Ustrój administracji publicznej.doc

1.Pojęcie organów administracji publicznej i ich podział

Organy administracji publicznej

Zasadniczą jednostką składową administracji w sensie podmiotowym jest organ administracji – człowiek (lub grupa ludzi w organie kolegialnym) znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu.

Zależnie od przedmiotu działalności, jej zakresu, charakteru organu, jego składu i innych okoliczności dokonać możemy kilku podziałów organów administracyjnych.

Podstawowym podziałem organów administracji publicznej jest podział na :

- organy administracji rządowej – państwowej;

- organy administracji samorządowej.

Ze względu na sposób powoływania dzielimy organy administracji na :

- organy powoływane w drodze nominacji jako decyzji administracyjnej np. wojewoda;

- organy powoływane w drodze aktu organu władzy np. minister;

- organy powoływane w drodze wyborów np. zarząd gminy.

Ze względu na skład osobowy wyróżnić możemy :

- organy jednoosobowe;

- organy kolegialne.

Organy kolegialne to takie, w których decyzje zapadają zespołowo, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Do organów kolegialnych zaliczyć możemy uchwały podjętej większością głosów. Do organów kolegialnych zaliczyć możemy m.in. Radę Ministrów, Najwyższą Izbę Kontroli, Radę Radiofonii i Telewizji. W aparacie administracyjnym państwa działają oba rodzaje organów. Organy kolegialne powoływane są wszędzie tam gdzie liczy się przede wszystkim dojrzałość podejmowanych decyzji, natomiast organy jednoosobowe wykorzystywane są do zadań wymagających szybkiego podjęcia decyzji. Zarówno organy kolegialne jak też jednoosobowe posiadają wady i zalety. Organy jednoosobowe administrują sprawnie, ale istnieje duże prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji. W organach kolegialnych decyzje mogą być dopracowane merytorycznie, dokładniej przemyślane, poddane przed ich podjęciem wszechstronnej analizie, ale w skutek tego proces podejmowania decyzji może być opóźniony.

Połączenie zalet obu organów wydaje się tworzenie kolegiów przy organach jednoosobowych. Kolegium ma z reguły charakter doradczy, ale organ przed podjęciem ważniejszych decyzji obowiązany jest wysłuchać niewiążącej opinii kolegium. Działanie zespołu opiniodawczego zwiększa prawdopodobieństwo podjęcia słusznej decyzji.

Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej podzielić możemy na :

organy centralne;

organy terenowe.

Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród organów centralnych nadrzędną pozycje zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym. Do organów centralnych zaliczamy m.in. Radę Ministrów, Prezydenta RP. Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo, powiat.

Wśród organów administracji wyróżnić możemy :

organy o kompetencji ogólnej – te, które zarządzają wszystkimi lub prawie wszystkimi dziedzinami życia na danym terenie np. wojewoda;

organy o kompetencji szczególnej – te, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu np. minister.

Na podstawie sposobu podporządkowania wyróżnić możemy :

organy zdecentralizowane;

organy podległe hierarchicznie.

Decentralizacja jest sposobem organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Przykładem organów zdecentralizowanych są organy samorządu terytorialnego, czy Państwowa Akademia Nauk, której powierzono szereg zadań z dziedziny nauki.

Hierarchiczne podporządkowanie oznacza taką zależność organu niższego od organu wyższego stopnia, w której ten ostatni ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o obsadzie personalnej organu niższego.

Według zakresu kompetencji do podejmowania samodzielnych decyzji dzielimy organy na :

organy decydujące, czyli takie, którym przepisy prawa przyznają prawo władczego rozstrzygania spraw w drodze decyzji wiążących inne podmioty;

organy pomocnicze zwane doradczymi, zajmujące się tylko badaniem spraw i wyrażaniem opinii.

2.  Konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania wymiarów sprawiedliwości RP

Przez naczelne zasady konstytucji rozumiemy normy prawne w nich zawarte, w których szczególna doniosłość wyraża się w tym że:

kształtują inne normy konstytucyjne

wyrażają podstawowe wartości akceptowane przez orzecznictwo i doktrynę.

