PRZEKAZANIE ZUCHÓW DO DRUŻYNY HARCERSKIEJ

Katarzyna Gajzler  pwd.

Wprowadzenie

Spotkałam ostatnio moje byłe zuchy, które są teraz w drużynach harcerskich. Pokazały z dumą, przypięty do piersi Krzyż Harcerski, opowiadały o obozie, na którym były. Serce mi rosło, gdy ich słuchałam. „Zobaczyłam” sens mojej instruktorskiej pracy.

Niestety nie wszystkie zuchy przeszły do harcerskich drużyn. Złożyło się na to wiele różnych czynników. Da się wyodrębnić te, które mają decydujące znaczenie i nad tym postaram się zastanowić w dalszej części mojej pracy.

Istotne  jest jednak to, by była zachowana ciągłość naszej pracy. Chodzi o to, by dziecko, które trafia do gromady zuchowej, mogło mieć szansę dalszego rozwoju w drużynie harcerskiej. W obydwu przypadkach, zarówno drużynowy zuchowy jak i harcerski kierują się podobnymi wartościami i zasadami w pracy z dziećmi i młodzieżą. Zatem, pozytywne oddziaływania mają miejsce na kilku etapach harcerskiej drogi. Pierwszym  z nich jest  właśnie etap zuchowania, i między innymi od Zuchowego Wodza zależy, czy nastąpi kontynuacja tej pracy, czy nie.

Teoretycznie rzecz ujmując

Wśród dokumentów związkowych jest Instrukcja w sprawie organizacji i zasad działania gromady zuchowej, która daje pewien obraz tego, jak przejście zuchów do drużyny harcerskiej ma wyglądać.

Pkt 19. Gromada przez umożliwienie zuchom zdobywania sprawności i gwiazdek tworzy warunki do rozwoju duchowego, społecznego, intelektualnego i fizycznego dzieci oraz przygotowuje je do podjęcia służby w drużynie harcerskiej.

Pkt 20. Gromada zuchowa przekazuje zuchy, które zdobyły trzecią gwiazdkę lub osiągnęły odpowiedni wiek, do drużyny harcerskiej. Przygotowanie zuchów do przejścia do drużyny harcerskiej powinno odbywać się w toku śródrocznej pracy gromady i drużyny harcerskiej. Przejście zuchów do drużyny harcerskiej odbywa się zgodnie z przyjętą obrzędowością.

Czynniki od których zależy przejście zuchów do drużyny harcerskiej

Wiemy już jak Instrukcja ... traktuje przekazanie zuchów do drużyny harcerskiej, ale zastanówmy się przez chwilę, od czego tak naprawdę to zależy.

1.      Sprawa jest znacznie prostsza jeśli w szkole działa drużyna młodszoharcerska, a w ogóle banalna, jeśli jest to drużyna na przyzwoitym poziomie. (W dalszej części pracy zastanowimy się nad trzecim wariantem, tzn. żadna drużyna harcerska w naszej szkole nie działa).

2.      Czynnikiem równie ważnym, wydaje się być nasze osobiste zaangażowanie w całą sprawę.

3.      Bardzo ważne są też relacje jakie panują między gromadą zuchową a drużyną harcerską, oraz między kadrami drużyn. Jeśli są one bliskie i serdeczne, to naszym zuchom łatwiej będzie wkroczyć do drużyny. W rozmowie między kadrami drużyn warto też poruszyć kwestię, czego rada drużyny harcerskiej oczekuje od zuchów, które do niej przejdą. Co dzieci powinny wiedzieć, co umieć? Wspólnie musicie ustalić, jak zuchy zapoznają się z drużyną i działającymi w niej zastępami. Zuchy muszą poznać drużynowego harcerskiego, członków drużyny, jej obrzędy, jest to warunek konieczny, jeśli cała akcja ma odnieść sukces.

4.      Także aspiracje zucha, są istotnym wyznacznikiem powodzenia całej akcji. Druh Wardęcki pisał, że to drużynowy przez częste zwracanie się do zucha, mającego przejść do drużyny harcerskiej,  w specyficzny sposób wpływa na poziom aspiracji, np.: „Kiedy zostaniecie harcerzami, to ...”.

5.      Ważne jest poparcie rodziców naszych zuchów, co do tego, że ich dzieci dodrze robią przechodząc do drużyny harcerskiej.

6.      Właściwe przygotowanie samego momentu przejścia, wymaga poświęcenia trochę czasu, ale naprawdę warto! (Uroczystość może odbyć się na zbiórce w pomieszczeniu, w lesie, przy ognisku, na biwaku itd.  Przygotowania do  uroczystości nie mogą rozpocząć się na miesiąc przed. Trzeba o tym pomyśleć planując pracę gromady na początku roku harcerskiego, lub co najmniej w połowie, by we wrześniu zuchy mogły przejść do drużyny harcerskiej. Wtedy będą już znały całą drużynę i jej specyfikę).

7.      W zasadzie  po uroczystości przekazania zuchów do drużyny harcerskiej, rola Wodza zuchów staje się drugoplanową, albo nawet trzecioplanową. Teraz bardzo ważne jest to, co dzieje się w drużynie harcerskiej. Całe przygotowania mogą zakończyć się fiaskiem, jeśli na zbiórkach harcerskich nic się nie dzieje, albo drużynowy nie ma pojęcia o prowadzeniu zbiórek harcerskich. Drużyna harcerska musi zaimponować zuchom (zaproponować coś nowego, nieznanego, ważnego). Gdy zuch zrazi się do nowej drużyny, to ciężko będzie go „odzyskać”. Miejmy jednak nadzieję, że odwiedzając drużynę harcerską, będąc jeszcze zuchem, bardzo zapragnął zostać jej harcerzem.

Nadszedł czas na rozpatrzenie wariantu trzeciego.  W szkole podstawowej, w której działa gromada zuchowa nie ma drużyny harcerskiej.  Trzeba udać się do Namiestnika Harcerskiego, odezwać się ludzkim głosem i zapytać o najbliżej działającą drużynę, najlepiej dobrą drużynę. Jeśli takiej nie ma, rozejrzyjmy się za drużynami ZHR, uważam, że lepsza taka, niż żadna.  Nikt nie powiedział, że drużyny ZHR są gorsze. Jeśli i takiej drużyny nie ma w pobliżu sytuacja nieco się komplikuje, należy odbyć rozmowę z  rodzicami zuchów (tymi, które mają przejść) i zaproponować  drużynę najbliżej miejsca zamieszkania (może któryś ze starszych harcerzy zgodzi się po zbiórce, odprowadzać młodszego do domu?) Jeśli wszystkie z tych rozwiązań zawiodą, to sytuacja wydaje się być patową. Czy nie tutaj też trzeba szukać przyczyn zmniejszania się stanu liczbowego harcerzy? Zostawiam wam trochę miejsca na dopisanie własnych uwag na ten temat.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Przygotowanie zuchów do przejścia do drużyny harcerskiej

Wracając jednak do rozważań nad przejściem zuchów do drużyn harcerskich. Napisałam, że uroczysta zbiórka, jak i do niej przygotowania powinny zaabsorbować kadry obydwu drużyn. Drużynie harcerskiej (drużynowemu) powinno zależeć na tym, aby harcerze z paroletnim stażem zuchowym dołączyli do jego zespołu. Są bardziej doświadczeni, samodzielni, przyzwyczajeni do zgodnej  pracy w grupie, bardziej zdyscyplinowani i mają głębsze poczucie obowiązku, niż wstępujący do drużyny „cywile”. Ponadto, drużyna harcerska nie musi przygotowywać szerokiej akcji agitacyjnej, ponieważ byłe zuchy zasilą  jej szeregi.

            Gromada przygotowując zuchy do przejścia do drużyny harcerskiej, ma do dyspozycji wszystkie potrzebne ku temu narzędzia. Za ich pomocą powinno się wśród starszych zuchów położyć większy nacisk na samodzielność i własną inicjatywę, przygotować zuchy do podjęcia nowych, trudniejszych zadań w drużynie harcerskiej i wzbudzić pragnienie dobrowolnego ich podęcia. Nie wolno uzależniać zuchów od siebie, trzeba pozwolić im odejść. Należy wspierać, pójść razem na pierwszą, drugą zbiórkę harcerską, poprosić o opowiedzenie wrażeń  w Kręgu Rady. Najdoskonalszym i najbardziej precyzyjnym do tego narzędziem jest system zuchowych gwiazdek.

§        Gwiazdki zuchowe                                                                                                         

Dla zucha wymagania gwiazdki to zestaw zadań, które musi wykonać sam lub wspólnie z kolegami, by wspiąć się na wyższy szczebel, nakładający nań większe obowiązki i większe prawa (np.: prawo do wstąpienia do drużyny harcerskiej). Gwiazdki pobudzają aspiracje zuszka, rozpoczynają drogę po kolejnych szczeblach drabiny stale wzrastających zadań i wymagań.  Po zdobyciu trzeciej gwiazdki zuch może zostać harcerzem .

W tej pracy nie będziemy zajmować się całym systemem zdobywania gwiazdek zuchowych, ale tylko ostatnim zuchowym stopniem. Wszystko to, z uwagi na jego nierozerwalne związki z tematem.

