ALICJA BAJURSKA
DRAMA W NAUCZANIU
I WYCHOWANIU
ZSO SP NR 9
RUMIA 2006
1. Istota dramy.
Termin „ drama” pochodzi od staropolskiego „ drao” i oznacza – działam, usiłuję. Słowo „rola” kojarzy się nam ze sztuką teatralną. I rzeczywiście drama ma cos z teatru. W Polsce zaczęła się rozwijać w połowie lat osiemdziesiątych dotarła do nas poprzez angielski teatr edukacyjny. Należy jednak zwrócić uwagę na istotne cechy różniące je od teatru:
· W teatrze aktor odgrywa rolę, aby wzbudzić uczucia refleksje w widzach.
W dramie zadaniem uczestnika nie jest granie dla innych ale wczuć się w jakąś postać, albo osobiście przeżycie określonej sytuacji.
· w teatrze mamy najczęściej do czynienia na widzów i aktorów. W dramie nie ma takiego podziału, zaangażowani powinni być wszyscy uczestnicy.
· Aktor otrzymuje gotowy scenariusz. W dramie uczestnicy improwizują bez scenariusza.
· Aktor musi posiadać umiejętności posługiwania się różnymi środkami wyrazu
( gesty, modulacja głosu, dykcja, kostium). W dramie koncentrujemy się na samej sytuacji, a nie na wyrazie zewnętrznym. Uczestnik musi zachować się naturalnie, pozostaje sobą.
Wejście w rolę może przybierać dwie formy: uczestnik pozostaje sobą w nowej sytuacji lub stara się być w sytuacji jakiejś postaci. Te cechy dramy wpływają na sposób realizacji ćwiczeń z dziećmi.
Najistotniejsze jest, aby osoba nastawiła się nie na formę wypowiedzi, ale na przeżycia uczestników
2. Dlaczego warto wykorzystać dramę podczas zajęć edukacyjnych ?
Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania.
Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, improwizacje nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją literacką. Dzięki dramie można zmienić złe nawyki w zachowaniu uczniów. Słusznie wydaje się takie zajmowanie się dziećmi, aby rozwinąć u nich umiejętność
radzenia sobie z różnymi trudnymi sytuacjami, problemami.
Szczególną rolę w kształtowaniu pozytywnych zachowań mogłaby odegrać rodzina, lecz w obecnych w czasach kurczą się jej możliwości. Pracujący rodzice coraz mniej czasu poświęcają swoim dzieciom, a „wyziębione” uczuciowo dziecko łatwiej popada w różnego konflikty, tak w swoich relacjach z rodzicami, jak i z rodzeństwem, nauczycielami, kolegami. Deficyt rozwoju emocjonalnego oraz złą adaptację do ról i warunków życiowych może uzupełniać szkoła i uczący w niej nauczyciele.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym nie dysponują jeszcze wystarczającym zasobem słów i pojęć, które umożliwiałyby im prawidłowe określenie różnych cech i procesów psychicznych, precyzyjne nazywanie czyichś zachowań, stanów, myśli i uczuć. Zachodzi więc konieczność wprowadzania innych sposobów informowania o swoich przeżyciach, takich jak: zabawa, malowanie, rysowanie, lepienie, śpiewanie, scenki teatralne, przedstawienia kukiełkowe.
Nauczyciel prowadząc takie zajęcia , może swoimi uwagami i komentarzami pomagać dzieciom rozumieć swoje emocje, nazywać je oraz rozwijać umiejętność wejrzenia w siebie samych.
Drama jest bliska Nowoczesnej Szkole Francuskiej Techniki Freinta. Propaguje swobodną twórczość dziecka. Nie jest narzucona ani oparta na żadnym scenariuszu, pozwala w bezpieczny sposób rozwinąć nie tylko wyobraźnię, fantazję, ale przede wszystkim wrażliwość emocjonalną dziecka. Służy osiągnięciu nadrzędnego celu, jakim jest rozwijanie dziecka i doskonalenie w nim pozytywnych zmian. Metoda ta odwołuje się do indywidualności każdego dziecka i jego przeżyć. Pełni rolę terapeutyczną, gdyż pozwala bliżej poznać swoich wychowanków i zrozumieć ich uczucia.
