problemy.pdf

(853 KB) Pobierz

214063318 UNPDF

Iwona Michalak-Widera

ROM-E Metis Katowice

Problemy dyslaliczne dziecka ze szkoły masowej i specjalnej

w świetle językoznawstwa kognitywnego – analiza badań własnych

Pełne i globalne, płynące z metodologicznego holizmu

i psychologicznego gestaltyzmu ujmowanie otaczającej rze-

czywistości, stanowiące również główną przesłankę teorii ko-

gnitywnej, ma szansę bycia dominującą tendencją we współ-

czesnych dyscyplinach naukowych.

Młoda dziedzina nauki, jaką jest kognitywizm (Fife 1994,

Lakof , Johnson 1988, Nowakowska-Kempna 2000a c, 1995,

Tabakowska 2001, 1999, Langacker 1995, Taylor 2001, Kalisz,

Kubiński 1998), pozwala całościowo spojrzeć na problemy

poznania otaczającego świata, w tym na rolę języka. Tole-

rancyjne podejście teorii kognitywnej do paradygmatu na-

ukowego objawia się stosowaniem teorii prototypów, a więc

szukaniem tego, co najczęstsze i reprezentatywne w danym

zjawisku (Nowakowska-Kempna 2000a, 59) nawet, jeśli prze-

kracza ono standardy i normy ogólnie przyjęte.

Doświadczenia wyniesione z własnej wieloletniej praktyki

logopedycznej, wsparte wiedzą płynącą z językoznawstwa

kognitywnego, pozwoliły mi inaczej spojrzeć na zjawisko za-

burzeń dyslalicznych dzieci w normie intelektualnej i z upo-

śledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Mimo prób od-

rębnego traktowania problemów z mową dyslaliczną uczniów

w obu grupach, analiza badań kierowała mnie w stronę glo-

balnego, tj. całościowego ujęcia zagadnienia.

Próba niestandardowego porównania została dokonana

w oparciu o wiedzę płynącą z językoznawstwa kognitywnego,

w tym teorii prototypów i prototypowej organizacji kategorii

(Nowakowska-Kempna 2000a, 98).

9. Obszar badań

W celu przejrzystego przedstawienia obszaru

podjętych przeze mnie badań zbudowałam na-

stępujący schemat:

Powyższe dane pozwalają stwierdzić, że w terapii logopedycznej dominuje

korekcja defektów w obrębie jednej cechy fonetycznej głosek zdefektowa-

nych, co sprzyja szybszemu osiągnięciu pozytywnych rezultatów korekcji.

10.7. Prototypowa dyslalia ze względu na liczbę nieprawidłowych

warunków anatomiczno-czynnościowych w obrębie jamy ustnej

Porównanie liczby współwystępujących zaburzonych warunków anato-

miczno-czynnościowych narządów mownych: języka, wędzidełka podję-

zyczkowego, warg, podniebienia twardego, stanu uzębienia oraz wad zgryzu

wskazuje na prototyp zerowy u dzieci z upośledzeniem, tzn. że nie wystąpił

żaden z wymienionych braków. Prototypem tej grupy jest występowanie aż

czterech lub pięciu wad anatomiczno-czynnościowych równocześnie. Proto-

typowe występowanie jednej wady ma miejsce u uczniów w normie intelek-

tualnej.

Obraz prototypowy 7 – Prototypy występowania dyslalii ze względu na liczbę równolegle

występujących nieprawidłowych warunków anatomiczno-czynnościowych w obrębie jamy ustnej

10. Wyniki badań

10.1. Prototypy mowy prawidłowej i zaburzonej

Prototypem mowy wśród uczniów klas pierwszych jest prawidłowa mowa

uczniów szkół podstawowych masowych (skrót SPM). Natomiast prototy-

pową mową uczniów szkół specjalnych (skrót SPS) jest mowa zaburzona, tj.

dyslalia wraz z innymi zaburzeniami, tj. jąkaniem, alalią, a także problema-

mi z mówieniem przy mózgowym porażeniu dziecięcym, autyzmie, zespole

Downa.

