Agatha Christie
Dom zbrodni
Tłumaczyła Anna Rojkowska
Tytuł oryginału: Croecked House ‘ Agatha Christie
Od autorki
Dom zbrodni to jedna z moich ulubionych książek. Przez lata chodziła za mną, obmyślałam ją, przyrzekałam sobie: „Pewnego dnia, kiedy będę miała mnóstwo czasu, zacznę ją pisać”. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że na pięć powieści, które są ciężką pracą, jedna jest przyjemnością. Ta właśnie była przyjemnością. Często zastanawiałam się, czy czytelnicy wiedzą, która książka powstawała w trudzie i znoju, a która była pisana z radością. Nieraz ktoś mówi: „Jaką przyjemnością musiało być pisanie tego a tego!” Przeważnie mówią tak o książce, która uparcie „wychodziła” inaczej, niż ja sobie życzyłam, w której są marne postaci, historia zanadto pogmatwana, a dialogi nienaturalne - przynajmniej w opinii autora. Może jednak autor nie jest najlepszym sędzią własnego dzieła. Pocieszam się, że właściwie wszystkim podobał się Dom zbrodni, więc czuję, że słusznie uważam go za jedną z moich najlepszych książek.
Nie wiem, jak wpadłam na pomysł rodziny Leonidesów - pewnego dnia postaci po prostu się narodziły.
Uważam się tylko za skrybę spisującego ich dzieje.
Agata Christie
Rozdział pierwszy
Sophię Leonides poznałem w Egipcie pod koniec wojny. Pracowała tam wówczas na odpowiedzialnym stanowisku w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Nasze pierwsze kontakty były czysto służbowe. Wtedy właśnie doceniłem jej umiejętności, dzięki którym w tak młodym wieku (miała wówczas tylko dwadzieścia dwa lata) sprawowała tak ważną funkcję.
Sophia była nie tylko przystojną kobietą, ale też obdarzoną bardzo logicznym umysłem. Podobało mi się w niej również to, że potrafiła żartować, zachowując absolutnie poważną minę. Zaprzyjaźniliśmy się. Można z nią było o wszystkim porozmawiać. Lubiliśmy umawiać się na obiad i - od czasu do czasu - na tańce.
O tym wszystkim dobrze wiedziałem. Ale z tego, że kocham Sophię i chcę się z nią ożenić, zdałem sobie sprawę, dopiero kiedy otrzymałem rozkaz wyjazdu na Wschód.
Jedliśmy właśnie kolację w restauracji Shepherda, kiedy niespodziewanie odkryłem swą miłość. Nie czułem się zaskoczony, raczej miałem wrażenie, że uświadomiłem sobie coś, o czym od dawna wiem. Spojrzałem na nią innymi oczyma, ale zobaczyłem tylko to, co już dobrze znałem i lubiłem. Ciemne kędzierzawe włosy, żywe błękitne oczy, mała, wojowniczo wysunięta broda i prosty nos. Podobał mi się doskonale skrojony jasnoszary kostium i śnieżnobiała bluzka. Wyglądała jak typowa Angielka, co miało dla mnie wyjątkowy urok po trzech latach nieobecności w kraju. Nikt - mówiłem sobie - nie mógłby wyglądać bardziej „angielsko”. Jednocześnie zastanawiałem się, czy naprawdę to możliwe, żeby była aż taka „angielska”, na jaką wyglądała. Czy rzeczywistość może mieć w sobie doskonałość teatru?
Zdałem sobie sprawę, że choć tyle ze sobą rozmawialiśmy na różne tematy: ideałów, upodobań, przyszłości, najbliższych przyjaciół, Sophia nigdy nie wspomniała domu, rodziny. O mnie wiedziała wszystko (była wspaniałym słuchaczem), ja o niej - nic. Aż do tej chwili tego nie zauważyłem.
Sophia zapytała, o czym myślę.
- O tobie - odparłem zgodnie z prawdą.
- Rozumiem - rzekła - i wydawało mi się, że naprawdę rozumie.
- Może się zdarzyć, że nie spotkamy się przez następne parę lat - powiedziałem. - Nie wiem, kiedy wrócę do Anglii. Ale pierwsza rzecz, jaką zrobię po powrocie, to przyjadę do ciebie i poproszę cię o rękę.
Siedziała nieporuszona, paliła papierosa i nawet na mnie nie spojrzała. Przez chwilę bałem się, że nie zrozumiała.
- Posłuchaj - rzekłem. - Na pewno nie poproszę cię teraz, żebyś za mnie wyszła. Mogłabyś mnie odrzucić, a wtedy czułbym się nieszczęśliwy i pewnie związałbym się z jakąś okropną kobietą, żeby uleczyć zranioną ambicję. A gdybyś mnie nie odrzuciła, co mielibyśmy zrobić? Pobrać się i natychmiast rozstać? Zaręczyć się i skazać na długi okres oczekiwania? Nie chciałbym cię na to narażać. Boję się, że gdybyś spotkała kogoś innego, mogłabyś go odrzucić, chcąc być „lojalna” wobec mnie. Żyjemy w niespokojnych czasach. Wokół nas wszyscy szybko się żenią, rozstają, nawiązują romanse. Chciałbym, abyś pojechała do domu wolna i niezależna, odnalazła się w powojennym świecie i podjęła decyzję, co chcesz robić. To, co jest między nami, musi być na stałe. Innego małżeństwa nie uznaję.
- Ja też nie.
- Z drugiej strony uważam, że mam prawo powiedzieć ci, co czuję.
- Ale bez niepotrzebnych lirycznych uniesień? - mruknęła Sophia pod nosem.
- Kochanie, nie rozumiesz? Próbowałem powstrzymać się od powiedzenia ci, że cię kocham...
- Ależ rozumiem, Charles. I podoba mi się ten zabawny sposób, w jaki załatwiasz sprawę. Jak wrócisz, możesz przyjechać i zobaczyć się ze mną... jeśli jeszcze będziesz chciał.
- Nie ma co do tego wątpliwości - przerwałem jej.
- Zawsze są wątpliwości, Charles. Może zdarzyć się coś, co uniemożliwi nasze plany. Po pierwsze, niewiele o mnie wiesz, prawda?
- Nie wiem nawet, gdzie mieszkasz w Anglii.
- W Swinly Dean.
Kiwnąłem głową. Swinly Dean, dzielnica na przedmieściu Londynu, była znana z kortów tenisowych dla finansjery z City.
- W krzywym dworku - dodała cicho, z zadumą w głosie.
Musiałem mieć bardzo zdziwioną minę, bo popatrzyła na mnie ubawiona i przytoczyła cały cytat:
- „I wszyscy mieszkali razem w krzywym dworku”. To o nas. Wprawdzie nasz dom to nie dworek, ale z pewnością krzywy - same szczyty i mur pruski.
- Masz dużą rodzinę? Rodzeństwo?
- Brat, siostra, matka, ojciec, wuj, ciotka, cioteczna babcia, dziadek i jego żona.
- Mój Boże! - wykrzyknąłem, lekko ogłuszony tym nadmiarem rodziny.
Roześmiała się.
- Oczywiście, normalnie nie mieszkamy razem. To wszystko przez wojnę i naloty - z zadumą zmarszczyła brwi - choć w sensie duchowym nasza rodzina zawsze była razem, pod okiem i opieką dziadka. Dziadek to osobowość. Ma ponad osiemdziesiąt lat i około półtora metra wzrostu, a jednak każdy przy nim wygląda bezbarwnie.
- To brzmi interesująco - powiedziałem.
- Bo to interesujący człowiek. Z pochodzenia Grek ze Smyrny. Nazywa się Arystydes Leonides. Jest niezmiernie bogaty - dodała z błyskiem w oku.
- Czy po wojnie jeszcze ktoś będzie bogaty?
- Dziadek na pewno - odparła Sophia z przekonaniem. - Taktyka „zedrzeć skórę z bogatych” nie uda się w jego wypadku. On zedrze skórę ze zdzieraczy.
- Ciekawa jestem - dodała - czy go polubisz.
- A ty go lubisz? - spytałem.
- Bardziej niż kogokolwiek na świecie.
Rozdział drugi
Minęły dwa lata, zanim wróciłem do Anglii. Nie były to łatwe lata. Często pisywaliśmy z Sophią do siebie, choć nie były to listy miłosne. Były to listy pisane przez bliskich przyjaciół - wymienialiśmy myśli i komentowaliśmy obecne życie. Jednak jeśli o mnie chodzi, a wierzyłem, że również w jej przypadku, nasze uczucia rosły i umacniały się.
Powróciłem do Anglii w spokojny wrześniowy dzień. Liście na drzewach złociły się w świetle zachodzącego słońca. Z lotniska wysłałem telegram do Sophii.
Właśnie wróciłem. Czy zjesz ze mną dziś wieczór kolację u Maria o dziewiątej? Charles.
Kilka godzin później siedziałem i czytałem „Timesa”. Przeglądałem rubrykę towarzyską, donoszącą o narodzinach, ślubach i pogrzebach, kiedy nagle w oko wpadło mi nazwisko Leonides:
19 września w Trzech Szczytach w Swinly Dean w wieku lat osiemdziesięciu ośmiu Arystydes Leonides, ukochany mąż Brendy Leonides. Szczerze opłakiwany.
Poniżej była druga informacja:
ARYSTYDES LEONIDES - nagle w swym domu, Trzy Szczyty, w Swinly Dean. Pogrążył w żalu kochające dzieci i wnuki. Kwiaty prosimy przysyłać do kościoła Św. Eldreda w Swinly Dean.
Obydwie informacje wydawały mi się dość dziwnie sformułowane, jakby drukarnia opuściła fragmenty tekstu. Natychmiast jednak moje myśli powędrowały do Sophii. Pospiesznie wysłałem jej drugi telegram:
Właśnie dowiedziałem się o śmierci dziadka. Wyrazy współczucia. Daj znać, kiedy możemy się spotkać. Charles.
O szóstej odebrałem telegram od Sophii:
Będę u Maria o dziewiątej. Sophią.
Na myśl o spotkaniu jej znowu poczułem przyjemne podniecenie i lekkie podenerwowanie. Czas płynął strasznie wolno. Byłem w restauracji dwadzieścia minut przed czasem. Sophia spóźniła się tylko pięć minut.
Spotkanie kogoś, kogo nie widziało się przez długi czas, ale o kim się nieustannie myślało, zawsze jest pewnym wstrząsem. Kiedy wreszcie Sophia weszła do restauracji, nasze spotkanie wydawało się całkowicie nierealne. Była ubrana na czarno, a to, nie wiadomo dlaczego, zaskoczyło mnie. Większość kobiet miała czarne suknie, ale wydawało mi się, że Sophia jest w żałobie. Zdziwiłem się, bo nie sądziłem, że należy do osób, które noszą żałobę, nawet po bliskim krewnym.
Wypiliśmy po koktajlu, a potem poszliśmy do naszego stolika. Mówiliśmy gorączkowo, pytaliśmy o przyjaciół z Kairu. Ta sztuczna rozmowa pozwoliła nam pokonać początkowe skrępowanie. Wyraziłem współczucie z powodu śmierci dziadka, a Sophia powiedziała, że była to śmierć niespodziewana. Potem znowu powróciliśmy do wspomnień. Zaczęło mi się wydawać, że coś jest nie w porządku. I nie chodziło tu o naturalne skrępowanie po długim niewidzeniu. Najwyraźniej coś działo się z Sophią. Czy chciała mi powiedzieć, że znalazła innego mężczyznę, na którym jej zależy bardziej niż na mnie? Że jej uczucie dla mnie było pomyłką?
Jednak wydawało mi się, że nie o to chodzi - a zatem o co? Cały czas o tym rozmyślałem, prowadząc wymuszoną rozmowę.
