Aleksander Świętochowski.doc

Aleksander Świętochowski, ps. Władysław Okoński, Poseł Prawdy, O.Remus, Oremus, Liber, Gezyasz, Nauczyciel i in.[1] (ur. 18 stycznia 1849 w Stoczku Łukowskim na Podlasiu, zm. 25 kwietnia 1938 w Gołotczyźnie koło Ciechanowa) – polski pisarz, publicysta, filozof i historyk, aforysta, krytyk, publicysta polityczny, działacz społeczny

Zarys biografii

W młodości uczęszczał do szkół w Siedlcach i Lublinie. Studia w Szkole Głównej i na Uniwersytecie Warszawskim odbywał w latach 1866-1870 na wydziale filologiczno-historycznym. W 1874 wyjechał do Lipska, gdzie na tamtejszej uczelni uzyskał doktorat z filozofii (praca O powstaniu praw moralnych[1]. Powrócił do Warszawy, gdzie publikował artykuły w "Przeglądzie Tygodniowym". Współpracę z redakcją zakończył w 1878 jednocześnie rozpoczynając pracę w redakcji dziennika "Nowiny" (do 1881 roku[1]).

Po odejściu z "Nowin" założył tygodnik "Prawda", który redagował do roku 1902 (cykl felietonów Liberum veto). W latach (1908-1912) wyd. miesięcznik "Kultura polska", następnie "Humanista polski", współpracował też z "Myślą Narodową".

Oprócz artykułów społeczno-politycznych i krytycznoliterackich pisywał tam również felietony pod pseudonimem "Poseł Prawdy". Poza publicystyką uprawiał też twórczość dramaturgiczną i nowelistyczną.

Prowadził także działalność społeczno-oświatową, za największe dzieło swojego życia w tej dziedzinie uważał powstanie jeszcze pod rozbiorami szkół rolniczych w Gołotczyźnie – szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich (1909 r.) założonej przez właścicielkę wsi Aleksandrę Bąkowską i 3 lata później szkoły rolniczej dla chłopców o nazwie Bratne. Należał do czołowych ideologów i przywódców pozytywizmu warszawskiego.

W latach (1906-1913) założył i kierował Towarzystwem Kultury Polskiej. Był gorącym rzecznikiem postępu, oświaty, kultury, walczył o równe prawa dla kobiet, Żydów, zwalczał konserwatyzm, wstecznictwo i klerykalizm.

Od 1912 roku aż do śmierci mieszkał w Gołotczyźnie, gdzie związał się wspólną ideą i głębszym uczuciem osobistym z Aleksandrą Bąkowską. Zmarł 25 kwietnia 1938 roku w Gołotczyźnie. Pochowany na cmentarzu w Sońsku k. Ciechanowa.

Jego syn Ryszard Świętochowski był działaczem politycznym.

Poglądy literackie i polityczne

Jego manifest My i wy (1871) i Praca u podstaw (1873) zawierają główne założenia programowe pozytywizmu. W życiu wyznawał liberalizm, a w okresie międzywojennym był publicystą opozycyjnym wobec sanacji[potrzebne źródło].

Twórczość Świętochowskiego obejmuje dramaty o tematyce filozoficzno-moralnej oraz historii idei. Czesław Miłosz w swojej publikacji Historia Literatury Polskiej opisuje Aleksandra Świętochowskiego: Wybitnie zdolny, ostry, a nawet gwałtowny polemista, występujący przeciwko konserwatystom, oskarżony przez przeciwników o pychę i wyniosłość[potrzebne źródło].

Do spraw polityki zachowywał krytyczną rezerwę, a wstępując do Partii Narodowej zwalczał socjalizm, lecz panujące w partii nacjonalizm i rasizm były mu obce[potrzebne źródło].

W roku 1927 otrzymał nagrodę literacką miasta Łodzi.

Twórczość

Wydania zbiorowe Pism (1896—1900), II. wyd. (1908—1909), 7 t. zawiera: I—II. Obrazki powieściowe, III. Bajki, IV—VI. Utwory dramatyczne, VII. Duchy, cz. I—III. (cz. IV—VI. w r. 1909 jako VIII. t. Pism, poemat dramatyczny prozą, główne dzieło Świętochowskiego). Pamiętnik drukowany w "Wiadomościach literackich" (1931/1932). Wydał ponadto: Genealogia teraźniejszości (1935), powieść Twinko (1936).

Książka dla młodzieży: Czcigodni Polacy. Charaktery (1923).

Dramaty:

* 1876 – Niewinni, Nieśmiertelne dusze. I. Ojciec Makary
* 1878 – Piękna
* 1879 – Dramata (Antea, Na targu, Helvia, Poddanka, Błazen, Za maską)
* 1923 – Hultaj (komedia)

Utwory powieściowe:

* 1879 – O życie (Damian Capenko, Chawa Rubin, Karl Krug)
* 1880 – Klemens Boruta
* 1885 – Aspazja
* 1888 – Aureli Wiszar
* 1889 – Regina
* 1914 – Drygałowie
* 1929 – Nałęcze

Studia filozoficzne:

* 1877 – O powstawaniu praw moralnych, Dumania pesymisty
* 1878 – Wolter
* 1880 – O epikureizmie
* 1896 – Poeta jako człowiek pierwotny
* 1906 – O prawach człowieka i obywatela. O prawach mniejszości
* 1910 – Utopie w rozwoju historycznym
* 1911 – Ofiarność obywatelska
* 1912 – Źródła moralności
* 1925-1928 – Historia chłopów polskich w zarysi