest ochroną prawną, pozostaje w stanie naturalnym, albo też zmienionym w niewielkim stopniu przez działalność człowieka. Charakteryzuje się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi, kulturowymi, społecznymi oraz wychowawczymi. Posiada także nieprzeciętną wartość naukową. Na terenie Narodowego Parku wszystkie elementy przyrodnicze podlegają bezwzględnej ochronie. Jest to najwyższa forma ochrony przyrody, która ma na celu właściwe użytkowanie ożywionych oraz nieożywionych elementów przyrody (takich jak: populacje i biocenozy razem z ich siedliskiem). Park Narodowy ma również za zadanie zapewnienie trwałości, jak i odnawialności przyrody. Łączna wielkość parku nie może obejmować mniejszej powierzchni niż 100 ha. Na jego terenie wydzielony jest obszar otoczony ścisłą ochroną, całkowicie wyłączoną spod ludzkiej ingerencji, ale także miejsca objęte częściową ochroną; ponadto na obrzeżach Parku wyznacza się otulinę.
Historia Parku
Jego historia sięga 1921 roku, kiedy utworzono leśnictwo "Rezerwat", które w 1932 roku zostało przemianowane na "Park Narodowy w Białowieży". W roku 1947 reaktywowano go pod obecną nazwą. Siedzibą dyrekcji parku jest Białowieża. Obejmuje fragmenty pierwotnej Puszczy Białowieskiej zachowane w stanie zbliżonym do naturalnego. Białowieski Park Narodowy w 1979 z racji dużego znaczenia dla kultury i dziedzictwa ludzkości, wpisano na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. 26 czerwca 2004, na "II Forum Polskich Miast i Miejsc UNESCO", miasta i obiekty w Polsce, znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji skupiły się w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO. Siedzibą Ligi został Toruń, a jej pierwszym prezesem Marcin Zamoyski.
W 1992 r. UNESCO rozszerzyło status obiektu dziedzictwa światowego na przylegający doń od wschodu fragment białoruskiego parku narodowego "Białowieżskaja Puszcza", podlegający ochronie ścisłej (4500 ha). W ten sposób powstał w Puszczy Białowieskiej jeden z siedmiu na świecie i trzech w Europie trans graniczny obiekt dziedzictwa światowego. Natomiast sama Puszcza jest miejsce szczególnym dla Europejczyków, gdyż pragną oni odbyć wędrówkę w czasy pra-pra dziadów. Puszcza Białowieska otaczana przez stulecia specjalną opieką polskich i litewskich władców a nawet rosyjskich carów była matecznikiem żubrów, łosi, tarpanów, niedźwiedzi, wilków, rysi, wydr, bobrów i tysięcy innych jej prawowitych mieszkańców. Tutejsze dęby, lipy, jesiony osiągają niespotykane gdzie indziej rozmiary. Tu właśnie uratowano od zagłady żubra - puszcz imperatora. Tu znajdują swoją ostoję liczne gatunki zwierząt, roślin, grzybów wymarłe lub poważnie zagrożone w swym bycie na naszym kontynencie. Ryś
Położenie Parku
Położony w sercu Puszczy Białowieskiej (150 000 ha) Rezerwat Ścisły (4747 ha) położony jest w widłach rzek Hwożnej od północy i Narewki od zachodu. Od wschodu poprzez granicę państwa - graniczy z białoruskim parkiem narodowym „Biełowieżskaja Puszcza” (wzdłuż granicy od 1981 r. istnieje płot z drutów kolczastych 2 metrowej wysokości, co stanowi barierę uniemożliwiającą wędrówki zwierzyny).
(Obszar Puszczy Białowieskiej w Polsce i Białorusi)
Fauna
Fauna Puszczy Białowieskiej należy do najliczniejszej i najbardziej zróżnicowanej w kraju w stosunku do zajmowanej powierzchni. Stwierdzono tu do roku 2008 obecność 11 864 gatunków, a szacuje się, że całość fauny Puszczy przekracza aż 21 tys. gatunków. Najmniej poznaną grupą zwierząt są bezkręgowce stanowiące ponad 95% gatunków występujących w Puszczy Białowieskiej. Stwierdzono tu 58 gatunków ssaków (72% fauny Polski niżowej), ok. 260 ptaków w tym ok. 240 gniazdujących (gdzie 8 gatunków stanowi ponad 10% liczebności populacji krajowej), 7 gadów (m.in. żółw błotny i gniewosz plamisty), 13 płazów, 32 ryb, 20 pijawek 9482 owadów w tym 331 pająków.Ale symbolem Białowieskiego Parku Narodowego są żubry, które zostały tam ocalone od całkowitej zagłady. Dlatego też żubry stały się symbolem tego parku. Żubry, które prawie całkowicie wyginęły już w XVIII wieku. Ich nieliczne populacje przeżyły jedynie na Kaukazie i w Puszczy Białowieskiej. W 1919 zabity został ostatni osobnik w Puszczy Białowieskiej. Wyginęła również populacja kaukaska. Do Białowieży zaczęto ściągać osobniki z ogrodów zoologicznych. Początkowo hodowane były na osobnym dziedzińcu. Dopiero w 1952 roku pierwsze okazy zostały wypuszczone na wolność. Obecnie w Białowieskiej Puszczy żyje około 700 żubrów (z czego około 400 po stronie polskiej), spośród 3000 na całym świecie; wszystkie pochodzą właśnie z białowieskiej hodowli.
(Żubry)
Oprócz żubrów ssakami pod ochroną są też wilk w liczebności 35-40 osobników, ryś - 12-15 os., łoś - 40-46 os., jeleń - 1100-1500 os., sarna - 1200-1450 os., dzik - 1000-1200 os., wydra 10-20 os., bóbr 80-90 os., borsuk, nietoperze i gryzonie. Wśród nietoperzy na szczególną uwagę zasługuje zamieszkujący dziuple w starych drzewostanach borowiaczek, zaś wśród gryzoni – smużka leśna reprezentująca w faunie element borealny. Jedyne stanowisko w Polsce ma tu – również pochodząca ze strefy tajgi – maleńka ryjówka średnia, jako jadowity ssak, występująca tu wraz z czterema innymi gatunkami z rodziny ryjówkowatych.
(Wydra)
Flora
Puszcza Białowieska jest najlepiej zachowanym lasem naturalnym na Niżu Europejskim. Ponad 2/3 powierzchni parku zajmują lasy liściaste. Największą powierzchnię zajmują lasy grądowe (dębowo-grabowe), które rosną na najżyźniejszych glebach puszczy. W miejscach zalewanych przez kilka miesięcy wodą, rosną olsy i łęgi, składające się głównie z olszy czarnej i jesionu. W suchszych miejscach rosną natomiast bory sosnowe, świerkowe i mieszane. Występuje tu 20 zespołów leśnych. Ogólnie flora parku liczy 1000 gatunków roślin, w tym 728 gatunków roślin naczyniowych, 277 gatunków porostów. Spośród szczególnie rzadkich roślin należy wymienić pełnika europejskiego, kosaćca syberyjskiego, arnikę górską i fiołka bagiennego.
Nie tylko żubr jest kojarzony z Białowieskim Parkiem Narodowym, drugą jego ikoną jest dąb. Jest to sztandarowy składnik białowieskich drzewostanów. Bo jeżeli nawet gdzieś tam, w Europie dęby szypułkowe osiągają podobne rozmiary, bo jednak daleko im do gracji i wdzięku białowieskich olbrzymów. Przyjmują one ogromne rozmiary (największy ma 540cm obwodu i 42,6m wysokości). Obecnie rośnie ok. 2600-3100 dębów o obwodzie większym/równym 400cm na wys. 130cm - łatwo policzyć, że zostało wyciętych ok.12-13 tys. dębów, czyli co najmniej ok. 80 procent (tych które dziś osiągnęłyby odwód pnia co najmniej 400cm na wys.130cm)! Gdyby odliczyć drzewa rosnące na obszarze rezerwatu ścisłego BPN wskaźnik ten wyniósłby dla samej zagospodarowanej części Puszczy 85-90%. Niestety z przyczyn gospodarczych część dębów została wycięta. I kiedy najstarsze okazy tego drzewa zaczynają usychać, a młodych jest bardzo niewiele.
Dąb "Maciek" - najpotężniejszy w Puszczy Białowieskiej (obw.732, wys.41m)
Natomiast lipa drobnolistna w lasach Puszczy Białowieskiej osiąga niedużo mniejsze rozmiary od dębu szypułkowego. Lipy o wymiarach pomnikowych zachowały się głównie na terenie Białowieskiego Parku Narodowego. Zadecydowało o tym pozyskiwanie lipy jako surowca rzeźbiarskiego oraz taktowanie jej przez służby leśne jako gatunku mniej wartościowego dla przemysłu drzewnego, a więc gatunku, który z drzewostanu najlepiej wyplenić. Praktycznie występowanie lip o wymiarach pomnikowych na terenie zagospodarowanej części puszczy ogranicza się do kilku oddziałów i są to głównie egzemplarze o obwodzie pnia nie przekraczającym 450cm. Wyjątkiem jest lipa rosnącą w północno-zachodniej części puszczy, której obwód wynosi obecnie ok.550cm.
Jesion białowieski jest niezwykle strzelistym drzewem, a strzał jego pnia do pierwszej gałęzi bywa , że osiąga 22-23 metry wysokości, czym nawet przewyższa strzałę pnia białowieskich dębów i lip. Korony białowieskich jesionów są niewielkie, choć zdarzają się, ale niezbyt często, jesiony także o bardzo rozłożystej koronie. Właśnie jeden z taki jesionów rósł przy "Drodze Masiewskiej". Jego korona wygląda naprawdę bardzo imponująco, ale właśnie ta rozłożystość okazała się zgubna dla tego drzewa, gdyż przez nią drzewo było bardziej narażony na działanie wiatru. W 2007r. potężny pień tego jesionu pod naporem właśnie wiatru uległ skręceniu i powstało na nim potężne pęknięcie. Był to początek końca tego drzewa - gdyż po 2 latach drzewo uschło. Jesion ten miał blisko 40 metrów wysokości.
Najpotężniejszy jesion BPN
(obw.525cm, wys.40.4m)
Świerki to obok jodeł najwyższe drzewa rosnące w Polsce. A te rosnące w Puszczy Białowieskiej są szczególnie okazałe. Największe rozmiary, tu w białowieskiej kniei, osiągają rosnąc w towarzystwie olbrzymich dębów, sosen i lip. Kwestią dyskusyjną jest maksymalna wysokość białowieskich świerków. Mimo braku badań ustalono, iż niektóre ze świerków w Puszczy Białowieskiej mogą osiągać wysokość nawet do 50m.
Wody
Białowieski Park Narodowy leży przy wododziale Wisły i Niemna. Na terenie parku nie ma żadnych jezior ani większych rzek. Najcenniejszy obszar parku leży w widłach rzek Hwoźnej i Narewki. W puszczy ma swoje źródło rzeka Orłówka. Ponadto przez obszar parku przepływają dopływy Narewki: Łutownia, Przedzielna i Braszcza.
Zagrożenia Dla Parku i Puszczy
Istnieje wiele rodzajów zagrożeń dla obszarów objętych ścisłą ochroną. Największe zagrożenie istnieje ze strony postępu technologicznego. Właściwie Parki Narodowe i Krajobrazowe powstają z powodu postępu technologicznego. Im większa urbanizacja danego terenu tym większe zagrożenie dla naturalnego środowiska. Największe szkody wyrządzają zanieczyszczenia spalinowe tj. dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz fluor. I chociaż zostaje wprowadzanych coraz to więcej filtrów polegających na zmniejszeniu tych szkodliwych gazów to nie można zapominać; że szkoda została już wyrządzona. Każda kolejna fabryka niezależnie czy spełnia warunki, które są narzucane, aby działać bardziej ekologicznie, niszczy środowisko. Nawet jeżeli nie jest przyczyną emisji zanieczyszczeń to i tak niszczy środowisko naturalne wielu zwierzętom i roślinom. Dlatego właśnie powstały organizacje tj. Greenpeace, które walczą z wieloma różnymi problemami. Niestety nie tylko przemysł jest zagrożeniem dla wszystkich rezerwatów. Człowiek również niszczy rezerwaty przyrody, nie tylko pośrednio jak w przypadku przemysłu, ale również bezpośrednio. Ludzie nie zdają sobie sprawy, że dokarmiając zwierzęta "ludzkim" jedzeniem przyczyniają sie do wyginięcia zagrożonych gatunków, ponieważ zagrożone gatunki tracą swoje instynkty i jeżeli po pewnym czasie zostaną wypuszczone na wolność to nie będą umiały zdobywać pożywienia. Nie tylko dokarmianie jest szkodliwe, ludzie często rozrzucają śmieci albo pozostawiają takie rzeczy jak plastikowe butelki. Takie przedmioty długo się rozkładają, czym bardzo szkodzą środowisku. Człowiek jest również przyczyną największej ilości podpaleń pozostawiając szkło czy wyrzucając niedopałki papierosów. I chociaż na terenach Parków Narodowych ludzie starają się kontrolować, to w zwykłych lasach zapominają o tym, albo tłumaczą się tym, że to nie są rezerwaty przyrody.
Oprócz tego występują zagrożenia ze strony innych organizmów żywych tj. korniki. I chociaż zazwyczaj uważane są jako plagi to często te małe stworzenia pomagają leśniczym, w sposób dość kontrowersyjny. Korniki często atakują drzewa i są przyczyną do ich zawaleń, aczkolwiek jeżeli drzewo już się zawaliło to właśnie korniki pozbywają się tych drzew, ponieważ ani pracownicy Parków Narodowych ani leśnicy nie mogą usunąć tych drzew. Innym zagrożeniem są wszelkiego rodzaju choroby, które atakują gatunki objęte ochroną, z nimi walczy się o wiele trudniej gdyż najpierw trzeba uzyskać odpowiednią szczepionkę, a potem spryskać nią wszystkie drzewa, nie tylko te zarażone, ale również te zagrożone.
Dużym zagrożeniem dla Puszczy Białowieskiej jest brak objęcia jej jako Parku Narodowego. Jako iż jest to jedyny las w Europie, który kształtował się bez ingerencji człowieka to aktualne wyrąbywanie jest dla niego bardzo niekorzystne, dlatego też powstają plany objęcia powiększenia Białowieskiego Parku Narodowego obszar całej Puszczy Białowieskiej. Poprzez takie wycinki Puszcza Białowieska traci wiele ze dębów.
secoalit