Nagle, kiedy kelner postawił przed nami kawę i oddalił się z ukłonem, wszystko wróciło do normalności. Siedziałem z Sophią przy stoliku w restauracji, jak dawniej. Lata rozłąki zniknęły.
- Sophia - powiedziałem.
- Charles!
Odetchnąłem z ulgą.
- Dzięki Bogu to minęło. Co się z nami działo?
- To pewnie moja wina. Byłam niemądra.
- Ale teraz już wszystko w porządku?
- Teraz tak. Uśmiechnęliśmy się do siebie.
- Kochanie! - powiedziałem. - Kiedy za mnie wyjdziesz?
Uśmiech zamarł na jej ustach.
- Nie wiem. Nie jestem pewna, Charles, czy kiedykolwiek będę mogła wyjść za ciebie za mąż.
- Dlaczego? Czy dlatego, że czujesz we mnie obcość? Czy potrzebujesz czasu, by do mnie przywyknąć? Może jest ktoś inny?
Urwałem, ale po chwili powiedziałem:
- Nie, byłem głupi. Nie chodzi o nic takiego.
- Masz rację, to nic z tych rzeczy.
Nie odzywałem się, czekając, aż ona zacznie mówić.
- Chodzi o śmierć dziadka - wykrztusiła w końcu.
- O śmierć dziadka? Dlaczego? Co za różnica... Chyba nie sugerujesz... nie myślisz, że... Czy chodzi o pieniądze? Nic nie zostawił? Ale, kochanie, to z pewnością...
- Nie chodzi o pieniądze - uśmiechnęła się blado. - Myślę, że byłbyś gotów wziąć mnie w samej koszuli. Dziadek w całym swoim życiu nigdy nie stracił pieniędzy.
- To o co chodzi?
- O śmierć. Widzisz, Charles, myślę, że on nie umarł tak po prostu. Myślę, że mógł zostać... zabity...
Wpatrywałem się w nią z niedowierzaniem.
- Co za fantastyczny pomysł! Jak na to wpadłaś?
- To nie ja na to wpadłam. Po pierwsze, doktor zachowywał się dziwnie. Nie chciał podpisać świadectwa zgonu. Ma być sekcja. Jest oczywiste, że coś podejrzewają.
Nie przeczyłem. Sophia była bardzo inteligentna. Można było polegać na jej wnioskach. Powiedziałem tylko:
- Podejrzenia mogą być całkiem bezzasadne. Ale nawet gdyby były zasadne, jaki ma to związek z nami?
- Jesteś w dyplomacji. Żony dyplomatów muszą być bez zarzutu, bardzo na to zwracają uwagę. Nie, nie mów tego, co chcesz teraz powiedzieć. To naturalne, że chcesz to powiedzieć, i myślę, że teoretycznie zgadzam się z tobą. Ale jestem dumna, i to bardzo. Chcę, żeby nasze małżeństwo było dobre w oczach wszystkich. Nie życzę sobie być symbolem twojego poświęcenia dla miłości. Poza tym może okaże się, że wszystko jest w porządku.
- To znaczy, że doktor... mógł popełnić pomyłkę?
- Nawet jeśli nie popełnił pomyłki, to i tak wszystko może się dobrze skończyć... pod warunkiem, że zabiła go właściwa osoba.
- O czym ty mówisz, Sophio?
- Wiem, że to paskudne, co powiedziałam, ale bądźmy uczciwi.
Uprzedziła moje następne słowa.
- Nie, Charles. Nic więcej nie powiem. Pewnie i tak już za dużo wygadałam. Ale byłam absolutnie zdecydowana spotkać się z tobą dziś wieczór i wszystko omówić. Nic nie możemy postanowić, dopóki to się nie wyjaśni.
- Mogłabyś chociaż mi o tym opowiedzieć. Potrząsnęła głową.
- Nie chcę.
- Ależ... Sophio...
