Moduł 2.pdf

Medycyna katastrof

1. Historia medycyny katastrof

2. Organizacja i funkcjonowanie służb ratunkowych w miejscu zdarzenia o charakterze masowym i kata-

strofy

3. Segregacja poszkodowanych i pomoc medyczna w katastrofach

Bibliograﬁa

1. Historia medycyny katastrof

Dokonujące się w ostatnim dwudziestoleciu zmiany w naszym kraju doprowadziły

do powstania nowej „dyscypliny” medycznej — medycyny ratunkowej, ukierunko-

wanej na ratowanie zdrowia i życia w nagłych wypadkach.

Dziedziną naukową zajmującą się problemami związanymi z udzielaniem pomocy

medycznej poszkodowanym w warunkach masowych strat sanitarnych jest medycy-

na katastrof i stanów nagłych .

Przez medycynę katastrof i stanów nagłych należy rozumieć zapewnienie przeżycia

możliwie największej liczbie poszkodowanych i zapobieżenie innym zagrożeniom

dla ich zdrowia i życia, masową pomoc przy ograniczonych środkach, obowiązek

selekcji (segregacji), oceny i wyboru poszkodowanych według pilności udzielania

pomocy i transportu.

Medycyna katastrof naucza, jak udzielać pomocy medycznej poszkodowanym (ran-

nym i chorym) ograniczonymi siłami i środkami ochrony zdrowia, bardzo często

w prymitywnych warunkach i pod presją czasu.

W 1983 roku Club of Maisz przekształcił się w Światowe Towarzy-

stwo Medycyny Stanów Nagłych i Katastrof (Word Association for

Emergency and Disaster Medicine). Trzy lata później w 1986 roku

powołano Polskie Towarzystwo Medycyny Stanów Nagłych i Kata-

strof, a w 1992 roku wprowadzono program nauczania medycyny

katastrof na uczelniach medycznych. Obecna sytuacja w obowiązu-

jącym systemie ratownictwa spowodowała konieczność wprowa-

dzenia struktur organizacyjno-instytucjonalnych medycyny ratun-

kowej zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Na przeło-

mie 1999 i 2000 roku powstał program Zintegrowane Ratownictwo Medyczne ściśle

związany z zapisami ustawy, tworząc podstawy systemu ratownictwa medycznego.

Rysunek 1

Relacje między

medycyną ratunkową

a medycyną katastrof

Rysunek 2

Różnica między

medycyną ratunkową

a medycyną katastrof

Medycyna ratunkowa wykorzystuje:

— system Zintegrowane Ratownictwo Medyczne,

— plany i programy działań antykryzysowych,

— metodologię innych nauk medycznych: wojskowych, humanistycznych, farma-

ceutycznych itp,

— programy współpracy międzynarodowej.

Wyróżnikami medycyny katastrof, które mają decydujące znaczenie w segregacji

medycznej, są wielkość i nagłość zdarzenia oraz czynniki towarzyszące.

Do wyróżników segregacji medycznej zalicza się:

— fazy ratownicze w katastroﬁe,

— priorytety,

— koordynację działań,

— plan zabezpieczenia:

• miejsce zdarzenia,

• transport,

• szpitale I i II stopnia.

Ze względu na stan zdrowia pacjenci zostają zakwaliﬁkowani do następujących

placówek medycznych:

— szpitale III stopnia (najbliższe, z reguły powiatowe),

— szpitale II stopnia (kliniczne i duże wojewódzkie),

— szpitale I stopnia (centra obrażeniowe).

Pacjenci z lekkimi obrażeniami, stanowiącymi ok. 80% wszystkich obrażeń, mogą

być leczeni w szpitalach III stopnia, pod warunkiem że szpitale te utrzymują 24-go-

dzinny ostry dyżur obejmujący chirurgię ogólną, anestezjologię i intensywną tera-

pię oraz choroby wewnętrzne.

Pozostali pacjenci będą wymagali opieki w szpitalach II stopnia, z czego ok. 5–15%

w szpitalach I stopnia.

Wypadek masowy — zdarzenie nagłe, w którym liczba osób poszkodowanych nie

pozwala na zgodne z przyjętymi standardami postępowanie w miejscu zdarzenia.

Katastrofa — zdarzenie, którego skutki przekraczają możliwości efektywnego dzia-

łania służb ratowniczych znajdujących się lokalnie. Wyróżnia się katastrofy natu-

ralne oraz wywołane przez człowieka. Katastrofa może być wydarzeniem pojedyn-

czym lub serią wydarzeń, w trakcie których nie ma możliwości postępowania zgod-

nie ze standardami, a miejscowa administracja nie jest w stanie udzielić pomocy

w wypadkach nagłych pojedynczych jednostek. Katastrofę zawsze cechuje duża

liczba oﬁar,nagłośćwystąpienia,zniszczeniamaterialne.

Katastrofy możemy podzielić na:

— wywołane przez człowieka: pożary, wojny, katastrofy budowlane, komunikacyjne,

— wywołane przez siły natury: tajfuny, pożary, wybuchy wulkanów.

Do wtórnych skutków katastrof należą: głód, epidemie, choroby zakaźne.

W przypadku katastrofy określa się trzy strefy umowne:

— strefę zniszczenia — bezpośrednio dotkniętą działaniem czynnika sprawczego,

— strefę marginalną — graniczącą ze strefą zniszczenia, bazę struktur medycznych,

— strefę ﬁltracji—niedotkniętązniszczeniem,miejscezbiórkiposzkodowanych.

Stan katastrofy — pojęcie prawne oznaczające sytuację nadzwyczajną, podczas któ-

rej dokonując segregacji medycznej, wydziela się grupy poszkodowanych „prawdo-

podobnie nie do uratowania”. Ogłoszony przez Kierownika Działań Ratowniczych

stan trwa do momentu opanowania katastrofy.

Planowanie zabezpieczenia medycznego na wypadek katastrof odbywa się na pod-

stawie tzw. matrycy Haddona (rys. 3).

Człowiek Czynnik działający Środowisko

Przed zdarzeniem

Podczas zdarzenia

Po zdarzeniu

Matryca Haddona jest to tabela przedstawiająca w polach pionowych dane dotyczące

człowieka, jego środowiska i czynnika działającego, natomiast w układzie pozio-

mym odpowiadające im stany — przed zdarzeniem, podczas niego i po nim — oraz

zdarzenie, na które się przygotowujemy. W pola tabeli wpisuje się wszystkie prze-

widywane możliwości i działania, które należy w odpowiednim czasie wykonać.

Rysunek 3

Matryca Haddona

W praktyce zmieniający się czynnik działający odpowiada różnego rodzaju zda-

rzeniom. Matryca zmieniając się, ulega wtedy powieleniu, chociaż zachowuje pew-

ne elementy niezmienne, co w ramach ogólnego planu działania daje różne moż-

liwości, zależnie od zaistniałej sytuacji. Przed katastrofą należy skoncentrować się

na zapobieganiu oraz planowaniu, uzgadnianiu działań z innymi zaangażowanymi

podmiotami, gromadzeniu zapasów i sprzętu oraz prowadzeniu ćwiczeń. Robi się

to po to, by w razie zdarzenia reagować na nie zgodnie z planem i w sposób mak-

symalnie skoordynowany ograniczać jego skutki.

Im zdarzenie jest większe, tym więcej zaangażowanych służb i instytucji, z których

żadna nie może działać i planować bez porozumienia z innymi. Dla określonego

terenu opracowuje się zwykle jeden wspólny plan, a każda z instytucji, które mogą

brać udział w akcji ratunkowej, dodatkowo przygotowuje własny plan, jednak za-

kładający współpracę z pozostałymi partnerami.

Plan zabezpieczenia medycznego jest podstawą codziennej działalności ratownic-

twa, punktem wyjścia do planowania postępowania na wypadek zdarzeń maso-

wych i katastrof. Plany zabezpieczenia ratunkowego powiatów są podstawą do

tworzenia planów wojewódzkich, a te z kolei — planu krajowego.

Plany na szczeblu powiatu powinny być przygotowywane przez zespoły, w których

skład wchodzą ordynatorzy szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR), koordy-

natorzy medyczni Centrów Powiadamiania Ratunkowego (CPR), przedstawiciele

Państwowej Straży Pożarnej (PSP), policji, pogotowia ratunkowego, Powiatowego

Centrum Ratownictwa i Reagowania Kryzysowego.

2. Organizacja i funkcjonowanie służb

ratunkowych w miejscu zdarzenia

o charakterze masowym i katastrofy

W miejscu zdarzenia o charakterze masowym i katastrofy musi być zapewniona

łączność.

Główne elementy składowe systemu łączności to:

— jednakowy numer telefonu,

— jedno centrum łączności dla wszystkich służ ratunkowych na 200 000–500 000

mieszkańców,

— wystarczająca liczba personelu i sprzętu umożliwiająca jednoczesne przyjmowa-

nie dwóch rozmów — 10 000 mieszkańców/24 godziny,

— stała łączność między personelem działającym na miejscu zdarzenia a szpitalami

włączonymi do systemu MSN,

— możliwość rejestracji wszystkich rozmów i archiwizowania ich przez 2 lata,

— koordynacja współpracy między służbami ratunkowymi w przypadku klęsk ży-

wiołowych i katastrof.

Przygotowania do zdarzenia masowego/katastrofy obejmują:

— znajomość lokalnych planów reagowania,

— znajomość lokalnych systemów ratowniczych,

— szkolenia dotyczące procedur,

— wyposażenie zespołów ratowniczych.

Pamiętaj, że w chwili rozpoczęcia działań ratowniczych w miejscu zdarzenia należy

wyznaczyć następujące strefy:

— strefę wypadku — jest to strefa bezpośrednich zagrożeń,

— miejsce stanowiska dowodzenia,

— punkt medyczny pomocy kwaliﬁkowanej,

— strefę ewakuacji,

— strefę przeznaczoną dla mediów, komórek organizacji rządowych, samo-

rządowych,

— drogi dojazdowe oraz drogi ewakuacji.

W miejscu zdarzenia priorytetem jest bezpieczeństwo . Trzeba zapobiegać wzrostowi

liczby oﬁarnaskutekpowstawaniastratwłasnychsłużbratowniczych.Działaniate

polegają na zmniejszeniu ryzyka poprzez usuwanie czynnika sprawczego katastro-

fy, stosowanie odzieży ochronnej, ewakuację poszkodowanych.

Aby uniemożliwić czynnikom zewnętrznym wpływanie na przebieg akcji ratowni-

czej, stosuje się odpowiednie środki ochrony. Zastrzeżony dostęp do poszczegól-

nych stref zachowany jest dzięki kontroli tłumu i ruchu drogowego.

Środki ochrony zapewniają bezpieczeństwo poprzez:

— ochronę pracowników,

— ochronę ogółu zgromadzonej ludności,

— sprawny przepływ środków ratowniczych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: