Choroby wirusoweWirusy atakują nie tylko ludzi i zwierzęta, lecz również rośliny, a nawet bakterie. Biorąc pod uwagę organizm gospodarza, w którym pasożytuje wirus, wirusy dzielimy na:
· bakteriofagi - wirusy bakteryjne, np. bakteriofag T4, bakteriofag l (lambda)
· wirusy roślinne - np. wirus mozaiki tytoniu
· wirusy zwierzęce - atakują zarówno kręgowce jak i bezkręgowce.W wyniku zarażenia wirusem u roślin mogą wystąpić następujące objawy: zmiany koloru (plamy, smugi), martwica tkanek (nekroza), zaburzenia wzrostu (karłowatość) lub rozwoju. Istotną rolę w przenoszeniu wirusów roślinnych odgrywają roślinożerne zwierzęta (np. owady lub nicienie). Wirusy roślinne mogą namnażać się w zaatakowanej komórce, osiągając ogromną liczbę kopii. Na przykład wirus mozaiki tytoniowej może stanowić ponad 10 procent suchej masy zaatakowanej rośliny. Inne wirusy roślinne to: wirus mozaiki kalafiora, wirus X ziemniaka, wirus plamistej rdzy pomidorów, wirus mozaiki ogórka, wirus żółtej karłowatości jęczmienia, wirus żółtaczki buraków, wirus utajonej choroby goździka.Ostre, zakaźne, wirusowe choroby zwierząt to np.:- pryszczyca - zaraza pyska i racic występuje u przeżuwaczy i świń;- nosówka - (nie należy jej mylić z nosacizną, która jest chorobą wywoływaną przez bakterie); nieżyt spojówek, dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, może wystąpić wysypka, porażenia nerwowe i drgawki, często doprowadza do śmierci zwierzęcia, występuje u psów, norek, lisów, wilków,- wścieklizna - śmiertelna choroba,występuje u ptaków i ssaków, zwłaszcza drapieżnych, może zostać przeniesiona na człowieka przez ślinę chorych zwierząt, najczęściej przy ugryzieniu; objawy: wodowstręt, trudność w połykaniu, podniecenie i napady szału, porażenie kończyn.Choroby wirusowe człowieka to:- nieżyt (katar) nosa, gardła lub krtani,- zapalenie spojówek,- łagodne (niezłośliwe) nowotwory - np. brodawki - opryszczka - piekące pęcherzyki na wargach, w jamie ustnej lub na policzkach, jeżeli wirus zaatakuje gałkę oczną może powodować uszkodzenie wzroku,- ospa - do niedawna groźna choroba epidemiczna, powodująca śmierć połowy chorych; objawy to: gorączka, ropiejąca wysypka, po której zostają trwałe blizny, - ospa wietrzna - na ogół niegroźna choroba zakaźna, charakteryzująca się wysypką skórną,- półpasiec - wirusowe zapalenie nerwów czuciowych; objawy: silne bóle, osłabienie, wysypka na skórze w miejscach unerwionych przez zaatakowane neurony (komórki nerwowe),- paraliż dziecięcy - polio (poliomyelitis), choroba Heinego - Medina, ostra choroba zakaźna, źródłem zarażenia są zanieczyszczone wirusem woda lub pokarm, wirus atakuje i uszkadza komórki ośrodkowego układu nerwowego, powodując śmierć lub porażenia i niedowłady mięśni unerwionych przez zaatakowane neurony,- grypa - choroba zakaźna, przenoszona drogą kropelkową, niebezpieczna dla ludzi osłabionych i chorych (zwłaszcza na choroby serca i płuc), groźne są również powikłania pogrypowe, spowodowane zakażeniami bakteryjnymi,- świnka - zapalenie ślinianek przyusznych, ostra choroba zakaźna, przenoszona drogą kropelkową, niebezpieczne są powikłania takie jak: zapalenie opon mózgowych, jąder, jajników (grożące bezpłodnością),- kleszczowe zapalenie mózgu - groźna, nieraz śmiertelna choroba, przenoszona przez kleszcze, źródłem wirusa są dzikie ssaki leśne, takie jak myszy, jeże, krety,- żółta febra - ostra, epidemiczna i endemiczna (występująca na określonym obszarze) choroba zakaźna, występuje w tropikach, w organizmach dzikich zwierząt, na człowieka przenoszona przez komary; objawy: wysoka gorączka, żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu, jest objawem wielu chorób związanym z uszkodzeniem wątroby), dochodzi do niewydolności nerek i do martwicy wątroby, często kończy się śmiercią w ciągu kilku dni;- różyczka - choroba zakaźna, przenoszona drogą kropelkową, łagodny przebieg, wysypka na skórze, bardzo niebezpieczna dla płodu, powoduje uszkodzenia płodu lub poronienie, obecnie w Polsce istnieje możliwość zaszczepienia kobiety przed planowaną ciążą (ponieważ w szczepionce znajduje się osłabiony wirus, powinna zostać wykona co najmniej na trzy miesiące, a najlepiej pół roku przed zajściem w ciążę),- gorączki krwotoczne - ostre wirusowe choroby o bardzo gwałtownym przebiegu, niektóre w 90% śmiertelne; wirusy wywołujące gorączki krwotoczne (np. wirus Ebola) uznano za czynniki zakaźne o czwartym, najwyższym stopniu zagrożenia, występują w tropikalnych lasach, w organizmach żyjących tam zwierząt; u człowieka wirus atakuje jednocześnie wiele organów wewnętrznych, zwłaszcza wątrobę, która przestaje produkować wystarczającą ilość czynników krzepnięcia krwi, śmierć następuje w wyniku zewnętrznych i wewnętrznych krwotoków,- wirusowe zapalenie wątroby - wzw , żółtaczka zakaźna, poznano kilka typów wzw: wzw typu A jest chorobą o łagodnym przebiegu, przenoszoną drogą pokarmową; wzw typu B, czyli żółtaczka wszczepienna ma ciężki przebieg, prowadzi do śmierci lub kalectwa w wyniku poważnego uszkodzenia wątroby, wirus żółtaczki wszczepiennej może utrzymywać się we krwi zarażonej osoby przez kilkanaście lat, jest wyjątkowo odporny na działanie wysokich temperatur, niestety częste są przypadki zarażenia pacjentów podczas zabiegów medycznych, w Polsce jest dostępna szczepionka przeciw wzw typu B,AIDS
Budowa HIV
Wirus HIV (ang. human immunodeficiency virus) odpowiedzialny za wywołanie AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome - nabyty zespół niedoboru odporności) należy do tzw. retrowirusów. Jest to grupa wirusów wywołujących m. in. nowotwory u ssaków. Wirus HIV jest kulisty i ma średnicę około jednej tysięcznej milimetra.Zewnętrzna otoczka wirusa jest fragmentem błony komórkowej, zabranym z komórki człowieka. Znajdują się w niej białka wirusowe gp 120 oraz gp 41 odpowiedzialne odpowiednio za przyłączenie się i wniknięcie wirusa do komórki. ("gp" oznacza glikoproteinę - białko związane z resztą cukrową, liczba oznacza masę cząsteczkową białka w tysiącach daltonów). Wirus HIV atakuje w organizmie człowieka kilka rodzajów komórek. Są to komórki posiadające w błonie komórkowej białko CD 4, do którego przyłącza się białko gp 120 z otoczki wirusa. Tylko komórki posiadające białko CD 4 są wrażliwe na zakażenie wirusem HIV. Należą do nich między innymi tzw. komórki dendrytyczne występujące we wszystkich błonach śluzowych (w uproszczeniu są to błony wyściełające ciało od wewnątrz, znajdują się np. w jamie ustnej, odbytnicy, narządach rodnych). Dlatego kontakt wirusa z błonami śluzowymi jest niebezpieczny.Białko CD 4 posiadają również niektóre komórki układu odpornościowego - makrofagi oraz pomocnicze limfocyty T. Głównym celem ataku HIV są właśnie pomocnicze limfocyty T CD 4, zwane komórkami T4.
Strategia działania HIV
Atak wirusa HIV zaczyna się, gdy wiriony łączą się z receptorami CD4 na błonie komórkowej (1). Wirusowe białko gp 41 dokonuje fuzji (połączenia się) błony otaczającej wirusa z błoną komórkową (2). Rdzeń wirusa (kapsyd) ulega rozpadowi, uwalniając wirusowe RNA oraz enzymy niezbędne do kontynuacji cyklu - odwrotną transkryptazę i integrazę (3). Na matrycy wirusowego RNA odwrotna transkryptaza produkuje DNA (4). Wirusowe DNA wnika do jądra komórkowego, gdzie ulega wbudowaniu do chromosomu gospodarza (5). Proces ten jest katalizowany przez integrazę (6). W jądrze komórkowym zachodzi transkrypcja wirusowego DNA, tu już nie są potrzebne wirusowe enzymy, w transkrypcji uczestniczą komórkowe białka. Cząsteczki wirusowego RNA, powstałe w procesie transkrypcji, opuszczają jądro (7). Na matrycy wirusowego RNA rybosomy produkują białka strukturalne i enzymatyczne wirusa (8). Błona komórkowa jest inkrustowana wirusowymi białkami gp 41 i gp 120. RNA i białka wirusowe dostają się do pączkującego nowego wirusa (9). Wtedy uaktywnia się proteaza wirusowa. Rdzeń i inne składniki zostają utworzone po oderwaniu się wirusa od błony komórkowej (10).Atak wirusa HIV na komórki układu odpornościowego doprowadza do pogorszenia koordynacji odpowiedzi odpornościowej i do rozwoju AIDS. Jest to nieuleczalna, śmiertelna choroba, której objawy mogą wystąpić po roku, czasami nawet po dziesięciu latach od zakażenia. Układ odpornościowy funkcjonuje coraz gorzej, przestaje chronić chorego przed nowotworami i pasożytami. Dla chorego stają się groźne nawet organizmy żyjące w jego przewodzie pokarmowym, takie jak bakterie czy grzyby. U chorych na AIDS obserwuje się spadek wagi ciała, przemęczenie, grzybice przewodu pokarmowego, biegunki, zmiany skórne, nowotwory rzadko występujące w populacji (ponieważ zdrowy układ odpornościowy łatwo je zwalcza). Często dochodzi do zmian neurologicznych, czasami są to nawet zniszczenia w tkance nerwowej mózgu. Pospolite infekcje (np. zwykły katar) mogą być bardzo niebezpieczne dla chorego, przyczyną śmierci jest często zapalenie płuc, z którym osłabiony układ odpornościowy nie może sobie poradzić.Leczenie AIDS. Dotychczas nie udało się wyprodukować szczepionki przeciwko wirusowi HIV. Przyczyną jest duża zmienność wirusa. Wiriony potomne, opuszczające komórkę gospodarza, są nieco inne niż wirion, który ją zaatakował. Różnice są nieznaczne, ale wystarczające, aby szczepionka nie była skuteczna na wszystkie odmiany (szczepy)...
Avenira