- Nie, Charles. Nie chcę, żebyś patrzył na nas z mojego punktu widzenia. Chcę, żebyś zobaczył nas tak, jak ktoś bezstronny, patrzący z boku.
- Jak mam to zrobić?
Spojrzała na mnie z dziwnym błyskiem w oczach.
- Dowiesz się od ojca.
Jeszcze w Kairze powiedziałem Sophii, że mój ojciec jest zastępcą komisarza Scotland Yardu. Nadal sprawował tę funkcję. Gdy usłyszałem jej słowa, po krzyżu przebiegł mi zimny dreszcz.
- Aż tak źle?
- Tak myślę. Widzisz tego samotnego mężczyznę przy stoliku? O wyglądzie miłego, flegmatycznego wojskowego?
- Owszem.
- Był na peronie w Swinly Dean, kiedy wsiadałam do pociągu.
- Śledzi cię???
- Tak. Myślę, że wszyscy jesteśmy - jak by to ująć? - pod obserwacją. Dano nam do zrozumienia, że byłoby lepiej, gdybyśmy nie opuszczali domu. Ale ja byłam zdecydowana spotkać się z tobą - wysunęła wojowniczo podbródek. - Wyszłam okienkiem od łazienki i zjechałam na dół po rurze.
- Kochanie!
- Ale policja jest bardzo sprawna. I oczywiście znali treść telegramu, który ci wysłałam. Ale nieważne. Jesteśmy tu, razem... Tylko że od tej pory musimy działać każde na własną rękę.
Zawiesiła głos i dodała:
- Niestety, nie ma żadnej wątpliwości, że oboje się kochamy.
- Zupełnie żadnej wątpliwości - przyznałem. - I nie mów „niestety”. Obydwoje przeżyliśmy wojnę, wiele razy śmierć zaglądała nam w oczy. Nie rozumiem, dlaczego nagła śmierć jednego staruszka... swoją drogą, ile miał lat?
- Osiemdziesiąt siedem.
- Naturalnie, czytałem to w „Timesie”. Jeśli o mnie chodzi, uważam, że zmarł ze starości i żaden szanujący się lekarz nie powinien w to wątpić.
- Gdybyś znał dziadka - powiedziała Sophia - byłbyś zdziwiony, że w ogóle umarł.
Rozdział trzeci
Zawsze interesowałem się nieco pracą ojca, ale nie byłem przygotowany na to, że pewnego dnia, jako osobiście zainteresowany sprawą, wezmę bezpośredni udział w dochodzeniu.
Jeszcze nie widziałem Staruszka. Nie było go, kiedy przyjechałem. A po kąpieli, ogoleniu się i przebraniu wyszedłem na spotkanie z Sophią. Gdy wróciłem do domu, Glover powiadomił mnie, że ojciec jest w gabinecie.
Siedział przy biurku, ze zmarszczonymi brwiami przeglądając jakieś papiery. Kiedy wszedłem, aż podskoczył.
- Charles! No no, ile to już czasu...
Nasze spotkanie, po pięciu latach niewidzenia się, rozczarowałoby Francuza. Tymczasem w rzeczywistości naszemu przywitaniu nie brakło uczucia. Bardzo się ze Staruszkiem lubiliśmy i dobrze rozumieliśmy.
- Mam nieco whisky - powiedział. - Ile nalać? Przepraszam, że nie było mnie, kiedy wróciłeś, ale jestem strasznie zajęty. Pracujemy nad trudną sprawą.
Odchyliłem się w fotelu i zapaliłem papierosa.
- Arystydes Leonides? - spytałem.
Zmarszczył brwi i rzucił mi badawcze spojrzenie.
- Skąd wiesz? - spytał uprzejmie i chłodno.
- Zatem mam rację?
- Skąd się o tym dowiedziałeś?
- Mam swoje sposoby.
Staruszek czekał.
- Z samego źródła - wyjaśniłem.
- Dalej, Charles, przyznaj się.
- Może ci się to nie podobać - uprzedziłem. - Sophię Leonides poznałem w Kairze. Zakochałem się w niej i chcę się z nią ożenić. Spotkałem się z nią dziś wieczór. Poszliśmy razem na kolację.
