Konspekt lekcji bibliotecznej w klasie IV
Opracowany na podstawie konspektu ze szkoły na Św. Hieronima.
Kubiatowska Barbara
Kuczyńska Marta
Paulus Jakub
Ziółek Anna
Temat lekcji: Dzieje książki
Cel ogólny : Zapoznanie uczniów z historią książki.
Cele operacyjne: Uczeń zna pojęcia: pismo obrazkowe, papirus, pergamin, zwój papirusowy, tabliczka gliniana, kodeks, druk, a także różne materiały i narzędzia pisarskie.
Uczeń umie: zaznaczyć na osi czasu najważniejsze wydarzenia z dziejów książki, wymienić i opisać różne etapy rozwoju książki, czytać ze zrozumieniem.
Metody: podział na grupy, ćwiczenia praktyczne w wyszukiwaniu informacji, prezentacja, taśma czasu, informacja zwrotna.
Pomoce: wizytówki, tablice prezentujące kolejne etapy rozwoju książki, wystawka eksponatów i wydawnictw nt. historii książki, plansze z linią czasu, tekst do uzupełnienia dla uczniów, plansze z podziałem funkcji w grupie, wydruki z Internetu. Wymienione wyżej materiały znajdują się w szkole przy św. Hieronima.
Tok zajęć
Szatnia:
Uczniowie wchodząc do klasy mają przydzielane numerki od jednego do 4, i jest to przydział do odpowiednich grup. Każdy dostaje karteczkę z numerem w jednym z 4 kolorów: żółty zielony czerwony niebieski.
Grupa 1 - PRAKSIĄZKA( człowiek-książka, rysunki naskalne, kipu, karby, wampum )
Grupa 2 - KS. RĘKOPIŚMIENNA - tab. l (tabliczki gliniane, tabliczki drewniane, papirus, stożek gliniany, zwój papirusowy )
Grupa 3 - KS. RĘKOPIŚMIENNA - tab. 2 (pergamin, kodeks, rękopis, inicjał, miniatura )
Grupa 4 - KS. DRUKOWANA ( papier, Gutenberg, druk, czcionka, biblia Gutenberga ).
Podanie tematu
Prowadzący zapoznaje uczniów z celami i tematem lekcji i wyjaśnia na czym będzie polegała praca w grupach. O przydzielonych funkcjach decyduje kolor wizytówki:
Kolor żółty - lider ( czuwa nad sprawnością i całością wykonywanej pracy)
Kolor zielony - sekretarz ( zapisuje wybrane przez wszystkich informacje ).
Kolor czerwony - asystent ( wybiera i przynosi odpowiednie eksponaty z wystawki).
Kolor niebieski - prezenter ( przedstawia wyniki pracy całej grupy ).
Praca w grupach:
Każda grupa wyszukuje informacje korzystając z tablic, encyklopedii, wydruków z Internetu, wystawki. Uczniowie po odnalezieniu odpowiednich informacji, uzupełniają tekst, nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonywanej pracy.
Prezentacja:
Przedstawienie wyników pracy. Prezenterzy odczytują tekst uzupełniony o brakujące informacje, pokazują odpowiednie eksponaty. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów o różne ciekawostki i informacje związane z opracowanym tekstem.
Linia czasu
Zaznaczenie na linii czasu kilku ważnych etapów rozwoju piśmiennictwa:
1. Malowidła naskalne - 20.000 lat przed n.e.
2. Tabliczki gliniane - 4.000 lat p.n.e.
3. Stożek gliniany- 3.000 lat p.n.e.
4. Papirus - 3,000 lat p.n.e.
5. Pergamin - II wiek p.n.e.
6. Papier - II wiek n. e.
7. Wynalazek druku - XV wiek n.e.
Ewaluacja
Ewaluację stanowią, prawidłowo wypełnione przez uczniów, karty pracy.
Wykorzystywane materiały:
· Karty grup (do uzupełniania)
· Plansze i wydruki z Internetu
· Kipu, wampum, karby itp.
Grupa I PRAKSIĄŻKA
Pierwsza książka rozpadła się w proch wiele tysięcy lat temu. Niczym nie przypominała naszych książek. Miała ręce i nogi, nie leżała nigdy na półce, umiała mówić, a nawet śpiewać. Była to żywa książka człowiek książka. W owych czasach, gdy ludzie nie umieli jeszcze czytać, ani pisać, gdy nie znali liter ani papieru, atramentu ani długopisu, to stare podania, prawa i wierzenia przechowywano w ludzkiej pamięci. Ludzie umierali, ale podania, przekazywane z ust do ust, pozostawały.
Z czasem ludzie zaczęli poszukiwać sposobu, aby móc przechowywać informacje i przesyłać wiadomości. Z początku rysowali zamiast pisać. Ludzie pierwotni pokrywali tymi rysunkami ściany jaskiń, w których mieszkali. Są to tak zwane malowidła naskalne. W jaskiniach Francji i Hiszpanii znaleziono mnóstwo takich rysunków, które powstały 20.000 lat przed naszą erą. Mówią one o życiu ludzi pierwotnych.