Program trzeciej gwiazdki – Zuch gospodarny:

1.      Zorganizowałem(am) wraz z gromadą akcję gospodarczą, która przyczyniła się do wzbogacenia majątku gromady.

2.      Nawiązałem(am) kontakt z harcerzami i dowiedziałem(am) się, jak można zostać harcerzem. Wykonałem(am) z nimi pożyteczną pracę dla środowiska.

3.      Zdobyłem(am) odznakę „Siedmiomilowe Buty” lub uczestniczyłem(am) w harcerskiej formie wypoczynku.

4.      Znam obrzędy i zwyczaje drużyny harcerskiej, z którą nawiązałem(am) kontakt. Wiem kto jest bohaterem tej drużyny i szczepu, w którym ona działa.

Powyższy program nie jest przeznaczony dla zucha, ale dla drużynowego, który w oparciu o niego układa zadania dla każdego zucha indywidualnie, w zależności od możliwości, zainteresowań itd. Zuch może zdobyć kolejną gwiazdkę, po wypełnieniu wszystkich wymagań poprzedniej gwiazdki (nie musi się to odbywać w systemie rocznym).

§         Pomocny może być także system zdobywania sprawności indywidualnych, zwykle wpleciony w program gwiazdki. Jednak dla zuchów które,  za późno wstąpiły do gromady, nie zapracowały na trzecią gwiazdkę lub też z innych powodów nie mają szans na jej zdobycie, można posłużyć się krótkookresowym narzędziem mianowicie  -sprawnością indywidualną.

Sprawności indywidualne pomagają rozwijać zainteresowania, doskonalić umiejętności, pogłębiać wiedzę. Dają szansę samodzielnej realizacji pewnych zadań. Są też niewątpliwą szansą na to, by oswoić zuchy z myślą o przejściu do drużyny harcerskiej, pomóc poznać jej członków, a nawet zwyczaje, obrzędy. Jednym słowem zachęcić do stania się jej członkiem.

§         Innym sposobem na zapoznanie najstarszych zuchów z  drużyną harcerską, jest zaproszenie drużynowego drużyny harcerskiej na kilka zbiórek gromady zuchowej. Drużyna harcerska może pokazać się zuchom organizując dla nich wycieczkę, wspólną uroczystą zbiórkę lub imprezę np.: olimpiadę sportową.

Można też zorganizować spotkanie dla najstarszych zuchów, na którym każdy harcerski zastęp mógłby się zaprezentować. Po takiej zbiórce zuchy podejmują decyzję, z którym zastępem chciałyby się zaprzyjaźnić. Za jakiś czas (niezbyt odległy) zuchy mogą przyjść jako goście na zbiórkę „swojego” zastępu. Można to także zorganizować od drugiej strony tzn. harcerze zapraszają zuchy na zbiórkę, obserwują je, poczym każdy zastęp wybiera zuchy, które chciałby zaprosić na zbiórkę swojego zastępu. W następnym miesiącu zuch odwiedza zastęp i podejmuje decyzję, czy chce w nim być czy szuka innego. Warto, aby podczas takiej zbiórki obecny był drużynowy lub przyboczny zuchowy.

Współpraca gromady zuchowej z drużyną harcerską  

O odpowiedź poproszę druhny i druhów drużynowych:

    -  Co ja sam, jako Wódź gromady zrobiłem (zrobiłam),

na rzecz współpracy z drużyną harcerską?

   - Czy przynajmniej wiem, jakie drużyny harcerskie, zastępy działają w środowisku i kto im przewodzi?

   - Czy gromada zuchowa chociaż raz zrealizowała jakieś zadanie wspólnie z harcerzami?

    - Czy zuchy brały udział w pracach na rzecz szkoły lub społeczności lokalnej zainicjowanych przez harcerzy?

Drodzy drużynowi, nie jesteśmy sami w tej organizacji, nawiążmy kontakty z drużynami harcerskimi. Jej efekty będą korzystne dla obydwu stron!

Co z takiej współpracy wynika dla zuchów?

§        Pomoc materialna w zakresie lokalu (gospodarzami lokalu są najczęściej harcerze), sprzętu (harcerze mogą go dostarczyć na biwak, wycieczkę, kolonię).

§        Pomoc w usprawnieniu i organizacji imprez (imieniny zucha, przygotowaniu do Obietnicy, nadaniu trzeciej gwiazdki, zwiadu i in.).

§        Przybliżenie zuchom metodyki harcerskiej.

§        Ośmielenie wobec starszych dzieci i nawiązanie współpracy.

§        Odnajdywanie autorytetów wśród harcerzy przez imponujące zuchom zachowania (np.: zdobycie trzech piór, odwaga na nocnej warcie).