1. Cel badań

Ustalenie różnicy między zjawiskiem dyslalii u uczniów

klas pierwszych z normą intelektualną a dyslalią u uczniów

klas pierwszych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lek-

kim.

Reasumując, można stwierdzić, iż istnieje szczególna potrzeba zwracania

uwagi na stan warunków anatomiczno-czynnościowych w obrębie jamy

ustnej dzieci dyslalicznych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim.

Dzieci specjalnej troski – częściej niż uczniowie w normie – winni być pod-

dawani ćwiczeniom usprawniającym język, wargi, czy podniebienie mięk-

kie.

10.8. Prototypowe zaburzenia percepcji słuchowej z uwzględnieniem

słuchu fonemowego, syntezy i analizy słuchowej

Zaburzenia słuchu fonemowego, jak i zaburzenia analizy i syntezy słu-

chowej są prototypowymi z racji frekwencji najczęstszego ich występowania

u uczniów szkół specjalnych.

2. Problem badawczy

Czy w zaburzeniach typu dyslalicznego u uczniów klas

pierwszych szkół podstawowych specjalnych i masowych

występują istotne różnice ilościowe i jakościowe, stanowiące

prototypy dla tychże grup?

3. Hipotezy empiryczne

Hipoteza 1. Częstość występowania dyslalii u uczniów klas

pierwszych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim

i u uczniów w normie intelektualnej przebiega na podobnym

poziomie, co wyraża się brakiem prototypowości systemu fo-

nologiczno-fonetycznego w każdej z badanych grup.

Hipoteza 2. Rodzaje dyslalii u uczniów klas pierwszych

szkół specjalnych i masowych cechuje:

• brak istotnych różnic, tj. brak prototypów w ilości i jako-

ści głosek realizowanych nieprawidłowo,

• brak istotnych różnic, czyli nieprototypowych ilości i ja-

kości cech głosek błędnie wypowiadanych.

Hipoteza 3. Sprawność anatomiczno-czynnościowa na ob-

wodzie układu artykulacyjnego i poza nim u uczniów klas

pierwszych szkół podstawowych specjalnych w porównaniu

z uczniami szkół podstawowych masowych charakteryzuje

się:

• istotnie niższym poziomem w zakresie budowy i spraw-

ności narządów artykulacyjnych, czyli stanowi prototyp gru-

py dzieci z upośledzeniem umysłowym,

• istotnie niższą sprawnością percepcji słuchowej, budując

w ten sposób prototyp dysfunkcji słuchowej u tych dzieci,

• istotnie niższym poziomem zasobu leksykalnego i spraw-

ności gramatycznej, a także niższą sprawnością w zakresie

małej i dużej motoryki, wskazując na prototypowość tychże

dysfunkcji u wspomnianej grupy uczniów.

Obraz prototypowy 4 – Prototypy występowania dyslalii ze względu na rodzaje nieprawidłowo

realizowanych głosek

Kognitywne potraktowanie zagadnienia pozwoliło na odrębną analizę

wyników w szkołach masowych. Wykazała ona, że prototypowo, tj. najczę-

ściej nieprawidłowo realizowanymi głoskami tej grupy są głoski szeregu

szumiących i syczących.

BUDOWA PROTOTYPOWA SYSTEMU GŁOSEK ZDEFEKTOWANYCH UCZNIÓW Z NORMĄ

INTELEKTUALNĄ

Wyjątkowo

Wyjątkowo

Rzadziej

Rzadziej

Rzadko

v b g l 8 7 9 5 s z c 3 & ( @ 4 r t d n

Obraz prototypowy 1 – Prototypy występowania mowy prawidłowej i zaburzonej u dzieci ze szkół

podstawowych masowych i ze szkół podstawowych specjalnych

Procentowy rozkład nieprawidłowych realizacji głosek u uczniów szkół

specjalnych pokazuje, że głoski szumiące są prototypami zaburzonej wymo-

wy tej grupy.

BUDOWA PROTOTYPOWA SYSTEMU GŁOSEK ZDEFEKTOWANYCH UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM

UMYSŁOWYM

10.2. Zjawisko dyslalii w obu grupach badawczych

Przy poziomie istotności statystycznej p = 0,276 nie można mówić o pro-

totypowości tejże cechy w którejkolwiek z grup, co oznacza, że w obu gru-

pach dyslalia występuje w podobnym zakresie.

Obraz prototypowy 8 – Prototypy występowania zaburzonej percepcji słuchowej z podziałem na

słuch fonemowy, syntezę i analizę słuchową

Wyjątkowo Rzadziej Prototyp Często Wyjątkowo

t n & ( @ 4 r 8 7 9 5 s z c 3 d v g

Relewantnie wyższa częstotliwość występowania tego rodzaju zaburzeń

u uczniów z upośledzeniem umysłowym nasuwa przypuszczenie co do przy-

czyn dłuższego niż w przypadku normy czasu trwania terapii.

10.9. Prototypowy poziom znajomości słownictwa

i prawidłowego użycia form gramatycznych

Porównanie poziomu znajomości słownictwa wskazuje na prototyp ubo-

giego słownictwa, który cechuje uczniów z upośledzeniem umysłowym

w stopniu lekkim.

Podobne zjawisko ma miejsce przy porównaniu częstości użycia nieprawi-

dłowych form gramatycznych.

Mniejsza liczba prototypowo nieprawidłowych realizacji, tj. cztery (głoski

szumiące) u dzieci specjalnej troski, w stosunku do ośmiu (szereg szumią-

cych i syczących) prototypowo zdefektowanych głosek u uczniów prawidło-

wo rozwijających się, stwarza lepsze warunki dla prowadzenia terapii logo-

pedycznej u uczniów obciążonych upośledzeniem umysłowym.

Duża liczba dzieci w normie, wykazujących wady wymowy w zakresie

dwóch szeregów głosek, sugeruje konieczność podejmowania działań lo-

gopedycznych w szkołach macierzystych, ponieważ tak dużą liczbę głosek

trudno bez intencjonalnych oddziaływań logopedycznych wyeliminować.

4. Metody badań

• Metoda sondażu – w postaci wywiadu z uczniami,

w oparciu o samodzielnie sformułowaną kartę badania mowy

wraz z adekwatnie do niej sporządzonym kwestionariuszem

obrazkowym.

• Analiza dokumentów – zapisy z dzienników szkolnych

i opinie poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Obraz prototypowy 2 – Prototypy występowania zaburzeń mowy z podziałem na dyslalię i inne

zaburzenia

10.5. Prototypowe braki cech głosek

Analiza badań w tym zakresie pokazuje, że jedynie w stosunku do sposobu

artykulacji można mówić o prototypie, który dotyczy uczniów z upośledze-

niem umysłowym.

5. Procedura badań – zmienne

• Zmienna zależna – dyslalia, tzn. nieprawidłowa realizacja

dźwięków mowy.

• Zmienne niezależne – norma intelektualna i upośledzenie

umysłowe w stopniu lekkim.

Niepokojący jest fakt, iż u dziecka z normą intelektualną w wieku około

siedmiu lat powinno nastąpić zakończenie rozwoju mowy, tzn. winno ono

operować całym inwentarzem głosek czysto brzmiących. Niestety, jak wy-

kazują wyniki, zaledwie połowa przypadków spełnia ten warunek. Sytuacja

uczniów upośledzonych jest jeszcze trudniejsza, ponieważ około 70% pierw-

szoklasistów nie mówi prawidłowo i poza dyslalią wykazuje inne bardziej

skomplikowane terapeutycznie zaburzenia mowy.

6. Charakterystyka badanych dzieci

294 uczniów klas pierwszych szkół podstawowych maso-

wych oraz 53 uczniów szkół podstawowych specjalnych.

10.3. Dyslalia z uwzględnieniem prototypowej liczby

nieprawidłowo realizowanych głosek

Analiza zjawiska dyslalii z uwzględnieniem prototypowej liczby niepra-

widłowo realizowanych głosek pokazuje, że w żadnej z grup nie wystąpiły

różnice istotne, tj. relewantne.

Obraz prototypowy 9 – Poziom słownictwa i użycia form gramatycznych u dzieci ze szkół

podstawowych masowych i ze szkół podstawowych specjalnych

7. Miejsce, czas i przebieg badań

• Losowo wybrane szkoły podstawowe masowe w Kato-

wicach i wszystkie szkoły specjalne tegoż miasta oraz grani-

czących z Katowicami miast, tj. Świętochłowic, Siemianowic

i Chorzowa.

• Od września 2001 do lutego 2002 roku, a dodatkowa gru-

pa uczniów szkół specjalnych w miastach sąsiednich przeba-

dana na początku roku szkolnego.

• W czasie trwania zajęć lekcyjnych. W wyciszonym po-

mieszczeniu, po stworzeniu atmosfery sprzyjającej dokładne-

mu badaniu.

• Ocena wymowy metodą wzrokową i słuchową (Nowak

1995, 11) w czasie obserwacji zaprogramowanej (Łobocki

2001, 220).

W terapii logopedycznej uczniów szkół specjalnych równolegle z wywoły-

waniem i automatyzowaniem głosek nieprawidłowo realizowanych na ścież-

ce kognitywnej, należy wzbogacać słownik ucznia i na bieżąco korygować

niepoprawne formy gramatyczne.

11. Podsumowanie wyników badań

Kognitywne potraktowanie zjawiska dyslalii u dzieci rozpoczynających

etap edukacyjny, pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków z prze-

prowadzonych przeze mnie badań:

1. zaledwie połowa dzieci w wieku przedszkolnym, prawidłowo rozwijają-

cych się i o nieharmonijnym rozwoju intelektualnym wykazujących zaburze-

nia dyslaliczne, objęta jest postępowaniem logopedycznym;

2. ponad połowa dzieci z normą intelektualną i upośledzeniem umysło-

wym rozpoczynających naukę w szkołach podstawowych wymaga terapii

logopedycznej w zakresie dyslalii;

3. wady wymowy występują w podobnej liczbie u pierwszoklasistów pra-

widłowo rozwijających się i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lek-

kim;

4. ponieważ inwentarz zaburzonych dźwięków jest na podobnym pozio-

mie ilościowym i jakościowym, zbędne jest tworzenie oddzielnych zestawów

ćwiczeń przygotowujących do prototypowego wybrzmiewania głosek i spo-

sobów ich uzyskiwania w stosunku do dzieci ze szkół masowych i specjal-

nych;

5. prowadzenie terapii logopedycznej z dziećmi o mniejszych możliwo-

ściach intelektualnych wymaga stosowania metod opartych na pokazie, tek-

stach wyrazowo-obrazkowych i formach zabawowych z powodu trudności

z przyswajaniem materiału wynikającym z myślenia konkretno-obrazowe-

Obraz prototypowy 5 – Prototypy występowania braku cech głosek

Porównanie, w kognitywnym ujęciu, zaniku cech głosek w obu grupach

równocześnie wskazuje, że prototypowym jest brak odpowiedniego miejsca

artykulacji.

BUDOWA PROTOTYPOWA BRAKU CECH GŁOSEK W OBU GRUPACH

Wyjątkowo Prototyp Wyjątkowo

sposób artykulacji miejsce artykulacji udział wiązadeł głosowych

Istotnym problemem logopedycznym są trudności polegające na znale-

zieniu prawidłowego miejsca artykulacji podczas wybrzmiewania głosek.

