III-Tyberiusz.rtf

Księga III                                                                                     134

Tyberiusz

1. Patrycjuszowski ród Klaudiuszów (istniał także inny tejże nazwy, plebejski, bynajmniej nie ustępujący temu ani pod względem znaczenia, ani dostojeństwa) pochodził z sabińskiego miasteczka Regillów. Stąd zaraz po założeniu Rzymu przeniósł się tam z wielką ilością klientów za sprawą Tytusa Tacjusza 1, towarzysza Romulusa, lub, co jest bardziej poparte dowodami, z woli Atty Klaudiusza2, naczelnika rodu, mniej więcej w szóstym roku po wypędzeniu królów. Przyjęty w poczet rodów patrycju-szowskich, otrzymał ponadto od państwa kawał pola za Anienem 3 dla klientów i miejsce dla siebie na cmentarz pod Kapitolem. Z kolei, z biegiem czasu, osiągnął dwadzieścia osiem konsulatów, pięć dyktatur, siedem cenzur, sześć triumfów, dwie owacje. Aczkolwiek różnicował się stopniowo przez rozliczne imiona i przydomki, lecz za wspólną zgodą wzgardził imie­niem Lucjusza, gdyż dwu członków rodu obdarzonych tym imieniem zostało skazanych: jeden za grabież, drugi - za morderstwo. Między innymi przyję­to również przydomek Nerona 4, którym w języku sabińskim oznacza się kogoś mężnego i energicznego.

2. Wiele wybornych zasług oddali państwu liczni Klaudiusze, także nie mniej popełnili przeciw niemu wykroczeń. Ale wspomnę tylko o naj-znaczniejszych zasługach i najjaskrawszych błędach; oto Appiusz Cekus5 odradził zawarcie przymierza z królem Pyrrusem, jako zbyt mało korzyst­nego. Klaudiusz Kaudeks6 przeprawił się pierwszy na okrętach przez

1 Titus Tatius, król Sabinów. z powodu porwania Sabinek wszczął wojnę z Rzymem. Zdobył Kapitol (zdrada Tarpei). na prośby kobiet dał się namówić do pokoju. Następnie z całym swym ludem przybył do Rzymu na Wzgórze Kapitolińskie i rządził razem z Romulusem.

2 Atta Clausus (Appius Claudius) pociągnął na Rzym ze wszystkimi swymi klienta­mi (w r. 504 przed n.e.). W 495 r. został konsulem.

3 A n i o, dopływ Tybru.

4 Aulus Gellius (N.A. = Noctes Atticae XIII 22) potwierdza tę etymologię, ale dodaje, że Sabińczycy, zdaje się, zapożyczyli to słowo od Greków.

5 Appius Claudius Caecus, słynny cenzor z r. 312 przed n.e., założył w Rzymie wodociąg aqua Appia, wykonał słynną avia Appia z Rzymu do Kapui (potem przedłużono ją z Kapui do Brundyzjum). Kiedy poseł Pyrrusa, króla Epiru, Kineas, namawiał senat do pokoju, Appiusz już jako oślepły starzec wygłosił płomienną mowę przeciw zawarciu hańbiącego pokoju i spowodował, że posłów odesłano z niczym (r. 279 przed n.e.).

6 Jego brat, Appius Claudius Caudex, konsul ż r. 264 przed n.e., rozpoczął pierwszą wojnę punicką.

135

cieśninę i wypędził Punijczyków z Sycylii.  Tyberiusz * Nero7 pokonał Hazdrubala  nadciągającego  z  Hiszpanii   z  wielkimi   siłami,  zanim  ten zdążył się połączyć z bratem swym, Hannibalem. Ale znowu Klaudiusz Regilianus 8, jeden z dziesięciu członków Komisji Ustawodawczej, żywiąc namiętność do pewnej wolno urodzonej dziewczyny, usiłował uprowadzić ją przemocą jako swoją niewolnicę, czym wywołał powtórną secesję ludu 9 od patrycjuszów. Klaudiusz Druzus wystawił sobie posąg z diademem na głowie w miasteczku Forum Appiusza 10, potem usiłował opanować Italię przy pomocy swej klienteli. Gdy Klaudiusz Pulcher n u wybrzeży Sycylii zasięgał rady wróżb [przed wydaniem bitwy morskiej], a święte ptactwo nie chciało jeść, kazał je w morzu potopić, zlekceważywszy święty obrzęd, oraz w te słowa się odezwał: „niech piją, skoro jeść nie chcą!", i bitwę morską rozpoczął. Gdy jednak poniósł klęskę, senat domagał się od niego wyzna­czenia dyktatora. Powtórnie, jak gdyby urągając nieszczęściu publicznemu, wyznaczył na dyktatora swego posłańca, Glycjasza. Istnieją także przy­kłady równie rozbieżne czynów kobiet tego rodu: wszak z jednego rodu pochodziły obydwie Klaudie. Jedna 12 wyciągnęła statek ugrzęzły w mie-liźnie Tybrowej, a mający na pokładzie świętości Idajskiej Matki Bogów, wzniósłszy głośno wobec wszystkich taką modlitwę: „żeby wreszcie poszedł za nią, jeśli cnota jej niewieścia jest bez skazy". Druga 13 została postawiona przed sąd ludu, choć kobieta (co było wówczas zupełną nowością), pod za­rzutem obrazy majestatu.  Oto gdy wśród stłoczonej gawędzi powóz jej posuwał się z trudem naprzód, wyraziła głośno złorzeczenie: „niechby jej brat  Pulcher  ożył  i   znowu  utracił  flotę,  aby  mniejszy  tłok  panował w Rzymie". Ponadto szczególnie znany jest fakt, że z wyjątkiem tylko P. Klodiusza 14,  który  dla wypędzenia z Rzymu Cycerona pozwolił się usynowić   pewnemu   plebejuszowi15,  i  to  nawet  od  siebie  młodszemu,

7Caius Claudius Nero jako konsul w r. 207 przed n.e. zadał straszną klęskę Hazdrubalowi, bratu Hannibala, nad rzeką Metaurem w Umbrii, koło portu adriatyckiego Sena Gallica. Głowę Hazdrubala jako zwiastuna klęski wrzucić kazał do obozu Hannibala.

8Appius Claudius Regillianus sprawował dwukrotnie konsulat: w r. 471 i w 451 r. przed n.e. Był jednym z decemwirów wybranych w r. 451 przed n.e. do kodyfikacji praw. Ale po skończonym roku urzędowania decemwirowie nie chcieli oddać władzy następnej komisji, która miała skończyć kodyfikację, zaś Appiusz dopuścił się niecnego czynu w sto­sunku do Werginij, co podaje Tytus Liwiusz (III 44 i in.).

W r. 447 przed n.e. wzburzony lud zajął wzgórze rzymskie Awentyn. Kodyfikacja zo­stała przeprowadzona. Appiusz albo popełnił samobójstwo, albo został stracony.

F o r u m A p p i i, na południe od Astury, port na wybrzeżu Lacjum. "Publius   Claudius    Pulcher,   syn   cenzora   Appiusza  Klaudiusza  Caecus, konsul w r. 249 przed n.e. Tutaj wzmiankowane jest wydarzenie spod Drepanum na północno--zachodnim cyplu Sycylii.

12Claudia    Quinta,    prawdopodobnie   wnuczka   Appiusza   Klaudiusza   Caecus. Wypadek ten zdarzył się w r. 204 przed n.e. Idajska Matka bogów to frygijska bogini Kybele, czczona w pobliżu góry Idą, w Rzymie od 204 r. czczona jako Magna Mater. Ta druga Klaudia była córką Appiusza Klaudiusza Caecus.

14 Publius Clodius Pulcher; zob. Cez. uw. 23 i 103.

15 Publiuszowi Fontejuszowi.

136              TYBERIUSZ

wszyscy Klaudiusze byli zawsze optymatami i żarliwymi rzecznikami po­wagi i władzy patrycjuszów. W stosunku do ludu tak dalece zażarci i hardzi, że żaden z nich, choćby oskarżony o sprawę gardłową przed sądem ludu. nie zdobył się na zmianę szaty [na żałobną, celem wzbudzenia litości] albo na prośby. Co więcej, niejeden z nich w czasie ostrzejszej wymiany zdań czy kłótni pozwolił sobie na uderzenie trybuna ludu. Pewna także westalka [z rodu Klaudiuszów], gdy brat 16 jej odbywał wjazd triumfalny wbrew woli ludu, usiadła na jego rydwan i towarzyszyła mu aż na Kapitol. aby żaden z trybunów nie mógł wyrazić sprzeciwu albo przeszkodzić.

3. Z takiego rodu pochodzi Tyberiusz Cezar zarówno po mieczu, jak po kądzieli: po ojcu wywodził się od Tyberiusza Nerona, po matce od Appiusza Pulchra, ci obydwaj byli synami Appiusza Cekusa. Należał również do rodziny Liwiuszów, do której wszedł przez adoptację dziadek jego z linii matki. Ta rodzina, aczkolwiek plebejska, także bardzo chlubnie się odzna­czyła zaszczytnymi urzędami: ośmioma konsulatami, dwiema cenzurami, trzema triumfami, dyktaturą oraz dowództwem jazdy. Zasłynęła z wielu znakomitych mężów; szczególną zaś jej chlubą stał się Salinator i Druzowie. Salinator 17 na stanowisku cenzora obciążył wszystkie gminy wyborcze notą lekkomyślnoś...