Dzięki rozpoznawaniu, wyrażaniu, nazywaniu emocji dziecko pozbywa się lęku czy agresji, dowiaduje się, co przeżywają jego koledzy i koleżanki. Brak możliwości wyrażania swoich emocji jest przyczyną życia w napięciu, a to często bywa przyczyną szukania zapomnienia w alkoholu, narkotykach lub agresywnych zachowaniach. Dzieci dysponując pewnym zasobem pojęć moralnych, stają się zdolne do kwalifikowania zachowań w kategoriach dobra i zła.
3. Cele dramy.
1.Wszechstronny rozwój osobowości, ekspresji i uczuciowości;
· Kształtowanie wrażliwości uczniów;
· Doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach: własnych, wewnętrznych przeżyciach, stanach, lekach, kłopotach i radościach;
· Wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć;
· Uświadamianie własnej indywidualności przy poszanowaniu odrębności innych;
· Kształtowanie określonych zachowań społecznych;
· Panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie;
2. Integracja zespołu klasowego;
· Wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie;
· Budzenie więzi emocjonalnej z rówieśnikami i nauczycielem;
· Kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów społecznych i rozwiązywania problemów w grupie.
3. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze;
· Rozwijanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć;
· Rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności i odkrywania rzeczy nowych;
· Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, teatru).
4. Rodzaje ćwiczeń dramowych.
Ćwiczenia z dramą należy rozpocząć od technik najprostszych.
Szczególny nacisk należy położyć na ćwiczenia rozwijające wrażliwość zmysłów słuchu , wzroku, węchu, dotyku.
Przed zajęciami należy ustalić reguły gry, temat powinien być ciekawy i bliski dzieciom.
Nauczyciel pełni funkcję doradcy, czasami inicjuje improwizację, kieruje się zasadą kontrastu i niespodzianki. Powyższe zasady i stosowanie ich pozwoli na utrzymanie zainteresowania i pobudzi uczestników do aktywności i wywołania pożądanych przeżyć.
Najczęściej stosowanymi ćwiczeniami są:
· Rozmowa – która jest najprostszą formą bycia w roli. Uczy rozmowy o doznaniach, słownego uzewnętrzniania uczuć, buduje zaufanie.
· Wywiad – polega na rozmowie z jedną lub dwiema wytypowanymi osobami. Kształci umiejętność zadawania pytań. Fikcyjna sytuacja rozwija fantazje i myślenie.
· Ćwiczenia pantomimiczne – polegające na przedstawieniu ciałem, gestem mimiką określonego problemu lub tematu. Sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji fantazji.
· Improwizacje – „ wchodzenie w rolę” na podstawie opowiadania lub utworu literackiego (scenka, przedstawienie). Jest to praca w grupach bez nastawienia na efekty artystyczne.
· Inscenizacja - opiera się na wyraźnym podziale widzów i aktorów. Aktorzy uczą się tekstów na pamięć i grają pod kierunkiem reżysera według ustalonego scenariusza.
· Rzeźba – polega na przyjęciu określonej pozy zastygnięciu w bezruchu w najbardziej dramatycznym momencie granej scenki, po chwilowym zastygnięciu akcja zaczyna toczyć się dalej, aż do następnego zatrzymania. Doskonali współdziałanie i koncentrację.
· Film – kontynuacja „ stop - klatki”, akcja może przebiegać w zwolnionym lub przyśpieszonym tempie.
· Rysunek – jest techniką plastyczną. Może przedstawiać realistyczny bądź fantastyczny portret postaci literackiej, szkic wyposażenia wnętrza, barwne plamy wyrażające uczucia i nastroje. Rozwija fantazje i zdolności manualne.
· Ćwiczenia głosowe – polegają na naśladowaniu głosów zwierząt i odgłosów wydawanych przez przedmioty. Doskonalą rytm oddechowy i wyrazistą mowę .
· List – forma bycia w roli bohatera, który napisał list do adresata, przyjaciela, adresata za kilka lat. Stanowi punkt wyjścia do poznania utworu oraz zrozumienia motywów postępowania postaci literackich.
· Dziennik lub pamiętnik – może być odczytywany jako świadectwo minionej epoki, np. w związku z omawianiem warunków życia ludzi w dawnych czasach.
5. Przygotowanie dramy.
- określić cele zajęcia,
- przemyśleć poszczególne etapy zajęcia,
- zastanowić się, którą część zajęcia można przeprowadzić techniką dramy,
- opracować sytuację wyjściową, obmyślać rolę,
- przygotować pomoce i potrzebne materiały.
6. Przykłady zajęć i zabaw dramowych.
· DRAMA – Improwizacja werbalna – „Co można pomyśleć?”
Dzieci siedzą na krzesłach w półkolu. Nauczycielka zadaje pytania każdemu dziecku z osobna:
- Powiedz, o czym mógł myśleć Czerwony Kapturek, idąc polną dróżką do babci? Nauczycielka kierując pytanie do dziecka zarzuca mu chustkę na ramiona ( chusta daje prawo do odpowiedzi).
- Żebym tylko nie spotkała wilka.
- Co mógł myśleć Kopciuszek, gdy usłyszał bicie zegara o północy?
- Muszę uciekać, bo o dwunastej czar minie – odpowiada dziecko.
- Jak uważasz, co mogła pomyśleć pani, ujrzawszy Calineczkę?
- O, jaka ona jest mała – odpowiada dziecko.
· DRAMA – Technika kostiumowa – technika wywiadu – konferencja prasowa i technika rzeźby.
Pomoce: stroje postaci z bajek, ilustracje, mikrofon i kaseta z nagraniami tańca( np. walczyka ) oraz chusta.
Dzieci mają za zadanie skompletować stroje tak, aby charakteryzowały postaci z baśni. Wybierają osobę – rzeźbę ( lub kilka osób ) i ubierają ją.
Czworo dzieci przybrało postać Czerwonego Kapturka, Kopciuszka, Calineczki i Kota w Butach. Zadaniem dzieci jest wcielenie się w postać, którą charakteryzują. Pozostałe dzieci biorą udział w konferencji prasowej, zadając pytania bohaterom baśni. Zadając pytanie najpierw przedstawia się – podaje imię – dopiero potem mówi do mikrofonu np.:
- Na imię mi Tomek. Czerwony Kapturku gdzie mieszka twoja babcia ?
- Moja babcia mieszka w lesie, w małej chatce – odpowiada Czerwony Kapturek.
- Na imię mi Ala. Czerwony Kapturku, co niesiesz w koszyku?
- W koszyku mam ciasto, sok i łakocie dla chorej babci.
- Na imię mi Gosia. Calineczko, dlaczego porwała cię stara ropucha?
- Chciała, abym była żoną jej syna – odpowiada Calineczka.
· DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „Maski”.
Dzieci podzielone na zespoły siadają w dowolnym miejscu w sali. Nauczycielka podchodzi do każdego zespołu i umawia się, jaki rodzaj uczucia, emocji będą pokazywać za pomocą mimiki i gestów:
- pokaż, że jesteś wesoły, smutny zamyślony, przestraszony i zdziwiony.
Zadaniem pozostałych dzieci jest odgadnięcie, jaki rodzaj emocji przedstawia dany zespół.
· DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „ Pokaż, co widzisz?”
Dzieci losują obrazki, na których przedstawione są różne czynności, np.:
Podlewanie kwiatów , czytanie książki, pranie ręczne, gra w piłkę, odkurzanie, rozmowa przez telefon, nawlekanie korali na nitkę, gotowanie, mycie zębów itd.
Zadaniem dziecka jes...
ab_cdef_88