Efektem są mniej prototypowe bądź nieprototypowe realizacje dźwięków

w postaci: elizji, substytucji lub deformacji. Przyczyną jest słaba sprawność

narządów artykulacyjnych bądź niewykształcona kinestezja, tj. brak czucia

miejsca lub ruchów narządów mowy.

Brak pionizacji języka wywiera szczególny wpływ na realizacje prototy-

powo zdefektowanych głosek szumiących i głoski r , a także – o czym nie

należy zapominać – nie prototypowo, czyli wyjątkowo rzadko nieprawidło-

wo wypowiadanych l oraz dtn . Efektem problemów nieprawidłowego

miejsca artykulacji są realizacje międzyzębowe, boczne, przyzębowe, itd.,

a także różnego typu substytucje. Najprostszym rozwiązaniem jest wczesna

proi laktyka logopedyczna.

8. Metoda statystyczna i psychologiczna

• Test Istotności Różnic Chi-kwadrat z poprawką Yatesa.

9. Metoda psychologiczna

• Opis kognitywny (Nowakowska-Kempna 2000a, 89

– 112), tj. prototyp, przykład par excellence dyslalii.

Wykładniki na skali częstości występowania zjawiska:

• prototyp w granicach od 100% do 76%,

• bardzo często w granicach od 75% do 51%,

• często w granicach od 50% do 26%,

• rzadziej w granicach od 25% do 13%,

• rzadko w granicach od 12% do 7%,

• wyjątkowo od 6% (por. Wojciszke 1986, 24).

Obraz prototypowy 3 – Prototypy występowania dyslalii ze względu na liczbę nieprawidłowo

realizowanych głosek

Dzięki możliwości kognitywnego ujęcia zjawiska dyslalii, tzn. przekra-

czającego sztywne matematyczne ramy, analiza ilości głosek nieprawidłowo

wypowiadanych w obu grupach przedstawia się następująco:

PROTOTYPY ZDEFEKTOWANYCH GŁOSEK W OBU GRUPACH (wg wskaźnika ilościowego)

Wyjątkowo

Prototyp

Prototyp

Często

Często

Wyjątkowo

Wyjątkowo

10.6. Występowanie dyslalii ze względu na prototypową liczbę

zaniku cech głosek

Analiza porównawcza wskazuje, że w tym zakresie nie ma istotnych, tj.

relewantnych różnic między obiema grupami.

1 głoska 10 – 13 głosek

10 – 13 głosek 2 – 5 głosek

2 – 5 głosek

2 – 5 głosek

2 – 5 głosek 6 – 9 głosek

6 – 9 głosek 14 i więcej głosek

14 i więcej głosek

go;

6. dzieci specjalnej troski różni od uczniów z normą intelektualną prototy-

powe występowanie różnorodnych zaburzeń mających bezpośredni wpływ

na kształtowanie prawidłowo rozwijającej się mowy. Należą do nich: niepra-

widłowe warunki anatomiczno-czynnościowe, zaburzony słuch fonemowy

oraz analiza i synteza słuchowa, a także ubogie słownictwo i trudności w po-

sługiwaniu się formami gramatycznymi oraz słaba sprawność grafomoto-

Bibliograi a

1. Fife J., 1994: Wykłady z gramatyki kognitywnej, [w] Podstawy gramatyki kogni-

tywnej (red) H. Kardela, Warszawa, s. 9 – 64.

2. Kalisz R., Kubiński W., 1998: Dwadzieścia lat językoznawstwa kognitywnego

w USA i w Polsce – próba bilansu, [w] Językoznawstwo kognitywne. Wybór tek-

stów, (red) W. Kubiński, R. Kalisz, E. Modrzejewska, Gdańsk, s. 7 – 27.

3. Langacker R. W., 1995: Wykłady z gramatyki kognitywnej, Lublin.

4. Nowakowska-Kempna I., 2000a: Jednostki językowe w analizie prototypowej,

Katowice.

5. Nowakowska-Kempna I., 2000b: Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Część

II. data, Warszawa.

6. Tabakowska E., 2001: Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków.

7. Taylor J. R.,2001: Kategoryzacja w języku, prototypy w teorii językoznawczej,

Kraków.