W czasach, gdy ludzie nie umieli jeszcze pisać mieszkańcy Peru w Ameryce Południowej wymyślili pismo supełkowe zwane kipu. Inne szczepy indiańskie, np. Irokezi z Ameryki Północnej, stosowali pismo wykorzystujące muszle i koraliki nawlekane na sznurki, rzemienie. Taki kolorowy pas do czytania nazywał się wampum Nasi przodkowie Słowianie stosowali tak zwane karby czyli nacięcia na kiju, które służyły im między innymi do liczenia.
Grupa II KSIĄŻKA RĘKOPIŚMIENNA Tablica l
Po rysunkach i malowidłach naskalnych przyszła kolej na rysunki wykute na kamiennych płytach. Kamienne książki były jednak ciężkie, bardzo trudne było także rycie znaków w kamieniu. Trwały więc nieustanne poszukiwania wygodniejszego, lecz równie trwałego sposobu zapisywania i przechowywania informacji. Posłużono się w tym celu gliną. W starożytnej Babilonii sporządzano z gliny stożki a także gliniane tabliczki na których pisarz kreślił znaki-kliny zaostrzoną pałeczką. Pismo nazywało się klinowe. Pierwsze tabliczki gliniane powstały 4.000 lat przed naszą erą, a stożki 3.000 lat przed naszą erą.
Z czasem zaczęto poszukiwać czegoś praktyczniejszego i taniego. Rzymianie wymyślili drewniane tabliczki pokryte woskiem, w którym ryto znaki stalowa pałeczką.
Ludzie wykorzystywali różne materiały piśmiennicze, w zależności od tego jakie zamieszkiwali tereny na Ziemi.
Na przykład w Egipcie, nad Nilem rośnie roślina, zwana papirusem, która okazała się bardzo dobrym materiałem do pisania. Z rośliny tej sporządzano arkusze, które sklejano w długie wstęgi zakończone drewnianymi pałeczkami. Były to tak zwane zwoje papirusowe. Pismo zastosowane przez Egipcjan zwane hieroglifami to szereg znaków trudnych dla nas do rozczytania. Na papirusie pisano atramentem sporządzanym z sadzy, wody i gumy arabskiej, za pomocą trzcinowego pióra. Było to 3.000 lat przed nasza erą.
Grupa III KSIĄŻKA RĘKOPIŚMIENNA Tablica II
Jeszcze w czasach, gdy papirus był w powszechnym użyciu, zaczęto stosować nowy materiał piśmienniczy. Produkowano go z odpowiednio przygotowanej (wyprawionej i oczyszczonej) skóry owczej, jagnięcej lub koźlęcej. Po raz pierwszy użyto tego materiału w II wieku przed naszą erą w Pergamonie, dlatego nazwano go pergamin. Początkowo z pergaminu robiono zwoje, ale ponieważ dawał się łatwo krajać, zaczęto ciąć go na kawałki, które zszywano. W ten sposób w II wieku naszej ery powstała wreszcie pierwsza prawdziwa książka - w formie kodeksu Na pergaminie pisano trzcinowym lub ptasim piórem.
Przepisywaniem ksiąg zajmowali się klasztorni mnisi, zwani skrybami. Ich praca była bardzo mozolna, na przepisanie tomu o 500 stronach potrzeba było roku. Księgi te były za to bardzo bogato zdobione. Każda strona rozpoczynała się wielką bogato zdobioną literą, tak zwanym inicjałem W tekście zamieszczano maleńkie, kolorowe ilustracje, zwane miniaturami Posiadały oprawę wykonaną z drewna, obciągniętego skórą, często zdobioną drogimi kamieniami. Takie książki były bardzo drogie, posiadali je tylko mnisi, królowie i bardzo bogaci ludzie. Powstawały pierwsze biblioteki, ale były one dostępne tylko dla możnych tego świata. W bibliotekach książki przymocowywane były do stołów łańcuchami, żeby nikt nie mógł ich ukraść.
Grupa IV KSIĄŻKA DRUKOWANA
Tak jak pergamin odniósł zwycięstwo nad papirusem, podobnie sam został zwyciężony przez dobrze nam znany papier. Papier wynaleźli Chińczycy w II wieku naszej ery. Do jego produkcji na początku używano włókien bambusowych, niektórych gatunków traw i szmat. Na gotowych arkuszach papieru pisano atramentem za pomocą ptasiego pióra, a dopiero później stalówki.
Papier używany jest jako materiał pisarski do czasów obecnych, chociaż bardzo zmieniła się technika jego produkcji, a i sam papier wygląda teraz zupełnie inaczej, niż 2000 lat temu.
Wielkim przewrotem w dziejach książki był wynalazek druku dokonany przez Niemca z Moguncji, który nazywał się Gutenberg. Około 1450 roku, a więc w połowie XV wieku wpadł on na pomysł, aby składać tekst z ruchomych, pojedynczych liter, które nazywamy ruchoma czcionką. Czcionki odlewano z ołowiu, układano je w ramkach wielkości strony, a następnie odbijano w dowolnej liczbie. Drukowanie odbywało się za pomocą prasy drukarskiej, wymyślonej również przez Gutenberga. Za pierwszą książkę drukowaną uznaje się Biblię wydrukowaną przez Gutenberga. Wynalazek druku obniżył koszt książki i spowodował, że stała się ona dostępna dla wszystkich ludzi, bez względu na ich pochodzenie i stan majątkowy.
agabogusz