I ZASADA REBUBLIKAŃSKIEJ FORMY RZĄDU -  jest to forma ustrojowa przeważającej części państw świata. Zasada ta wyrażana jest w nazwie samego państwa czyli Rzeczpospolita Polska w trybunale konstytucji oraz konstytucjach i sposobach urządzenia naszego państwa , oznacza wykluczenie jakiejkolwiek władzy dziedzicznej lub dożywotniej a jednocześnie postulat stanowienia rządów prawa. Artykuł I konstytucji objaśnia Rzeczpospolitą jako dobro wspólne wszystkich Polaków nazywa się ona III Rzeczpospolitą i stanowi konstytucję I i II Rzeczpospolitej ale nie odnosi się do formy ustroju polski z lat 1944-1989 i do roku 1998.

II ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PANSTWA PRAWNEGO - ustanowiona w art2 jest to podstawowa zasada ustroju politycznego do którego cech zaliczmy:

podział władzy

konstytucjonalizm i legalność

pryzmat ustawy i dopuszczenie ingerencji w sferę zachowań jednostki tylko na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego oraz sądową kontrolę władzy wykonawczej i odpowiedzialność odszkodowawczą państwa.

Demokratyczne państwo prawne:

odzwierciedla system uniwersalnych wartości oparty na prawie naturalnym i międzynarodowym

wyraża wolę większości kontrolowanej przez konstytucyjne mechanizmy, składają się na to:

system kontroli określany w porządku prawnym Rzeczpospolitej

reguły ochrony prawa mniejszości w formie np. karty prawa mniejszości , prawa dziecka itd., w formie przekazywania prawa do rozpatrywania rożnych spraw przez mniejsze kręgi społeczne np. w ramach wspólnot terytorialnych. W ramach ochrony praw mniejszości można mówić o idei neokrotopowityzmu w formie np. uzgodnień miedzy pracodawcami, a pracownikami. Tej ochronie służy również cały sektor ,,non profit'' czyli system niedochodowych organizacji pozarządowych jak fundacje organizacje społeczne itd. wypełniających istotne funkcje publiczne.

III ZASADA AUTONOMI I WZAJEMNEJ NIEZALEŻNOŚCI ORAZ WSPOŁDZIAŁANIA W STOSUNKACH MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁAMI I INNYMI ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI

W naszej konstytucji odrzucony został model państwa wyznaniowego , na jej mocy mamy dwie wspólnoty to jest polityczna państwa i religijna pozostające jednak razem w sieci różnorodnych powiązań. Kościół jest niezależny i suwerenny co nie oznacza jednak że na jednym kryterium mamy do czynienia z dwoma władzami, nie oznacza też że jest na równorzędnej pozycji z państwem, ma autonomię prawną. Autonomia ta oznacza że władze kościelne obejmują sprawy religijne doktrynalne, kultowe i wewnątrz organizacyjne. Konstytucja akcentuje zasadę współdziałania między państwem a kościołem ,, dla dobra człowieka i dla dobra wspólnoty. Zakres tej współpracy wyznacza porządek konstytucyjny i reguły państwa demokratycznego.

IV ZASADA WOLNOŚCI PRW CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Państwo musi uznać że człowiek ma uprawnienia o charakterze podstawowym, mający swoje uzasadnienie w normach moralnych.

Normy prawne nie mogą krępować politycznej , społecznej i gospodarczej wolności

Przyjmuje się że w państwie prawnym są prawa socjalne zobowiązujące organy władzy publicznej do opieki nad pokrzywdzonymi i nie dającymi sobie rady, prawa te są kluczem do organizacji sprawiedliwego porządku społecznego.

Państwo musi chronić wolności i prawa człowieka oraz obywatela przez kreowanie takich wartości które ograniczają ingerencję władczą jego organu.

V ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU - oznacza ona że władza suwerenna najwyższa w naszym kraju znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli,

zapewnia suwerenności , czyni narodowi prawo współdecydowania z organami władzy publicznej w procesie rządzenia przez referendum.

Uprawnia przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli.

VI ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ - polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli.Nasza konstytucja przyjęła mandat wolny wypływający z klasycznej formuły przedstawicielstwa. Zasada reprezentacji czyli przedstawicielstwa obejmuje wymienione wyżej referendum oraz inicjatywę ludową.

VII ZASADA PODZIAŁU I RÓWNOWAGI WŁADZ - konstytucja nasza wyraźnie w art. 10 wprowadziła zasadę podziału i równowagi władzy ustawodawczej wykonawczej i sądowniczej. Niestety w naszej praktyce mamy do czynienia z przewagą władzy ustawodawczej, generalnie omawiana zasada polega na tym, że wszystkie organy władzy publicznej zostają wyposażone w odrębne kompetencje które nie rodzą wzajemnej konkurencji czy rywalizacji, przeszkadzania i planowania działalności której z nich. We współczesnym państwie demokratycznym jakim jest polska nie jest możliwe przyjęcie rozwiązania dominacji z jednej z władz nad innymi.

VIII ZASADA DWUIZBOWOŚCI - konstytucja w art. 10 paragrafu 2 stwierdza że władzę ustawodawczą sprawuje sejm i senat, jest to dwuizbowość nierównoprawna, senat ma ograniczone działania gdyż:

projekty ustaw mogą rozpatrywać swoją drogą jedynie w sejmie

senat może wnosić poprawki jedynie do ustawy nowelizującej , a nie nowelizowanej.

IX ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO - ustawa w art. 11 konstytucji oznacza:

Pluralizm polityczny mieści się w formule społeczeństwa obywatelskiego w ramach którego pożądane są różne formy indywidualnej aktywności przy czym chodzi tutaj również o dobro wolność, wstępowania i organizowania różnych kół, stowarzyszeń, fundacji i różnych organizacji społecznych. Podmioty te nie wpływają bezpośrednio na politykę partii ale ta bez tych podmiotów była by zupełnie inną.

X ZASADA PARLAMENTARNEGO SYSTEMU RZĄDÓW - w nauce prawa konstytucyjnego z czym zgodne są dociekania politologiczne przez system rządów rozumie się zespół wszelkich zasad i instytucji ustrojowych wyznaczających stosunki miedzy głównymi organami państwa, to jest parlamentem, prezydentem i rządem. W naszej konstytucji wpisany jest system parlamentarno-gabinetowy w którym wzmocniona jest pozycja sejmu przy istotnej redukcji uprawnień prezydenta i wzmocnieniu prezesa rady ministrów.

XI ZASADA ODRĘNOŚCI I NIEZLEŻNOŚCI SĄDÓW I TRYBUNAŁÓW

XII ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ - Jest ona podstawą ustroju gospodarczego RP opierająca się na swobodnej działalności gospodarczej oraz własności prywatnej, solidarności, dialogu i współpracy społecznych partnerów zgodnie z art. 20 konstytucji.

XIII ZASADA DECENTRALIZACJI WŁADZY PUBLICZNEJ I KREACJI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - w art. 15 konstytucji zapewniono decentralizację władzy publicznej przez co rozumie się proces przekazywania zadań i kompetencji przez centralne organy państwa, przez jednostki niższego rzędu a zarazem innego szczebla z jednoczesnym wyposażeniem je w uprawnienia do samodzielnego podejmowania decyzji.

Do zdecentralizowanych podmiotów w polu usług publicznych zarysowanych i określonych naszą konstytucją zaliczamy;

związki publiczno-prawne czyli samorządy, dzielące się na terytorialny zwany powszechnym lub komunalnym oraz specjalny czyli zawodowy, gospodarczy narodowościowy.

Zakłady administracyjne zwane publicznymi, będące zarówno społecznym jak i pochodzenia państwowego

Przedsiębiorstwa komunalne, państwowe

Różne organizacje społeczne

Konstytucja z 19997 roku zawiera 4 grupy organów państwowych

ustawowe

wykonawcze

sądy i trybunały

organy kontroli państwowej i ochrony prawa.

3.Organy wymiaru sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości jest obok działalności ustawodawczej i wykonawczej trzecim podstawowym kierunkiem działalności państwa. Jego zadaniem jest rozstrzyganie sporów i konfliktów prawnych.

Sądy i trybunały, zgodnie z konstytucją, są odrębną władz~ niezależna od innych władz (art. 173).

ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Wymiar sprawiedliwości sprawują:

1) Sąd Najwyższy,

2) sądy powszechne,

3) sądy administracyjne,

4) sądy wojskowe.

Obok wymienionych sądów pewną rolę odgrywają sądy polubowne zwłaszcza w sprawach gospodarczych, czyli sporach między przedsiębiorcami.

W procesie wymierzania sprawiedliwości występują również - w różnym charakterze - inni uczestnicy. Łączy ich to, że każdy z nich w określony sposób, stosownie do swoich zadań i kompetencji, współdziała z sądami. Można do nich zaliczyć przede wszystkim:

— prokuraturę,

— adwokaturę,

— radców prawnych,

— notariat.

Zadaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej. Sąd ten wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot. Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

· każdy, kto ma w tym interes prawny,

· prokurator,

· Rzecznik Praw Obywatelskich

· oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Osoby fizyczne mogą działać osobiście lub przez pełnomocników, (nie ma więc obowiązku składania skargi za pośrednictwem radcy prawnego lub adwokata).

W jakich sprawach orzeka NSA?

Sąd orzeka w sprawach skarg na:

1. decyzje administracyjne,

2. postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty,

3. postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,

4. inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa,

5. uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego,

6. uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,

7. akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego.

Poza tym NSA rozpoznaje skargi na bezczynność organów administracji publicznej w przypadkach określonych w (1) - (4). (Organami administracji publicznej są naczelne i centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej).

Organizacja i zadania sądów powszechnych

Sądy powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Do sądów powszechnych należą:

. sądy rejonowe,

. sądy wojewódzkie,

. sądy apelacyjne.

Zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy. Do zadań sądów powszechnych należą wszystkie sprawy, których przepisy nie przekazały innym organom wymiaru sprawiedliwości. Ich zakres jest bardzo szeroki i obejmuje ogromną większość spraw rozstrzyganych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

O tworzeniu sądów powszechnych decyduje minister sprawiedliwości, który ustała jednocześnie siedzibę sądu i obszar jego właściwości.

Sądy apelacyjne tworzone są dla obszaru kilku województw. Ich zadaniem jest rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów wojewódzkich wydanych w pierwszej instancji.

Sądy wojewódzkie są tworzone dla poszczególnych województw. Do zadań sądu wojewódzkiego należy:

a) rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych; w tym przypadku sąd wojewódzki występuje w charakterze sądu drugiej instancji,

b) rozstrzyganie ważniejszych spraw w charakterze sądu pierwszej instancji.

4.Kompetencje Krs

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym; składa się z 25 członków:

Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości (wchodzą w skład KRS z urzędu, na czas sprawowania funkcji),

jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata.

Do najistotniejszych uprawnień Rady należy:

podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,

rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,

występowanie do Rzecznika Dyscyplinarnego z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,

rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia,

rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie,

wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych,

przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę

5.Kompetencje Sądu Najwyższego

SEJM

? Posiada inicjatywę ustawodawczą

? sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów

? wybiera ze swego grona Marszałka i wicemarszałków

? powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne

? może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy

? decyduje w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej o stanie wojny i zawarciu pokoju

? rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach

? posiada prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm (poseł)

? uchwala ustawy większością głosów

? ma prawo zarządzić referendum ogólnokrajowe

? uchwala wotum zaufania Radzie Ministrów

? wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz członków R.M. w razie niepowołania Rady Ministrów lub nieudzielenia jej wotum zaufania

? może wyrazić ministrowi wotum nieufności

MARSZAŁEK SEMU

? przewodniczy obradom Sejmu

? strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz

? może odmówić poddania pod głosowanie poprawki ustawy, która uprzednio nie była przedłożona komisji

? przekazuje Senatowi ustawę uchwaloną przez Sejm

? po uchwaleniu ustawy przez Sejm i Senat przedstawia ją do podpisu Prezydentowi

? zarządza wybory Prezydenta

? przejmuje obowiązki Prezydenta, jeżeli nie może on okresowo sprawować urzędu

- wykonuje tymczasowo obowiązki Prezydenta do czasu wyboru nowego Prezydenta, w razie: śmierci Prezydenta

- zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta

- stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta

- uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

- złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem trybunału Stanu

? może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego Prezesa NIK oraz Rzecznika Praw Obywatelskich

MARSZAŁEK SENATU

? przejmuje obowiązki Prezydenta, jeżeli nie może wykonywać ich Marszałek Sejmu

SENAT

? posiada inicjatywę ustawodawczą

? może przyjąć ustawę bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości

ZGROMADZENIE NARODOWE

? jego uchwałą może nastąpić postawienie prezydenta w stan oskarżenia

PREZYDENT

? posiada inicjatywę ustawodawczą

? zarządza wybory do sejmu i senatu

? podpisuję ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej

? przed podpisaniem ustawy może odwołać się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją

? może odmówić podpisania ustawy, gdy Trybunał uznał ją za niezgodną z Konstytucją

? może wystąpić z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy

? po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu

? jeżeli Sejm nie może się zebrać na posie...