8. Wojcieszke B., 1986: Teoria schematów społecznych. Struktura i funkcjonowanie

jednostkowej wiedzy w otoczeniu społecznym. Wrocław.

Prototypowa, tj. najczęściej występująca deformacja dwóch do pięciu

głosek, wśród pierwszoklasistów obu rodzajów szkół napawa optymizmem

z powodu pozytywnych i szybkich efektów prowadzonej terapii dzięki nie-

wielkiej liczbie zdefektowanych głosek. Natomiast wyjątkowo rzadko po-

jawiająca się deformacja lub substytucja jednej albo więcej niż trzynastu

głosek, potwierdza poglądy specjalistów dziedziny, że niezmiernie rzadko

zdefektowaną jest jedna głoska, a także bardzo duża ich liczba.

10.4. Prototypy rodzajów nieprawidłowo realizowanych głosek

Porównanie poniższe pozwala stwierdzić, że prototypowo zniekształcone

lub substytuowane głoski występują u uczniów dyslalicznych szkół specjal-

nych i są nimi głoski szumiące oraz głoska g . Zaś szeregi: syczący, ciszący,

głoska r oraz głoski tdnv nie wykazują różnic, przebiegają na podob-

nym poziomie, czyli są nieprototypowe.

Obraz prototypowy 6 – Prototypy występowania dyslalii ze względu na liczbę zaniku cech głosek

ryczna;

Zbyt pobłażliwe traktowanie potrzeby prowadzenia terapii logopedycznej

w zakresie dyslalii u wszystkich dzieci w okresie przedszkolnym wymaga

społecznej zmiany poglądu w tym zakresie. Podejmowanie działań proi -

laktycznych w stosunku do każdego małego dziecka i wczesnej interwencji

logopedycznej do przypadków nieharmonijnego rozwoju powinny spowo-

dować pozytywne zmiany w wymowie uczniów klas pierwszych szkół pod-

stawowych masowych i specjalnych.

