24. Teoria performatywności języka wg Austina.
Buchowski M., Magia i rytuał, tu: Obrzędowe tworzenie świata.
Językoznawca Austin w 1985 wyróżnił typ wypowiedzi performatywnych (ustanawiających).
Samo wypowiedzenie określonej formuły to za mało, potrzeba jeszcze odpowiednich okoliczności, które tworzą:
Przykładami niech będą: ślub, chrzest, wyrok sędziowski, zapis testamentowy, przysięga wojskowa, kolokwium habilitacyjne itp.
Teoria aktów mowy wg Austina:
a) akt lokucyjny – sam w sobie akt językowy – wypowiedzenie słów,
b) akt illokucyjny – decyzja podjęta przez mówiącego podczas wypowiadania się, intencja, z jaką mówi,
c) akt perlokucyjny – dokonujący się na osobie adresata wypowiedzi – wywołanie reakcji emocjonalnej, ruchowej czy innej.
Np. podczas ceremonii zaślubin aktem lokucyjnym jest powiedzenie „tak”, illokucyjnym – intencja związania się z drugą osobą, perlokucyjnym – to, że od tej chwili osoby ślubujące są rzeczywiście uważane za małżonków, ponieważ wypowiedziały tę konkretną formułę.
By lepiej to zrozumieć, zacytuję jeszcze omawianą przez Buchowskiego teorię Jerzego Kmity: czynność symboliczno-kulturowa to działanie, którego efekt zależy od powszechnej (w danej grupie) w i a r y w jego występowanie w rezultacie określonego działania.
To znaczy: powiedzenie „tak” podczas zaślubin łączy ludzi w parę małżeńską dlatego i tylko dlatego, że społeczeństwo wierzy w to, że słowa przysięgi naprawdę ustanawiają nową rzeczywistość.
Skorupski w 1976 wyróżnił spośród zachowań tzw. ceremonie operatywne (ustanawiające), takie jak otwarcie olimpiady, nadanie tytułu szlacheckiego itp.
W obrębie kultury magicznej wyróżniamy dwa rodzaje performatywności (można to odnieść zarówno do poziomu języka, jak i zachowań):
O zmianie rzeczywistości „materialnej” mówimy np. w sytuacjach obrzędów sprowadzających deszcz czy święcenia domu (bądź podpisywania kredą drzwi). O zmianie relacji społecznych grupy mówimy głównie w sytuacji rytuałów inicjacyjnych – np. przysięga wojskowa, „fala” w szkołach średnich, ślub, chrzest, bierzmowanie.
monnisiaa13