§         Być może znajdzie się taka druhna lub druh, który będzie chciał zostać z zuchami (nowy przyboczny, przyboczna).

Korzyści ze współpracy dla harcerzy:

§        Umożliwienie realizacji zadań związanych ze zdobywaniem sprawności harcerskich  takich jak „opiekun dzieci”, „przyjaciel dzieci”, „mistrz harców” i in.

§        Nabycie praktyki przez harcerzy, którzy w przyszłości chcieliby objąć funkcję przybocznego lub drużynowego harcerskiego.

§        Urozmaicenie i wzbogacenie zbiórek harcerskich formami pracy zuchowej (teatr, majsterka, pląsy).

§        Po przyjęciu zuchów do drużyny harcerskiej szybko zostają stworzone dobrze działające zastępy.

§        Harcerze uczą się współpracy z młodszymi, co stwarza naturalne sytuacje uczenia się odpowiedzialności za innych.

Elementy zbiórek harcerskich (i nie tylko), które mogą „zachwycić” starsze zuchy.

Niektóre z nich warto wpleść w konspekt zbiórki z przekazaniem zuchów do drużyny harcerskiej. Należy je tylko dobrze zaplanować i przeprowadzić. Mogą zaimponować zuchom ponieważ są poważniejsze, „bardziej dorosłe”, mają w sobie coś niezwykłego, tajemniczego, a przede wszystkim są ciekawe, bo nowe.

11

-          Harcerska musztra

-          Posługiwanie się busolą

-          Rozstawianie namiotu

-          Budowa i obsługa kuchni polowej

-          Piosenki i pląsy harcerskie

-          Pokazy ratownictwa medycznego

-          Ognisko

-          Stanie na warcie

-          Zawody balonowe

-          Pokaz pionierki drużyny

-          Zjazdy na linach (małpi gaj)

-          Wykorzystanie polowego radia

-          Turnieje, zawody sportowe (można wykorzystać bardziej „wyrafinowane sprzęty jak: desko rolka, hulajnoga, lina, nawet menażka, która dzisiejszym zuchom jest raczej obcym naczyniem)

-          Wystawa pamiątek drużyny (zdjęcia, kroniki, gazetki, totem, proporce i in.)

-          Forma teatralna (np.:  przedstawienie dla zuchów z wykorzystaniem efektów świetlnych i muzycznych)

Można zapewne wymienić dużo jeszcze takich „haczyków” na młodych harcerzy. Myślę, że każda drużyna harcerska ma jakąś swoją specyfikę, coś co szczególnie lubi robić, w czym się specjalizuje. Trzeba się tym przed zuchami pochwalić, popisać swoimi umiejętnościami.

Zuchy interesują się różnymi odznakami, plakietkami, które harcerze mają na mundurach. Także sama specyfika harcerskiego umundurowania np.: rogatywki, berety, furażerki, sznury harcerskie, getry, pasy, pagony itd. podobają się zuchom. Dlatego uważam, że warto dzieciom powiedzieć, że będą takie mogły nosić, gdy zostaną harcerzami. Podczas przekazania zuchów do drużyny harcerzy należy wykorzystać stosowne obrzędy drużyny harcerskiej.

Przejście zuchów do drużyny harcerskiej

Nie jest to zadanie łatwe, ponieważ zuchy są zżyte z gromadą, z rówieśnikami, z drużynowym itd. Przejście jest jednak konieczne, ponieważ gromada nie stwarza już warunków do dalszego rozwoju. Pamiętać należy, że harcerzem można zostać w wieku 10-15 lat, po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego. Dlatego, jeśli w gromadzie są zuchy w wieku 10 lat, które przestało pociągać zuchowanie, to albo zbiórki są nudne, albo czas na to, by przejść do drużyny harcerskiej. (Zuchami mogą być dzieci do 11 roku życia). Gdy w szkole nie ma drużyny harcerskiej,  awansowanie starszego zucha na przybocznego, jest kiepskim wyjściem z sytuacji. Nie powinniśmy robić tego z kilku względów:

-          niedojrzałość emocjonalna  do pełnienia funkcji przybocznego

-          brak odpowiedniego przygotowania i „obycia” z harcerstwem

-          brak autorytetu wśród zuchów, które do tej pory były na tym samym poziomie

-          poza tym, nie zabierajmy naszym zuchom możliwości udziału w harcerskiej przygodzie.

Nie powinniśmy też przetrzymywać zuchów dłużej niż jest to konieczne, ponieważ może się tak zdarzyć, iż znudzone zuchy zaczną wyśmiewać „dziecinne” zabawy i niezbyt pochlebnie wyrażać się o gromadzie, jako bandzie dzieciaków. To z kolei nie wpłynie pozytywnie na funkcjonowanie gromady.

...