Władysław Ślewiński
Malarz związany ze szkołą Pont Aven, reprezentant nurtu postimpresjonistycznego. Urodzony w 1854 w Białyninie nad Pilicą, zmarł w 1918 w Paryżu. Jeden z najwybitniejszych polskich postimpresjonistów silnie związany ze szkołą Pont Aven, zaprzyjaźniony z Paulem Gauguinem. Urodzony w ziemiańskiej rodzinie rozpoczął w 1875 studia rolnicze z zamiarem gospodarowania w ojcowskich majątkach. Uczęszczał też krótko do warszawskiej Szkoły Rysunkowej im. W. Gersona. Zarządzając odziedziczonym po matce majątkiem Pilaszkowice, poniósł całkowitą klęskę i uciekając przed sekwestrem Urzędu Finansowego wyjechał w 1888 do Paryża; tam zamieszkał z malarzem Zygmuntem Andrychiewiczem, który stał się jego pierwszym mentorem w zakresie sztuki. Podjął naukę malarstwa w Académie Julian, po czym przez blisko dwa lata studiował w Académie Colarossi.
Prawdopodobnie już w 1888 poznał Gauguina; wspólnie odwiedzali restaurację "Chez Madame Charlotte", w której gromadziła się artystyczno-intelektualna elita Paryża; spotykali się tam m.in. August Strindberg i Alfons Mucha, a spośród Polaków Zenon Przesmycki, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer i Karol Maszkowski. W Café Volpini Ślewiński poznał założenia postimpresjonistycznej teorii Gauguina określonej mianem syntetyzmu. W latach 1889-1896 malował w Pont Aven w Bretanii, będąc członkiem artystycznej kolonii skupionej wokół twórcy estetyki cloisonizmu. W 1896 Ślewiński osiedlił się w pobliskim Bas Pouldu. W 1897 wstąpił do nowo założonego w Krakowie Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka" skupiającego najwybitniejszych polskich twórców. W 1898 odbył wraz z przyszłą żoną, rosyjską malarką Eugenią Szewcową, podróż do Hiszpanii. W 1905 przyjechał do Warszawy, gdzie odbyła się indywidualna wystawa jego twórczości. Następnie przebywał w Krakowie, zaś od 1906 w Poroninie. W Zakopanem nawiązał kontakty z miejscową elitą intelektualną, m.in. ze Stanisławem Witkiewiczem, Leopoldem Staffem i Janem Kasprowiczem. Jego sztuka oddziałała w tym okresie szczególnie silnie na kształtowanie się artystycznej postawy Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) i Tymona Niesiołowskiego.
Na przełomie 1907/1908 odwiedził Monachium, gdzie wstąpił w szeregi Kunstvereinu. W 1908 Ślewiński objął stanowisko profesora w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, z którego w krótkim czasie zrezygnował, otwierając w swej pracowni przy ul. Polnej własną szkołę. Nowych motywów malarskich dostarczały mu plenery w Poroninie i Kazimierzu Dolnym, dokąd wyjeżdżał wraz ze swymi studentami. W 1910 opuścił kraj i osiadł na stałe w Doëlan w Bretanii, gdzie odwiedzali go m.in. Witkacy i Tadeusz Makowski. Żywo uczestniczył w polskim ruchu wystawienniczym; prezentował swe prace w krakowskim i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, jako członek TAP "Sztuka" brał udział w wielu ekspozycjach ugrupowania. W Paryżu wystawiał od 1895, debiutując na Salonie Niezależnych; w 1909 pokazał swe prace w Wiedniu. W kraju eksponował swą twórczość w Warszawie (1897, 1910-1912), Lwowie (1897, 1911-1913) i Krakowie (1913, 1914, 1916). Indywidualne prezentacje sztuki Ślewińskiego odbyły się w Paryżu (1897, 1898, 1914), Warszawie (1905, 1909), Krakowie (1906) i Lwowie (1907).
Postawa twórcza Ślewińskiego ukształtowała się w kręgu oddziaływania postimpresjonistycznej sztuki Gauguina, choć założenia syntetyzmu i cloisonizmu szkoły Pont Aven artysta zasymilował tylko w pewnym stopniu, tworząc własną, oryginalną formułę obrazowania. Malarskie formy wydobywał płaską plamą barwną obwiedzioną miękkim, wyrazistym konturem, zachowując subtelny modelunek walorowy i płynny dukt pędzla; kształty syntetyzował, chwytając esencjonalne cechy przedmiotów i pejzaży. Prostotę ujęcia łączył umiejętnie z walorem dekoracyjności. Po mistrzowsku harmonizował gamę barw stłumionych, tworząc wyrafinowane zestroje kolorystyczne ("Maska i książki", ok. 1897); zetlałe brązy, szarości i zielenie ożywiał akcentami dźwięcznych, nasyconych czerwieni, żółcieni i fioletów ("Dzban z cyniami na czerwonej serwecie", ok. 1900; "Kwiaty czerwone, żółte i jabłka", ok. 1903).
