"Giaura" G. Byrona:
Giaur jako byroniczny typ bohatera romantycznego:
- szczęśliwy w młodości, zdolny do wielkiej miłości, kochający gorąco brankę turecką Leilę, pierwszą żonę spośród żon baszy Hassana, wzajemnie przez nią kochany, przeżył swe dni "obfite w rozkosz", lecz "płodniejsze w bóle",
- stały w uczuciach, kocha tylko ten jeden raz przez całe życie , nawet wówczas, gdy obiekt miłości - Leila - już nie żyje; śmierć ukochanej nie zmienia jego uczucia, nie zmniejsza bólu z powodu jej braku (również czas nie koi jego rozpaczy i nie leczy go "z tej choroby"); przeżywa stracone szczęście , wciąż o niej rozmyśla i prześladuje go myśl o jej cierpieniu w chwili śmierci,
- nie umiera z rozpaczy po śmierci ukochanej, żyje dalej, najpierw, aby się zemścić na Hassanie, a później, aby dożyć swych dni, nie widząc dla siebie żadnej przyszłości. I żyje dalej tylko tą miłością i nie próbuje jej niczym zastąpić
- z jego punktu widzenia niewierna zasługiwała na śmierć i on w takim przypadku postąpiłby podobnie jak Hassan
- nieprzeciętna indywidualność; wielkiego umysłu i serca, inny od otoczenia,
tajemniczy, zamknięty w sobie, milczący; nie znamy jego dziejów, pochodzenia, nawet imienia (muzułmanie nazywali go Giaurem, czyli niewiernym, bo tak nazywali chrześcijan), nie wiemy, dlaczego przybył do Grecji, jak trafił do haremu Hassana, w którym przebywał i co robił w okresie od zabójstwa Hassana do momentu schronienia się w klasztorze, samotny, wyobcowany (przebywa wśród muzułmanów, obcych mu ludzi pod względem kultury i wyznania), stroniący od ludzi; sam decyduje o swojej samotności, odsuwa się od ludzi
i świata, nie akceptując go takim, jakim on jest; ucieka w samotność ze swoją zemstą, rozpaczą, miłością, aby zaakcentować wielkość własnych uczuć i wszechstronną wolność jednostki,
- zbuntowany, skłócony ze światem, skrzywdzony, zawzięty, pełen nienawiści do całego świata, protestuje przeciwko niemu, gardzi nim, wypowiada walkę krzywdzie i niesprawiedliwości panującej na świecie, łamie jego prawa, podchodząc do życia egoistycznie, wbrew zasadom moralnym; skrzywdzona zostaje jego ambicja, zadraśnięta duma, jest obciążony świadomością swego zła,
- zrozpaczony, cierpiący, rozdarty wewnętrznie, złamany, nieszczęśliwy; rozpacza i cierpi z powodu straty ukochanej, uważając, że wraz z jej śmiercią stracił wszystko; wypalony wewnętrznie, niepocieszony w cierpieniu; jego rozpacz popycha go do zemsty na Hassanie, staje się mścicielem swej krzywdy, ale zabójstwo Hassana nie koi jego rozpaczy, nie przynosi mu spokoju, pociechy ani ulgi, rodzi kolejne rozterki wewnętrzne,
- przywdziewa habit nie z powołania ani dla pokuty, nie wypełnia obowiązków religijnych, nie oczekuje niczego, nie wierzy w nic, odtrącił od siebie Boga, odstępując od wiary chrześcijańskiej,
nie żałuje zmarnowanego losu ani popełnionych czynów, mówi: "żyłbym tak, jak żyłem" - gdyby żył drugi raz,
- przedśmiertna spowiedź, obrazującajego wielką miłość i cierpienie, nie jest spowiedzią w ścisłym znaczeniu religijnym, lecz lirycznym monologiem wewnętrznym, przejmującym opowiadaniem o stanie jego duszy,
- tragiczny, poniósł klęskę i do samej śmierci nie zaznał już nigdy spokoju, ukojenia ani pocieszenia.
Byron twórcą powieści poetyckiej:
- pierwszy w literaturze europejskiej opowiedział się za całkowitą swobodą twórczą, otwierając drogę dla całej twórczości romantycznej w Europie i jego uznano za twórcę powieści poetyckiej nowego typu, określając ją mianem byronicznej (przed nim pisał powieści poetyckie Walter Scott, lecz miały one jak w klasycyźmie przejrzystą konstrukcję i zachowaną chronologię zdarzeń, przypominając formą i treścią rozbudowane ballady),
- zapożyczony od W. Scotta gatunek powieści poetyckiej i rozwinięty przez Byrona ("Giaur", "Korsarz", "Lara") stał się charakterystycznym gatunkiem literackim dla całego romantyzmu europejskiego.
Cechy poetyckiej powieści byronicznej:
- połączenie elementów epickich i lirycznych (tzw. synkretyzm rodzajowy), nasycenie fabuły utworu elementami dramatycznymi i silnym subiektywizmem oraz wprowadzenie narratora (kilku), np. we wstępie przemawia autor, a samą akcję opowiada już ktoś inny, jest kilku narratorów - muzułmanin, przewoźnik i sam Giaur (spowiedź),
- kompozycja utworu luźna, fragmentaryczna, pełna niedomówień, zagadek i tajemnic; celowe zacieranie przez Byrona jasności konstrukcji utworu w celu pobudzenia wyobraźni czytelnika - np. niejasne są informacje odnośnie bohatera tytułowego, statku piratów, łodzi rybackiej czy pędzącego na czarnym koniu jeźdźca,
- zakłócenie chronologii zdarzeń, ukazanie wydarzeń nie po kolei (tzw. inwersja czasowa fabuły), np. opis opustoszałego domu po śmierci Hassana, a dopiero później utopienie Leili, opis wyprawy Hassana i jego bitwa z Giaurem,
- charakterystyczny typ bohatera tzw. byronicznego, tj. bohater tragiczny, nieszczęśliwy, tajemniczy, samotny, dumny, rozdarty wewnętrznie, zbuntowany, skłócony ze światem i owładnięty silnymi namiętnościami,
nastrój grozy, niesamowitości i tajemniczości; ponure wydarzenia dzieją się pod osłoną nocy, np. utopienie Leili, przywiezienie przez posłańca wieści matce o śmierci Hassana, orientalizm (orient = wschód); wprowadzenie do utworu tematyki, obyczajów, strojów i słownictwa egzotycznego, np. historia o Giaurze i Leili zaczerpnięta z opowiadania pewnego człowieka z kawiarni wschodniej, ukaranie niewiernej przez zatopienie zgodnie z tureckim zwyczajem, emir w zielonym stroju, Giaur w stroju albańskim, słownictwo - bajram, emir, basza, odaliska, ramazan, derwisz, dziryt.
Byronizm - romantyczna postawa stworzona przez Byrona w jego poematach i uzewnętrzniona w jego własnej - buntowniczej, krytycznej i ironicznej postawie wobec świata; bajronizm cechuje: bunt, rozpacz, tajemniczość, osamotnienie, rozdarcie wewnętrzne, mocne akcentowanie problemu miłości, skłócenie ze światem, łamanie jego praw. nieprzeciętność i tra
gizm. Byron ukształtował:
- wzorzec osobowy romantycznego poety jako jednostki o nieprzeciętnej indywidualności, ale nieszczęśliwej, skłóconej z otoczeniem i samotnie walczącej o prawa dla innych,
- nowego typu bohatera romantycznego zwanego byronicznym,
-> model romantycznej miłości - wielkiej, jednej na całe życie, nieszczęśliwej i zakończonej tragicznie,
- nowe romantyczne gatunki literackie jak: powieść poetycka, poemat dygresyjny, poemat satyryczno-polityczny i dramat filozoficzny. Byron wywarł ogromny wpływ na czołowych poetów europejskich swojej epoki, w tym również i polskich (Mickiewicza, Słowackiego, Goszczyńskiego, Malczewskiego).
chlebaczek