- Na kolację? Tu, w Londynie? Ciekawe, jak jej się udało tego dokonać. Prosiliśmy - zresztą uprzejmie - całą rodzinę, żeby nigdzie się nie oddalali.
- Zgadza się. Zsunęła się po rurze z okna łazienki. Na ustach ojca pojawił się leciutki uśmiech.
- Wydaje się, że ta młoda dama jest niezwykle pomysłowa.
- Ale twoi funkcjonariusze są bardzo sprawni. Sympatyczny facet o wyglądzie wojskowego przyszedł za nią aż do restauracji Maria. Pewnie będę figurować w raportach, które ci przedstawią. Metr osiemdziesiąt wzrostu, szatyn, brązowe oczy, granatowy garnitur w prożki itd.
Staruszek utkwił we mnie twarde spojrzenie.
- Czy to... poważne?
- Tak, tato, poważne.
Nastąpiła chwila ciszy.
- Masz coś przeciwko temu?
- Nie miałbym nic... tydzień temu. To dobra rodzina, dziewczyna odziedziczy pieniądze. Poza tym znam ciebie, niełatwo tracisz głowę. Ale teraz...
- Tak?
- Mogłoby jeszcze być wszystko w porządku, gdyby...
- Gdyby co?
- Gdyby zrobiła to właściwa osoba.
Po raz tego samego wieczoru usłyszałem to sformułowanie. Zaintrygowało mnie. - kto jest tą właściwą osobą? Rzucił mi ostre spojrzenie.
- Co wiesz o tej sprawie?
- Nic.
- Nic? - wydawał się zdziwiony. - Dziewczyna nic ci nie powiedziała?
- Nie. To znaczy powiedziała. Że wolałaby, abym poznał to z punktu widzenia kogoś z zewnątrz.
- Dlaczego by tak wolała?
- Czy to nie oczywiste?
- Nie, Charles, nie wydaje mi się.
Marszcząc brwi ojciec zaczął chodzić tam i z powrotem po gabinecie. Zgasło mu cygaro, a on zupełnie tego nie zauważył. To dobitnie wskazywało, że był zaniepokojony.
- A co wiesz o rodzinie? - rzucił nagłe pytanie.
- Niemal nic! Wiem, że składała się z dziadka i całej kupy dzieci z żonami i wnuków. Nie wiem, jakie były między nimi stosunki. Lepiej zapoznaj mnie z tą sprawą, tato.
- Dobrze - usiadł. - Zacznę od samego początku, od Arystydesa Leonidesa. Przybył do Anglii w wieku dwudziestu czterech lat.
- Był Grekiem ze Smyrny.
- To już wiesz?
- Tak, ale to niemal wszystko, co wiem. Otworzyły się drzwi i Glover oznajmił, że przyszedł nadinspektor Taverner.
- Prowadzi tę sprawę - powiedział ojciec. - Niech wejdzie. Sprawdzał rodzinę. Wie o nich więcej niż ja.
Spytałem, czy miejscowa policja wzywała Yard.
- Swinly Dean podlega naszej jurysdykcji. To jeszcze Londyn.
Nadinspektor Taverner wszedł do gabinetu. Znaliśmy się od wielu lat. Powitał mnie ciepło i pogratulował szczęśliwego powrotu.
- Zaznajamiam Charlesa ze sprawą - oznajmił Staruszek. - Popraw mnie, jeśli się mylę, Taverner. Leonides przybył do Londynu w 1884 roku. Otworzył małą restauracyjkę w Soho. Okazała się korzystnym interesem, więc otworzył następną. Wkrótce miał siedem lub osiem lokali. Wszystkie bardzo dochodowe.
- Nigdy nie robił złych interesów - przyznał nadinspektor Taverner.
- Miał nosa do interesów. W końcu stał się właścicielem większości znanych restauracji w Londynie. Wtedy zajął się gastronomią na dużą skalę.
...
Wojteczek