B A N K O W O Ś Ć
Deflacja – zmniejszenie podaży pieniądza zwykle kontrolowane przez rząd mające na celu zredukowanie popytu i kontrolę rosnących cen. Prowadzi to do redukcji dochodów i siły nabywczej społeczeństwa. Obecnie deflacja rzadko prowadzi do obniżenia poziomu cen a częściej do obniżenia poziomu życia.
Inflacja – ogólny wzrost cen i kosztów mogący spowodować rozszerzenie obiegu pieniądza nie idącego w parze z rozszerzonym obiegiem towarów i usług.
Procesy konsolidacyjne banków polskich i rodzaje banków
Zgodnie z ustawą z 1956 roku o łączeniu i grupowaniu banków w formie spółki akcyjnej, grupę bankową stanowi grupa dwóch lub więcej banków zorganizowana w ten sposób, że bank dominujący jest właścicielem ponad 50 % ogólnej liczby akcji innego banku lub banków zależnych dających ponad 50 % głosów na Walnym Zgromadzeniu każdego banku zależnego. Bank dominujący nie może być powiązany kapitałowo i organizacyjnie z innym bankiem jako podmiot zależny lub stowarzyszony. Każdy z banków może należeć tylko do jednej grupy banków. Nie wyłącza to prawa takiego banku do nabywania akcji innych banków. Bank zależny nie może być akcjonariuszem banku dominującego. Na jedną akcję mogą przypadać dwa głosy a w spółkach skarbu państwa 1:1 . Bieżąca płynność płatnicza każdego banku należącego do grupy bankowej jest gwarantowana przez wszystkie pozostałe banki w grupie. Banki te mają ustaloną wspólną politykę fiskalną i operacyjną. Ustawa przewiduje też łączenie banków w jeden bank, bank dominujący zawiadamia wtedy KNB i ministra finansów. Odpowiednio uwarunkowana jest również możliwość wystąpienia z grupy.
Teoretyczne kryteria podziału banków
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążonych ryzykiem zwrotu środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem.
Ze względu na podmiot własności rozróżniamy banki państwowe i prywatne.
Według kryterium form organizacyjnych banki dzielimy na banki o statucie specjalnym, banki państwowe, banki w formie spółek akcyjnych, banki spółdzielcze.
Według form kredytowych, rozróżniamy banki udzielające kredytu krótko i długoterminowego.
Z punktu widzenia terytorium rozróżniamy banki ogólnokrajowe, regionalne i lokalne.
Podstawowym kryterium podziału są wykonywane zadania, z tego punktu widzenia rozróżniamy:
bank emisyjny (bank centralny)
banki handlowe, kredytowe (kredytu krótko i średnioterminowego)
banki rozwojowe (kredytu średnio i długoterminowego)
W skład polskiego systemu bankowego wchodzą następujące banki:
NBP (centralny)
PKO BP S.A.
BGK (Bank Gospodarstwa Krajowego)
banki kredytowe
spółdzielcze
spółki akcyjne
banki wyspecjalizowane
Funkcje banku w gospodarce
Bank jest przedsiębiorstwem. Różnice między zwykłym przedsiębiorstwem to:
inne podstawy formalno prawne
inna przypadająca funkcja w gospodarce
banki są objęte innymi zasadami dotyczącymi księgowania i sprawozdawczości bankowej
Banki mają tworzyć rezerwy na złe kredyty od zysku brutto.
Funkcje banku (rola w gosp. narodowej jest przedstawiana w trzech dziedzinach):
udział w kreacji pieniądza
udział w społecznym podziale pracy
dokonywanie alokacji i transformacji
Główne depozyty (80 %) pochodzi z gospodarstw domowych.
Transformacja ilościowa pieniądza – przerobienie małych depozytów na krótkoterminowe kredyty o dużym nominale. Jest to funkcja koncentracji kapitałów przez banki.
Banki mogą w ograniczonym stopniu tworzyć pieniądz bankowy ponad pozostawione mu do dyspozycji sumy wkładów za pomocą kreacji dodatkowych kredytów.
Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki a także przez zwiększenie zakupów walut obcych.
Kreacja pieniądza uruchamia moment udzielania kredytu przez bank.
Na zmniejszanie kreacji pieniądza mają wpływ wysokie stopy kredytów.
Środki utrzymywane przez banki na rachunkach w banku centralnym a także gotówka przechowywana w ich skarbcach stanowią płynne rezerwy banków komercyjnych zwane też pieniądzem rezerwowym banku centralnego lub bazą monetarną obiegu pieniądza.
Udział banku w społecznym podziale pracy
Bank jest przedsiębiorstwem, które prowadzi działalność mającą na celu przejęcie od jednostki gospodarczej i osób fizycznych czynności finansowych. Jest również instytucją dokonującą transformacji terminu, wielkości i ryzyka w stosunkach pieniężnych między pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą.
Banki wykonują czynności usługowe zwłaszcza w zakresie obrotu papierami wartościowymi.
Banki obsługują podmioty gospodarcze w handlu papierami wartościowymi, udzielają porad podmiotom gospodarczym, przyjmują depozyty i udzielają kredytów.
Banki spełniają istotną rolę przy kojarzeniu popytu i podaży pieniądza poprzez procesy:
transformacji informacji
transformacji wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza
transformacji terminu
transformacji ryzyka
Bank może występować w roli:
płatnika
agenta (działanie w imieniu klienta w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzaniu własnością klienta)
gwaranta
pośrednika (kreacja pieniądza z otrzymanych depozytów), polega to na kojarzeniu pożyczkodawców i pożyczkobiorców
instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju, polega to na regulowaniu podaży pieniądza przez działanie banku centralnego
Pieniądz jest aktywem charakteryzującym się doskonałą płynnością, który spełnia warunek trzech zer, tzn. charakteryzuje się zerowym czasem upłynnienia, kosztem upłynnienia oraz ryzykiem posiadania.
Bilans jako źródło informacji o sytuacji w banku
Pasywa to źródła, z których pochodzą środki, którymi jednostka dysponuje
Aktywa to cele, na które przeznaczono te środki
W banku mamy do czynienia z wieloma bilansami:
bilans dla potrzeb władz skarbowych
dla GUS
bilans według własnych wzorów bankowych w celu ukrywania pewnych faktów przed klientami
Każdy bilans jest poddany audytowi czyli weryfikacji zawartości merytorycznej.
Fundusze własne i środki obce
Działalność banków to trzy podstawowe operacje:
pasywne (pozyskiwanie przez bank pieniądza)
aktywne (związane z inwestowaniem pieniądza)
pośredniczące (rozliczenia, płatności na rzecz podmiotów gospodarczych)
Na wielkość pasywów mają wpływ depozyty klientów, środki własne od osób fizycznych, lokaty międzybankowe.
Fundusze własne banku:
wszystkie środki stanowiące własność banku
środki przeznaczone na rezerwę
Środki obce:
zobowiązania wobec klientów
lokaty innych banków
Institutional Investor, Credit Standing
Institutional Investor – ranking wiarygodności kredytowej poszczególnych państw
Banki apeksowe – banki, które nie prowadzą działalności komercyjnej, są one jedynie pośrednikami
Kapitały własne banku i jego funkcje
Formami własnościowymi banku są fundusze podstawowe i uzupełniające. W zależności od formy prawnej banku do podstawowych zaliczamy:
fundusz statutowy
kapitał akcyjny
fundusz udziałowy
fundusze tworzone z zysku
fundusze ogólnego ryzyka
Fundusze uzupełniające określa KNB. KNB to organ niezależny, niezawisły. Na jego czele stoi prezes NBP, zastępcą jest minister finansów. Organem wykonawczym jest GINB.
Funduszem uzupełniającym mogą być przejęte przez bank na okres co najmniej 5 lat środki pieniężne, które zgodnie z normą nie mogą być wcześniej wycofane z banku.
Bank jest zobowiązany utrzymywać sumę funduszy własnych na takim poziomie aby było to 8 % wartości aktywów i zobowiązań pozabilansowych banku, jest to tzw. współczynnik wypłacalności. W nowoutworzonych bankach powinien on wynosić 15 %. Do tych zobowiązań pozabilansowych banku zaliczamy gwarancje, poręczenia, akredytywy.
Disintermediation – odpośrednienie, oznacza to wypychanie banków komercyjnych z ich tradycyjnej roli pośredników na rynku kredytowo – depozytowym.
Duże korporacje w tym przedsiębiorstwa pozyskują środki bezpośrednio na rynku pieniężnym bądź kapitałowym przez emisję papierów dłużnych, mogą to być bony pieniężne, obligacje, certyfikaty, listy zastawne.
Na koszt pozyskania kapitału ma wpływ pomoc udzielana przez instytucje rządowe dla banków mających trudności finansowe co przyczynia się do zmnijszenia ryzyka ich działalności. Na niektórych rynkach finansowych koszty pozyskania kapitału dla banków w niektórych państwach jak np. USA czy GB są wyższe niż koszty pozyskania kapitału dla całej gospodarki.
Korzyści z wprowadzenia banku do obrotu giełdowego
Obecnie na giełdzie notowanych jest 15 banków.
Sektor bankowości wykazuje największą stabilizację. Bankom giełdowym łatwiej jest pozyskać depozyty, wprowadzić nowe produkty, cieszą się większym zaufaniem klientów niż banki pozagiełdowe. Dzięki swojej wiarygodności banki giełdowe mogą uzyskać niezbędne dla rozwoju środki poprzez emisję akcji i obligacji. Ta emisja to forma samokredytowania się. Bankom notowanym na giełdzie łatwiej jest znaleźć inwestorów, którzy kupią obligacje lub krótkoterminowe papiery dłużne. Banki kredytują się też poprzez Operacje Otwartego Rynku. Uzyskują korzystniejsze oprocentowanie, dogodniejsze spłaty kredytów, wyższe limity zadłużenia. W przypadku banku jako spółki giełdowej, który ma kłopoty finansowe istnieje możliwość konwersji jego zadłużenia na nowe akcje. Banki giełdowe dzięki przeprowadzonym emisjom akcji uzyskują środki, które umożliwiają im zakup udziałów w innych bankach, dokapitalizowanie istniejących podmiotów w grupie kapitałowej, założenie nowych firm. Bardzo ważną korzyścią jest możliwość przejmowania innych banków w zamian za własne akcje. Nowy kodeks handlowy dopuszcza przejęcie firmy w zamian za własne akcje. W przypadku gdy podmiotem przejmującym jest bank giełdowy, stosuje się inkorporację, wtedy to akcjonariusze spółki przejmowanej otrzymują w zamian akcje spółki (banku) już notowanego na giełdzie. Mogą być to akcje nowej emisji lub nabyte na giełdzie własne akcje. Pozwala to małym bankom wejść na giełdę.
Niedogodności związane z notowaniem na giełdzie
pracochłonna i kosztowna procedura związana z przygotowaniem prospektu emisyjnego
wydatki zależą od wielkości emisji oraz metod sprzedaży, im większa oferta (ilość akcji) tym procentowy udział kosztów zmniejsza się
koszty emisji księgowane są przez bank, który jest publiczną jako wartości niematerialne i prawne i są amortyzowane przez 5 lat
Jeżeli jest dobra koniunktura rynkowa to koszty publicznej subskrypcji bez wynagrodzeń dla ewentualnych gwarantów wynoszą średnio 5 % pozyskiwanych wpływów. Najbardziej uciążliwy jest obowiązek informacyjny, dotyczy wszystkich istotnych wydarzeń związanych z działalnością banków. Prospekt zawiera szczegółowe dane osobowe na temat członków zarządu banku, rady nadzorczej i dotyczy powiązań rodzinnych, kapitałowych z innymi bankami oraz stan finansowy.
Istnieje możliwość przejęcia spółki notowanej na giełdzie z rąk dotychczasowych akcjonariuszy. Jedną z metod zabezpieczania przed przejęciem kontroli nad firmą ze strony nowych akcjonariuszy jest zasada nabywania znacznych pakietów akcji o której mówi ustawa (prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi). Mówi ona, że przy przekroczeniu 5 lub 10 % ogólnej liczby głosów na WZA (Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy) istnieje obowiązek poinformowania o tym fakcie banku giełdowego (zarząd banku) a następnie urząd ochrony konkurencji i konsumenta oraz KPWiG a także KNB. Jeżeli inwestor osiągnie ponad 50 % głosów na Walnym Zgromadzeniu, ma obowiązek ogłoszenia tzw. wezwania do wykupu akcji.
Drugą metodą są akcje imienne uprzywilejowane, dają prawo do 2 głosów na jedną akcje oraz pierwszeństwo w pokryciu z majątku spółki w razie likwidacji oraz pierwszeństwo w poborze nowych akcji jednakże inwestorzy nie lubią preferencji i w ich spółkach akcje z głosami preferencyjnymi są niżej wyceniane przez rynek, mogą one też zostać nie dopuszczone do obrotu giełdowego, muszą być zamienione na zwykłe akcje “na okaziciela”.
PENGAB – wskaźnik koniunktury bankowej (osiągnął on najniższy poziom w kwietniu).
Operacje aktywne banków
Aktywa pokazują w co został zainwestowany majątek banków, dzielimy je na:
operacje zwiększające majątek trwały banków oraz wartości niematerialne i prawne
przechowywane środki pieniężne i gotówkę oraz rezerwy obowiązkowe od
depozytów (5 %)
działalność kredytowa
operacje lokat międzybankowych
inwestycje w papiery wartościowe
inne operacje aktywne w tym rozliczenia międzybankowe
Te aktywa, które przynoszą zyski dla banków nazywamy aktywami pracującymi, są to: kredyty, lokaty międzybankowe i papiery wartościowe.
Te, które nie przynoszą zysków dla banków nazywamy aktywami niepracującymi, są to: rzeczowy majątek trwały, wartości niematerialne i prawne, środki pieniężne w kasie i NBP, rozliczenia międzyokresowe, złe kredyty.
Jedną z metod liczenia jest metoda last opportunites cost – koszt utraconych możliwości.
Banki dążą do zwiększenia operacji zyskownych a ograniczenia operacji niezyskownych.
Wskaźnik aktywów pracujących określa wzór:
aktywa pracujące
WAP = ---------------------- * 100 %
aktywa ogółem
W przypadku rozwiniętego systemu bankowego wskaźnik ten wynosi około 90 %.
Operacje Otwartego Rynku
Są to operacje prowadzone przez NBP jako narzędzie polityki ekonomicznej oddziaływania na podaż pieniądza. Polegają na zakupie i sprzedaży przez NBP papierów wartościowych bankom i jednostkom gospodarczym oraz ludności.
Bank centralny sprzedając papiery wartościowe przejmuje część środków od nabywców czyli zmniejsza podaż pieniądza.
Gdy NBP skupuje papiery wartościowe, zasila rynek pieniądzem zwiększając podaż pieniądza. Pozwala to bankom komercyjnym na wtórną kreację pieniądza.
Operacje na międzybankowym rynku pieniężnym ułatwiają przepływ pieniądza między bankami, optymalne wykorzystanie zasobów pieniężnych i minimalizację kosztów. Pozwalają spełniać bankom dwie podstawowe funkcje czyli transformacje terminów i ryzyka.
Podstawowym instrumentem międzybankowego rynku pieniężnego w Polsce są wzajemne lokaty bankowe, kredyty, depozyty, bony skarbowe oraz bony pieniężne NBP.
Do podstawowych operacji otwartego rynku należą:
repo
reverse repo
zwane również operacjami warunkowymi.
Repo – operacje warunkowego zakupu polegające na warunkowym zakupie przez bank centralny papierów wartościowych od banków komercyjnych. Repo jest operacją zbliżoną do udzielenia przez bank krótkoterminowego kredytu pod zastaw papierów wartościowych.
Bank komercyjny sprzedając papiery wartościowe zobowiązuje się równocześnie do ich odkupienia w określonym terminie. NBP oddziela w ten sposób jednocześnie kredyt, który zostanie spłacony przez wykup tych papierów.
Reverse repo - operacje warunkowej sprzedaży (odwrotność repo).
NBP sprzedaje papiery wartościowe bankowi komercyjnemu, który zobowiązuje się z powrotem mu je odsprzedać po określonym terminie Zapłatą za te sprzedane papiery wartościowe jest przyjęcie oprocentowanej lokaty.
Outright sale – operacje bezwarunkowe, definitywne wycofanie pieniędzy z rynku, zmniejszenie podaży pieniądza.
...
lestan