Prototyp

Prototyp

Wyjątkowo Rzadziej

Rzadziej

1 głoska

214063318.242.png

214063318.253.png

214063318.264.png

214063318.274.png

214063318.001.png

214063318.012.png

214063318.023.png

214063318.034.png

214063318.045.png

214063318.056.png

214063318.067.png

214063318.078.png

214063318.089.png

214063318.100.png

214063318.111.png

214063318.122.png

214063318.133.png

214063318.144.png

214063318.155.png

214063318.166.png

214063318.177.png

214063318.188.png

214063318.199.png

214063318.210.png

214063318.212.png

214063318.213.png

214063318.214.png

214063318.215.png

214063318.216.png

214063318.217.png

214063318.218.png

214063318.219.png

214063318.220.png

214063318.221.png

214063318.222.png

214063318.223.png

214063318.224.png

214063318.225.png

214063318.226.png

214063318.227.png

214063318.228.png

214063318.229.png

214063318.230.png

214063318.231.png

214063318.232.png

214063318.233.png

214063318.234.png

214063318.235.png

214063318.236.png

214063318.237.png

214063318.238.png

214063318.239.png

214063318.240.png

214063318.241.png

214063318.243.png

214063318.244.png

214063318.245.png

214063318.246.png

214063318.247.png

214063318.248.png

214063318.249.png

214063318.250.png

214063318.251.png

214063318.252.png

214063318.254.png

214063318.255.png

214063318.256.png

214063318.257.png

214063318.258.png

214063318.259.png

214063318.260.png

214063318.261.png

214063318.262.png

214063318.263.png

214063318.265.png

214063318.266.png

214063318.267.png

214063318.268.png

214063318.269.png

214063318.270.png

214063318.271.png

214063318.272.png

214063318.273.png

214063318.275.png

214063318.276.png

214063318.277.png

214063318.278.png

214063318.279.png

214063318.280.png

214063318.281.png

214063318.282.png

214063318.283.png

214063318.284.png

214063318.002.png

214063318.003.png

214063318.004.png

214063318.005.png

214063318.006.png

214063318.007.png

214063318.008.png

214063318.009.png

214063318.010.png

214063318.011.png

214063318.013.png

214063318.014.png

214063318.015.png

214063318.016.png

214063318.017.png

214063318.018.png

214063318.019.png

214063318.020.png

214063318.021.png

214063318.022.png

214063318.024.png

214063318.025.png

214063318.026.png

214063318.027.png

214063318.028.png

214063318.029.png

214063318.030.png

214063318.031.png

214063318.032.png

214063318.033.png

214063318.035.png

214063318.036.png

214063318.037.png

214063318.038.png

214063318.039.png

214063318.040.png

214063318.041.png

214063318.042.png

214063318.043.png

214063318.044.png

214063318.046.png

214063318.047.png

214063318.048.png

214063318.049.png

214063318.050.png

214063318.051.png

214063318.052.png

214063318.053.png

214063318.054.png

214063318.055.png

214063318.057.png

214063318.058.png

214063318.059.png

214063318.060.png

214063318.061.png

214063318.062.png

214063318.063.png

214063318.064.png

214063318.065.png

214063318.066.png

214063318.068.png

214063318.069.png

214063318.070.png

214063318.071.png

214063318.072.png

214063318.073.png

214063318.074.png

214063318.075.png

214063318.076.png

214063318.077.png

214063318.079.png

214063318.080.png

214063318.081.png

214063318.082.png

214063318.083.png

214063318.084.png

214063318.085.png

214063318.086.png

214063318.087.png

214063318.088.png

214063318.090.png

214063318.091.png

214063318.092.png

214063318.093.png

214063318.094.png

214063318.095.png

214063318.096.png

214063318.097.png

214063318.098.png

214063318.099.png

214063318.101.png

214063318.102.png

214063318.103.png

214063318.104.png

214063318.105.png

214063318.106.png

214063318.107.png

214063318.108.png

214063318.109.png

214063318.110.png

214063318.112.png

214063318.113.png

214063318.114.png

214063318.115.png

214063318.116.png

214063318.117.png

214063318.118.png

214063318.119.png

214063318.120.png

214063318.121.png

214063318.123.png

214063318.124.png

214063318.125.png

214063318.126.png

214063318.127.png

214063318.128.png

214063318.129.png

214063318.130.png

214063318.131.png

214063318.132.png

214063318.134.png

214063318.135.png

214063318.136.png

214063318.137.png

214063318.138.png

214063318.139.png

214063318.140.png

214063318.141.png

214063318.142.png

214063318.143.png

214063318.145.png

214063318.146.png

214063318.147.png

214063318.148.png

214063318.149.png

214063318.150.png

214063318.151.png

214063318.152.png

214063318.153.png

214063318.154.png

214063318.156.png

214063318.157.png

214063318.158.png

214063318.159.png

214063318.160.png

214063318.161.png

214063318.162.png

214063318.163.png

214063318.164.png

214063318.165.png

214063318.167.png

214063318.168.png

214063318.169.png

214063318.170.png

214063318.171.png

214063318.172.png

214063318.173.png

214063318.174.png

214063318.175.png

214063318.176.png

214063318.178.png

214063318.179.png

214063318.180.png

214063318.181.png

214063318.182.png

214063318.183.png

214063318.184.png

214063318.185.png

214063318.186.png

214063318.187.png

214063318.189.png

214063318.190.png

214063318.191.png

214063318.192.png

214063318.193.png

214063318.194.png

214063318.195.png

214063318.196.png

214063318.197.png

214063318.198.png

214063318.200.png

214063318.201.png

214063318.202.png

214063318.203.png

214063318.204.png

214063318.205.png

214063318.206.png

214063318.207.png

214063318.208.png

214063318.209.png

214063318.211.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin