red. Czes�aw Kosakowski, M. Zaorska Dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych Wydawnictwo Edukacyjne Akapit Toru� 2000 Spis tre�ci Wprowadzenie ....................................................................................9 Cz�� I Zagadnienia og�lnopedagogiczne Czes�aw Kosakowski 'Niepe�nosprawno�� ludzka............................................................... 15 Ursula Horsch, Christiane Fautz, Sascha Bischoff Wychowanie dialogowe (projekt polskich/niemieckich student�w "Ja� i Ma�gosia"......................................................... 23 Marzena Dworznikowska Kszta�cenie specjalne w wojew�dztwie warmi�ko-mazurskim...... 33 Anna Surazy�ska System opieki rehabilitacyjnej nad dzie�mi na szczeblu wojew�dztwa............................................................................... 37 Marzena �elechowska, Agnieszka �yta Pomoc osobom z upo�ledzeniem umys�owym - rzeczywisto�� a oczekiwania.............................................................................. 43 Ewa Bini�da Zesp� "wypalania si�" u nauczycieli........-...............:......................51 Cz�� II Integracyjne formy kszta�cenia os�b z zaburzeniami rozwojowymi Czes�aw Kosakowski Dziecko niepe�nosprawne w szkole masowej - mo�liwo�ci i ograniczenia............................................................................... 59 Marzenna Zaorska Kszta�cenie integracyjne os�b z zaburzeniami sprz�onymi............ 69 Amadeusz Krause Integracyjne formy pomocy doros�ym osobom z upo�ledzeniem umys�owym w Niemczech - przyk�ad Lebenshilfe................... 73 Marzenna Zaorska Wczesna rewalidacja dziecka ze z�o�onymi anomaliami s�uchu i wzroku szans� na integracj�.................................................. Wanda A. Jablo�ska, Iwona Olszewska, Dorota Zakrzewska Wspomaganie rozwoju dzieci autystycznych (z do�wiadcze� przedszkola integracyjnego).................................................... Andrzej Pasymowski Internat jako jedna z dr�g do autonomicznego funkcjonowania dzieci i m�odzie�y z lekkim upo�ledzeniem umys�owym (z do�wiadcze� z pracy w internacie integracyjnym)............. CZ�� III Edukacja lekko upo�ledzonych umys�owo Anna Wasilewska Kszta�cenie zawodowe m�odzie�y z upo�ledzeniem umys�owym w stopniu lekkim i umiarkowanym ........................................... 113 Beata Klimek Badanie umiej�tno�ci szkolnych uczni�w klas IV szk� podstawowych dla os�b upo�ledzonych umys�owo w stopniu lekkim....................................................................... 119 Ma�gorzata Zielska "Zielone szko�y" w procesie rewalidacji uczni�w upo�ledzonych umys�owo................................................................................... 131 Teresa Kozlowska Przegl�d tw�rczo�ci artystycznej szk� i o�rodk�w specjalnych wojew�dztwa warmi�sko-mazurskiego .................................... 135 Cz�� IV Kszta�cenie i rehabilitacja g��biej upo�ledzonych umys�owo Dorota Kaniowska Programy wspomagania rozwoju dziecka w "szkole �ycia"..... 139 Izabela Sulikowska Wykorzystanie metody czytania globalnego Glenna Domana w pracy z dzie�mi upo�ledzonymi umys�owo w stopniu umiarkowanym i znacznym....................................................... 153 Teresa Starzy �ska Przysposobienie do pracy m�odzie�y z g��bszym upo�ledzeniem umys�owym............................................................................... 163 Ma�gorzata Jasko P�ywanie w rehabilitacji dziecka g��biej upo�ledzonego umys�owo................................................................................... 169 Barbara Michalowska Wspomaganie rozwoju dzieci g��boko upo�ledzonych umys�owo................................................................................... 175 Cz�� V Wybrane problemy kszta�cenia os�b z r�nymi zaburzeniami rozwoju Marzena Dworznikowska Komunikacja alternatywna w procesie rewalidacji........................ 181 Urszula Byczkowska Kszta�cenie komunikowania si� z otoczeniem osoby z r�wnoczesnym zaburzeniem s�uchu i upo�ledzeniem umys�owym (studium przypadku)............................................. 187 Teresa M. Wasilewska Problemy kszta�cenia i wychowania dzieci z wad� s�uchu ............ 195 Wies�awa Kuczy�ska, Marzenna Zaorska Rola pantomimy w spo�ecznej rehabilitacji os�b z uszkodzonym s�uchem............................................................ 201 Sylwia Nosarzewska Metoda Integracji Sensorycznej w terapii dziecka autystycznego............................................................................ 213 Wprowadzenie Zjawisko odchylenia od normy towarzyszy cz�owiekowi od zarania dziej�w, rzec mo�na, i� jest udzia�em ludzkiego losu na tej Ziemi. Pojawianie si� w spo�eczno�ciach ludzkich dzieci z odchyleniami od normy sk�ania�o do poszukiwania sposob�w radzenia sobie z tym problemem. St�d te� wymiar praktyczny chowania tych os�b ma d�ug� histori�. Z czasem zacz�a kszta�towa� si� i teoria. Na przestrzeni dziej�w mo�na m�wi� o ewolucji stosunku spo�ecze�stw do os�b z odchyleniami od normy. W�r�d czynnik�w wyznaczaj�cych ten stosunek wymieni� mo�na mi�dzy innymi: � materialne warunki �ycia, � wierzenia religijne, � stan wiedzy, � poziom kultury. W miar� zmian zachodz�cych w okre�lonych spo�ecze�stwach zmienia� si� stosunek do os�b niepe�nosprawnych, a wi�c i wymagania im stawiane. Mo�na wi�c m�wi� o etapach kszta�towania si� stosunku spo�ecze�stw do os�b z odchyleniami od normy. Doba obecna to etap idei i prawa do integracji. Integracja oznacza "�ycie pomi�dzy innymi i z innymi, podejmowanie odpowiedzialno�ci rodzinnych, spo�ecznych i zawodowych zgodnie z ich mo�liwo�ciami i ch�ciami, podobnie jak to robi� inni, zdrowi obywatele" ("Biuletyn TKW" 1979). Integracja to nie tylko prawo os�b z odchyleniami od normy do wsp�ycia z innymi, ale i obowi�zek spo�ecze�stwa wobec tych jednostek, zapewnienie dost�pno�ci do d�br materialnych i duchowych, z kt�rych korzysta cz�owiek pe�nosprawny. By jednak jednostka niepe�nosprawna mog�a partycypowa� i korzysta� z dorobku spo�ecze�stwa, musi by� do tego przygotowana. Potrzebna jest pomoc w osi�gni�ciu tego maksimum rozwoju, kt�re Jest jej dane. Idzie wi�c o rewalidacj� spo�eczn�. Maria Grzegorzewska podkre�la, i� rewalidacja spo�eczna to "nie tylko rozw�j og�lny, wykszta�cenie og�lne i zawodowe, ale i uspo�ecznienie wychowanka me tylko takie, aby potrafi� �y� i pracowa� w zespole, ale te� a�e-"y �y� d��eniami zbiorowo�ci w tej mierze, w jakiej jego upo�ledzenie pozwala rozumie� funkcje jednostki w grupie oraz zadania grupy, w kt�rej dana Jednostka ma by� jednym z ogniw ca�o�ci" (Grzegorzewska 1971). �lepota, g�uchota, kalectwo fizyczne czy upo�ledzenie umys�owe to przypad�o��, z kt�r� cz�owiek musi nauczy� si� �y�, musi nauczy� si� pokonywa� wynikaj�ce z niej bariery w urzeczywistnianiu si� jako istota ludzka. Przez d�ugie lata kszta�cenie specjalne odbywa�o si� w plac�wce specjalnej, by�o jej podstawowym zadaniem. Czasy obecne to okres przenoszenia si� jego realizacji r�wnie� i poza plac�wk� specjaln�. Warto przywo�a� do pami�ci s�owa Jana Amosa Kome�skiego, kt�ry w jednej z prac napisa�: "szko�a powinna obj�� wszystkie dzieci, skoro bowiem do tej samej szko�y ucz�szczaj� dzieci rodzic�w bogatych i biednych, dziewcz�ta, i ch�opcy, starsze i m�odsze -to mog� tak�e ucz�szcza� bardziej i mniej zdolne. Dzieciom s�abszym i ograniczonym szko�a powinna po�wi�ci� wi�cej czasu, wysi�ku i troski" (Lipkowski 1977, s. 38). Kre�li autor tym samym wizj� szko�y dla ka�dego dziecka. Pojawia si� pytanie: czy zatem kszta�cenie specjalne w formie organizacyjnej integracyjnej, czy te� segregacyjnej? Na dzi� jedno i drugie, i tak zapewne pozostanie na d�ugo. Poziom wiedzy, umiej�tno�ci sprawcze oraz baza do kszta�cenia i rehabilitacji uzasadniaj� istnienie r�nych form kszta�cenia os�b z odchyleniami od normy. Pozostaje wi�c wyb�r, wyb�r formy optymalnej, w�a�nie dla tej konkretnej osoby. Czym zatem jest kszta�cenie specjalne? Jak� definicj� nale�y przyj�� na dzi�? W literaturze z zakresu pedagogiki specjalnej nie ma ich wiele. Uda�o mi si� doszuka� zaledwie kilku. Ograniczone ramy wprowadzenia nie pozwalaj� na ich analiz�. Przytocz� wi�c t�, kt�ra wydaje si� na dzisiaj najbardziej przydatn�, jest to definicja sformu�owana przez UNESCO: "Kszta�cenie specjalne (specja� education) jest to elastyczny system u�atwie� wychowawczych, stosowany wobec uczni�w, kt�rzy maj� r�nego rodzaju i stopnia trudno�ci w nauce, spowodowane czynnikami zewn�trznymi lub wewn�trznymi, zaburzeniami fizycznymi lub psychicznymi" (Hulek 1979, s. 7-8). W dokumentach tej mi�dzynarodowej organizacji spotyka si� te� stwierdzenie, i� kszta�cenie specjalne to "wzbogacona forma szkolnictwa og�lnego w celu podniesienia jako�ci �ycia tych os�b, kt�re funkcjonuj� w r�nych upo�ledzaj�cych je warunkach" (ibid., s. 8). Wa�nym wydaje si� pytanie o relacj� kszta�cenie specjalne - rewalidacja (rehabilitacja). W koncepcji postrzegania kszta�cenia specjalnego przez UNESCO nadrz�dnym staje si� kszta�cenie, rewalidacja (rehabilitacja) natomiast jawi si� tu jako owe wzbogacenie procesu kszta�cenia, b�d�ce zarazem gwarantem jego skuteczno�ci. U�wiadomienie sobie tej relacji staje si� wa�ne z perspektywy celu do- si�nego pracy z osobami niepe�nosprawnymi. Ten cel to w�a�nie rewalidacja spo�eczna w sformu�owaniu Marii Grzegorzewskiej, to wsp�istnienie w spo�eczno�ci ludzkiej. Dokonuj�ce si� przemiany w o�wiacie, a w tym i w systemie opieki, kszta�cenia i rehabilitacji os�b z r�nymi typami zaburze� rozwojowych wymagaj� od nas nauczycieli - wychowawc�w, pedagog�w specjalnych przemian �wiadomo�ciowych. Wymagaj� tw�rczych poszukiwa�. Publikacja, kt�r� przekazujemy w r�ce Czytelnika jest w�a�nie, po cz�ci, rezultatem takich przeobra�e� i poszukiwa�. Jej pocz�tkiem by�a konferencja z maja 1999 roku nt. "Kszta�cenie specjalne i integracyjne - dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych w nowej szkole". W�r�d organ...
rl98ps