ORGANIZACJA I ZARZĄZDANIE
W
ADMINISTARCJI PUBLICZNEJ
WYKŁAD II
ISTOTA ZARZĄDZANIA PUBLICZNEGO
W sprawach zarządzania państwem mędrzec powinien kierować się nie ustawowym prawem, lecz prawem cnoty.
Arystoteles
1. Rola państwa i funkcje państwa
Głównym elementem sfery publicznej „jest państwo, rozumiane w szerokim znaczeniu jako forma suwerennej organizacji publicznej społeczeństwa zamieszkującego terytorium w określonych granicach – obywateli państwa, w węższym zaś – jako ogół organów władzy państwowej w ogólnonarodowym zasięgu działania oraz organów samorządu terytorialnego (lokalnego wraz z obsługującymi je urzędami (instytucjami), czyli aparat państwowy). W tym węższym znaczeniu atrybut i miano organizacji przysługuje państwu w większym stopniu, niż w znaczeniu szerszym.
Państwo jako całość, a przede wszystkim jako aparat wykonawczy, jest organizacją sfery publicznej. Natomiast, kiedy mowa o aparacie wykonawczym państwa, rozumie się pod tym pojęciem administrację w znaczeniu rzeczowym.
Współczesna struktura celów państwa działającego poprzez swoje organy rządowe i samorządowej obejmuje realizacje następujących ról, z reguły ujętych w konstytucji i ustawach.
2. Role przypisywane współczesnemu państwu
1. Rola opiekuna. Państwo powinno utrzymywać porządek publiczny, zapewnić pełne bezpieczeństwo osobiste, ochronę przed terroryzmem, przemocą, gwałtem, kradzieżą, rozbojem, ochroną mniejszości przed prześladowaniem większości. Rola państwa jest tez ochrona społeczeństwa prze bezrobociem, nędzą i chorobami.
2. Rola arbitra. Państwo określa reguły gry konkurencyjnej i relacji społeczno-politycznych. Zgodnie z istniejącym ustawodawstwem ocenia ono wszelkie odchylenia i reaguje zgodnie z przepisami prawa.
3. Rola kontrolna i kreatywna. Państwo w gospodarce wolnorynkowej powinno dbać, ażeby nie były łamane zasady wolnej konkurencji i swoboda działalności ekonomicznej. Państwo jest też obciążone odpowiedzialnością za utrzymanie infrastruktury publicznej dróg, mostów, szpitali i szkół. Jest też zobowiązane popierać rozwój gospodarczy i ograniczone skutki kryzysów ekonomicznych.
4. Rola koordynatora. Państwo jest odpowiedzialne za zachowanie wewnętrznej spójności społecznej, a więc za utrzymanie społecznej sprawiedliwości, co uzasadnia jego role interwencyjną w podziale dochodu narodowego.
5. Rola produkcyjna. Państwo jest również producentem niektórych dóbr i realizuje niektóre usługi, np. pocztowe, transportowe.
3. Funkcje przypisywane współczesnemu państwu
Najczęściej państwu wyznaczane są państwu (w ramach interwencjonalizmu państwowego) następujące funkcje
1. redystrybucyjna, łagodzenia sprzeczności w podziale dochodów między grupami społecznymi i regionami,
2. stabilizacyjna, łagodzenia wahań koniunkturalnych,
3. adaptacyjna, inicjowanie i stymulowanie procesów dostosowawczych do wymogów wspólnot regionalnych,
4. lokacyjna, łagodzenie ujemnych skutków żywiołowego działania mechanizmu rynkowego,
5. koordynacyjnej, koncentrowanie wysiłków podmiotów różnych szczebli na realizacji celów zgodnych z interesem ogólnospołecznym i dającym największe korzyści.
1
Tabela 1. Funkcje współczesnego państwa
Minimalny zestaw funkcji
Przeciwdziałanie skutkom niesprawności
Troska o sprawiedliwość społeczną
Dostarczenie „czystych dóbr publicznych”
l obrona narodowa
l prawo i porządek publicznych
l prawo własności
l zarządzanie makroekonomiczne
l zdrowie publiczne
Ochrona ubogich
l program walki z ubóstwem
l pomoc dla ofiar klęsk
Funkcje poziomu pośredniego
Osłabienie wpływu efektów zewnętrznych
l podstawowe potrzeby edukacyjne
l ochrona środowiska
Regulacja monopoli
l regulacja usług publicznych
l polityka antymono
- polowa
Zabezpieczenia przed niedoskonałą informacją
l ubezpieczenia zdrowotne na życie, emerytalne
l regulacje finansowe
l ochrona konsumenta
Ubezpieczenia społeczne
l renty i emerytury oparte na redystrybucji
l dodatki rodzinne
l ubezpieczenia od bezrobocia
Funkcje państwa aktywnego
Koordynacja działalności podmiotów prywatnych
l działania na rzecz rozwoju rynków
l inicjatywy wspierające sieci koordynacji
Redystrybucja
l redystrybucja zasobów
4. Model racjonalnej administracji publicznej według Maxa Webera
Model administracji publicznej (do połowy XX stulecia zwanej biurokracją) według założeń niemieckiego socjologa i teoretyka Maxa Webera, twórcy idealnego modelu biurokracji (w ramach kierunku administracyjnego).
Według neoklasycznego nowoweberowskiego modelu państwa, opartego na rządach prawa administracji (panowania legalnego), administracja publiczna powinna charakteryzować się następującymi cechami: wyjątkowy rodzaj misji i wynikających z niej zadań, specyficzny typ kwalifikacji i cech charakteru, specyficzny sposób rekrutacji do zawodu.
4.1. Podstawowe atrybuty panowania legalnego według Maxa Webera:
1) wymóg ciągłego i zgodnego z określonymi regułami załatwiania spraw urzędowych w granicach kompetencji, tj. w granicach wynikającego z podziału zadań i zakresu obowiązków i przypisanych im uprawnień rozkazodawczych oraz ewentualnych możliwości stosowania środków przymusu,
2) zasada hierarchii urzędowej, w myśl której każdy organ podporządkowany jest organowi wyższego szczebla i ponosi przed nim odpowiedzialność, uwzględnieniem przy tym składania stosownych odwołań lub skarg,
3) techniczny lub normatywny charakter reguł postępowania, których stosowanie zapewnić mogą jedynie fachowo wykształceni urzędnicy, tworzący sztab administracyjny,
4) zasada całkowitego oddzielenia sztabu administracyjnego od własności rzeczowych i finansowych środków działania, które jego członkowie otrzymują w postaci naturalnej lub pieniężnej, i z których zobowiązani są rozliczać się
5) wykluczenie możliwości zawłaszczania stanowiska urzędowego przez zajmującą je osobę
6) zasada pisemnego dokumentowania administracji,
...
mary78