Błękity morza stapiał z ziemistymi tonacjami nadbrzeżnych skał ("Morze w Doëlan", ok. 1910); z upodobaniem modulował odcienie śniegu ("Pejzaż górski w śniegu", ok. 1908; "Śnieg w górach", ok. 1907). W martwych naturach, których "bohaterami" były pospolite gliniane dzbanki z bukietem polnych kwiatów lub misy z owocami, kreował nastrój skupienia, atmosferę refleksji nad cichym trwaniem przedmiotów, aurę kontemplacji ich utajonego bytowania ("Martwa natura z zieloną filiżanką", ok. 1899; "Martwa natura z kwiatami i owocami", ok. 1889; "Czerwony hiacynt i jabłka", ok. 1905). Poetykę "zwyczajnej niezwykłości" intensyfikują w obrazach Ślewińskiego zasłony i serwety zdobne japońskimi deseniami, które świadczą o fascynacji sztuką Wschodu, fascynacji rozpowszechnionej w kręgach artystycznej awangardy Paryża na przełomie stuleci ("Piwonie", 1906). Ślewiński przejął od Gauguina, który pozostał dla niego artystycznym autorytetem do końca życia, koncepcję "prymitywizmu". Ideę sztuki sięgającej do średniowiecznych źródeł kulturowych, penetrującej egzotyczne, marginalne obszary cywilizacyjne w poszukiwaniu autentycznego wyrazu i symbolicznych sensów odniósł do obszarów Bretanii, Podhala i Kazimierza nad Wisłą; tu malował portrety ludzi prostych, chłopów ("Dwie Bretonki z koszem jabłek", ok. 1897; "Głowa Bretonki z QuimperlÉ", ok. 1903) i górali ("Góralczyk", ok. 1909; "Stary góral", ok. 1907), tu poddawał stylizacji oglądane krajobrazy, widoki morza ("Samotna skała w morzu", 1907; "Wzburzona woda morza", 1909), gór ("Pejzaż tatrzański z Poronina", ok. 1908; "Tatry", ok. 1907), stawów ("Jezioro w górach. Czarny Staw", ok. 1909; "Morskie Oko", 1910) i wiejskich zabudowań ("Chałupy w śniegu", ok. 1907; "Domy w Kazimierzu", ok. 1908).
Ascetyczne pod względem zastosowanych środków wyrazu portrety góralskich dzieci - zastygłych w bezruchu niczym przedmioty w martwych naturach, hipnotycznie wpatrzonych w widza - ewokują liryczny, poetycki nastrój ("Sierota z Poronina", 1906; "Wiejska dziewczynka w żółtej chustce", ok. 1907). W wizerunkach malowanych przez Ślewińskiego we wczesnej fazie twórczości pojawiały się też reminiscencje sztuki E. Degasa i H. Toulouse-Lautreca ("Kobieta z rudymi włosami", ok. 1896; "Czesząca się kobieta", 1897) i grupy paryskich symbolistów Les Nabis ("Śpiąca kobieta z kotem", ok. 1896).
Autoportret w słomkowym kapeluszu, ok. 1894, Olej na płótnie, 60 x 45 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Portret Augusta Strindberga, ok. 1895, Pastel na kartonie, 65 x 45 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Czesząca się kobieta, 1897, Olej na płótnie, 64 x 91 cm, Muzeum Narodowe, Kraków.
Dwie Bretonki z koszem jabłek, ok. 1897, Olej na płótnie, 82 x 116 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Maska i książki, ok. 1897, Olej na płótnie, Muzeum Narodowe, Warszawa.
\
Martwa natura z dzbanem i jabłkami, ok. 1902, Olej na płótnie, 56 x 74 cm, Muzeum Narodowe, Kraków.
Anemony w wazonie, 1904, Olej na płótnie, 59,5 x 46,5 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Morze, 1904, Olej na płótnie, 57 x 82 cm, Muzeum Narodowe, Kraków.
Białoliliowe astry w wazonie, 1907, Olej na płótnie, 61,5 x 73,5 cm, Muzeum Narodowe, Poznań.
Góralka z jabłkiem, ok. 1907, Olej na płótnie, 81,5 x 59 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Maki, ok. 1907, Olej na płótnie, 42 x 36 cm, Muzeum Narodowe, Poznań.
Morze, 1907, Muzeum Narodowe, Warszawa
Czarny Staw w Tatrach, ok. 1909, Olej na płótnie, 51 x 63 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Uliczka w Kazimierzu nad Wisłą, ok. 1909, Olej na płótnie, 58 x 81 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Autoportret w bretońskim kapeluszu, ok. 1912, Olej na płótnie, 82 x 58 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Sierota z Poronina, ok. 1912, Olej na płótnie, 77 x 50 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa.
Morskie Oko, 1910, Olej na płótnie, 57 x 81 cm, Muzeum Sztuki, Łódź.
3
iskierka_1986