Teoria koloru.doc

Barwy chromatyczne (barwy kolorowe) – wszystkie kolory, w których można wyróżnić dominantę, choćby niewielką, jakiejś barwy, a więc są to wszystkie kolory prócz czerni, bieli i wszystkich szarości (które nazywamy barwami achromatycznymi).

Barwy achromatyczne (barwy niekolorowe) – wszystkie barwy nie posiadające dominanty barwnej, a więc kolory: biały, czarny oraz wszystkie stopnie szarości.

Każda barwa achromatyczna to zrównoważona mieszanina widzialnych fal elektromagnetycznych wywołująca u obserwatora, w bieżących warunkach obserwacji, wrażenie psychiczne braku odcienia któregokolwiek z kolorów (przy czym teoretyczny kolor czarny należy traktować jako w ogóle brak jakichkolwiek fal).

Dla utworzenia szarości lub bieli wystarczą trzy dowolne (jeżeli uwzględnić odejmowanie barw A – B = C ↔ A = C + B) barwy proste zmieszane w odpowiednich proporcjach. Dla wielu barw prostych istnieje też określona barwa prosta, która zmieszana z początkową w odpowiednich proporcjach, da barwę achromatyczną. Jest to szczególny przypadek barw dopełniających.

Barwy proste (monochromatyczne, widmowe) – barwy otrzymane z rozszczepienie światła białego. Barwa prosta to wrażenie wzrokowe wywołane falą elektromagnetyczną o konkretnej długości z przedziału fal widzialnych czyli ok. 380 nm – ok. 770 nm (podaje się tutaj różne podobne zakresy, normy nigdy nie będzie, bo nie można sztywno określić granic fizjologicznych ludzkiego wzroku). W rzeczywistości dobrze widzialne barwy to jeszcze węższy zakres (400-700). Tylko z barw prostych składa się tęcza, załamanie światła w krysztale, odbicie w płytce kompaktowej, a nawet w dostatecznie cienkiej plamie oleju samochodowego na kałuży.

W naturze barwy proste są rzadkością. Barwy proste są nierozszczepialne i stanowią w postaci mieszanin wszystkie pozostałe kolory widziane przez człowieka. Te pozostałe barwy to barwy złożone.

Barwy złożone – barwy składające się z mieszaniny barw prostych w dowolnych proporcjach, czyli z mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych długościach z zakresu promieniowania widzialnego. Jest to, w odróżnieniu od barw prostych, pozostała, przeważająca większość istniejących kolorów. Wiele różnych kombinacji barw prostych może dać wrażenie tej samej barwy w naturze, czyli wiele różnych barw złożonych ma ten sam wygląd. Różnice mogą pojawić się dopiero po zmianie oświetlenia.

Koło barw – graficzny model poglądowy służący do objaśniania zasad mieszania się i powstawania barw, mający postać koła, w którym wokół jego środka zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara wrysowano widmo ciągłe światła białego w ten sposób, że barwa fioletowa (najkrótsze promieniowanie widzialne) płynnie przechodzi w barwę czerwoną (najdłuższe promieniowanie widzialne) a więc widmo zostaje połączone w zamknięty cykl zmian barw.

Barwy znajdujące się po przeciwnych stronach środka koła nazywane są barwami dopełniającymi. Takie barwy nałożone na siebie w syntezie addytywnej dają barwę białą, a w syntezie subtraktywnej – barwę czarną, natomiast zmieszane dają neutralną szarość.

Barwy dopełniające - pary barw, które połączone ze sobą w równych proporcjach dają (w zależności od metody łączenia) – czerń lub biel. Barwy dopełniające to pary barw dopełniające się do achromatyczności. Najczęściej są przedstawiane jako barwy leżące naprzeciwko siebie w kole barw.

·         w addytywnej metodzie łączenia barw - barwy dopełniające dają biel (nakładanie świateł, zastosowanie w monitorach i telewizorach kolorowych)

·         w subtraktywnej metodzie łączenia barw - barwy dopełniające dają czerń (nakładanie kolorowych transparentnych filtrów) lub szarość o jasności równoważnej barwom dopełniającym (mieszanie barw)

Przykłady par barw dopełniających

·         czerwona i zielona

·         fioletowa i żółta

·         niebieska i pomarańczowy

Kolory podstawowe – kolory, które nie powstały w wyniku mieszania innych. Jeśli zmiesza się je w różnych ilościach, można otrzymać niemal nieskończoną liczbę barw. Trzy podstawowe kolory pigmentów to żółcień, czerwień i błękit.

Mieszanie addytywne, kolory podstawowe to:                                              Mieszanie subtraktywne, kolory podstawowe to:

RED + GREEN + BLUE = biały                                               CYJAN + MAGENTA + YELLOW = czarny

Ogólnie panującym, aczkolwiek błędnym przeświadczeniem jest, że trzy podstawowe kolory to: czerwony, niebieski i żółty.

Jeśli zachodzi mieszanie światła emitowanego, wówczas zachodzi zjawisko syntezy addytywnej. W oparciu o syntezę addytywną mieszania barw pracują monitory oraz inne wyświetlacze kolorowe, emitując wiązki świateł Red (czerwony), Green (zielony), Blue (niebieski) (RGB). Czarny ekran to wynik braku emisji światła, a biały to wynik złożenia świateł R, G, B z jednakową jasnością.

Jeśli natomiast zachodzi mieszanie kolorów światła odbitego (np. wydruk na papierze lub zestaw filtrów szklanych), wówczas występuje zjawisko syntezy subtraktywnej. W takim przypadku przyjmuje się najczęściej trzy podstawowe kolory to magenta (fioletoworóżowy), cyjan (błękitny) i żółty. Zjawisko to wykorzystuje się m.in. do druku na białym papierze. Farba drukarska, pokrywając papier tworzy filtr, a niepochłonięte długości fal świetlnych docierają do oka wywołując wrażenia określonej barwy.

Kolory drugorzędne – kolory powstające w wyniku zmieszania dwóch sąsiednich barw podstawowych. Efektem poszczególnych połączeń barw podstawowych są następujące kolory drugorzędne: fiolet (czerwień + błękit), oranż (żółcień + czerwień), zieleń (błękit + żółcień). Aby otrzymać czysty kolor drugorzędny, należy barwy podstawowe zmieszać w równych proporcjach.

Kolory trzeciorzędne – kolory, które mieszczą się pomiędzy każdą z barw podstawowych i drugorzędnych. Każdy kolor trzeciorzędny uzyskuje się mieszając podstawowy z najbliższym drugorzędnym. Kolor trzeciorzędny to barwa drugorzędna składająca się w jednej trzeciej z podstawowej i w dwóch trzecich z innej. Istnieje sześć kolorów trzeciorzędnych. Poza powyższym podziałem, kolory możemy również podzielić na ciepłe, zimne lub neutralne.

Trzy cechy fizyczne barw

Ton barwny – termin tożsamy z terminem barwa. Pojęcie tonu barwnego zawęża pojęcie barwy do ściśle określonej barwy wynikowej, czyli barwy o określonej składowej głównej (inaczej mówiąc: jakości, walorze, odcieniu), nasyceniu (inaczej mówiąc: natężeniu) oraz jasności. Ton barwny popularnie nazywany jest kolorem i określa on, bliżej której barwy jest on na osi.

żółty

zielony                                                 czerwony

niebieski

W teorii koloru saturacja lub nasycenie, to subiektywna intensywność barwy. Im barwa jest bardziej nasycona, tym jest odbierana jako bardziej żywa. Za to barwy mniej nasycone, zdają się przytłumione i bliższe szarości (odcienie szarości charakteryzują się brakiem nasycenia).

Stopień względnej jasności – określa, czy w danej barwie jest więcej bieli czy więcej czerni (czy jest ona jaśniejsza czy ciemniejsza).

Wszystkie trzy cechy fizyczne barw odnoszą się do barw chromatycznych, a ostatnia również do achromatycznych.

Kontrast symultaniczny (równoczesny)

Zjawisko kontrastu równoczesnego polega na wpływie otaczających obiekt pól na postrzeganie go. Dotyczy to tak jasności jak i barwy obiektów. Pola A i B (il. 1) są tego samego koloru, choć pole B wydaje się być wyraźnie jaśniejsze. Szary pasek (il. 2) wydaje się zmieniać odcień od jaśniejszego do ciemniejszego, gdy w rzeczywistości cały ma jednakowy odcień.

Kontrast następczy (powidok, obraz następczy) – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej. Przykładem tego zjawiska może też być efekt zimnych ogni. Jeżeli zapalimy je i będziemy zakreślać w ciemności koła, widoczne będą wyraźne kręgi świetlne, a nie przesuwająca się pojedyncza plama ognia.  

Barwa i jej atrybuty
        Nasza intuicyjna, psychofizjologiczna zdolność identyfikowania barw jest oparta zasadniczo na odróżnianiu trzech atrybutów barwy: odcienia, nasycenia i jasności (ew. jaskrawości). Przez atrybut barwy należy rozumieć charakterystyczną, nieodłączną właściwość wrażenia barwy, która służy do opisania jednej z jej trzech cech. Wszystkie barwy można bowiem podzielić na achromatyczne i chromatyczne. Pierwsze z nich to barwy od bieli poprzez neutralne szarości do czerni. Mają one tylko jeden atrybut barwy: jasność ­ wobec wtórnych źródeł światła, a jaskrawość ­ przy pierwotnych źródłach światła. Pozostałe barwy są więc barwami chromatycznymi o trzech atrybutach, toteż do ich specyfikowania wymagana jest trójwymiarowa przestrzeń. Ponieważ wszystkie barwy chromatyczne i achromatyczne cechują się jasnością (jaskrawością), przyjęto tę skalę za oś główną, pionową w bryłach barw. Wynika z tego, że barwę chromatyczną może...