postawy prokreacyje Polaków.pdf

Warszawa, styczeń 2010

BS/4/2010

POSTAWY PROKREACYJNE

POLAKÓW

Już od początku lat dziewięćdziesiątych demografowie alarmują o spadku liczby

urodzeń, który jest główną przyczyną zmniejszania się liczby ludności w naszym kraju 1 .

W związku z tym prognozy Głównego Urzędu Statystycznego na lata 2008–2035 zakładają,

że „liczba ludności Polski będzie systematycznie się zmniejszać, przy czym tempo tego

spadku będzie coraz wyższe wraz z upływem czasu” 2 . Ten czarny scenariusz budzi obawy nie

tylko demografów, ale również polityków, którzy dostrzegają jego negatywne konsekwencje.

Powyższe dane wskazują, jak istotne znaczenie ma stosunek Polaków do kwestii

planowania potomstwa. W 2007 roku przeprowadziliśmy badanie 3 na wyjątkowo licznej

próbie, która umożliwiła bardziej wnikliwe analizy niż przy standardowych sondażach.

Zapytaliśmy w nim między innymi o zamierzenia prokreacyjne i powody, dla których badani

nie planują dzieci. Regulacja zachowań prokreacyjnych jest jedną z podstawowych funkcji

rodziny, dlatego stosunek do posiadania potomstwa ilustruje nie tylko sytuację

demograficzną, ale również przemiany zachodzące w polskich rodzinach. Ponadto w celu

stworzenia podstawy do dyskusji o polityce prorodzinnej sprzyjającej wzrostowi dzietności

przeanalizowaliśmy czynniki, które wpływają na decyzję o posiadaniu dziecka.

N AJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI RÓŻNICUJĄCE POSTAWY PROKREACYJNE

– WIEK , PŁEĆ I POSIADANIE DZIECI

Na plany dotyczące decyzji o posiadaniu potomstwa wpływa przede wszystkim wiek

badanych. Odsetek osób zamierzających w przyszłości mieć dzieci maleje wraz z wiekiem.

Plany takie najczęściej deklarują badani od 18 do 24 roku życia, natomiast ci, którzy mają

1 Główny Urząd Statystyczny (GUS), 2007, Sytuacja demograficzna w Polsce,

www.stat.gov.pl/gus/ludnosc_PLK_HTML.htm

2 Główny Urząd Statystyczny (GUS), 2008, Prognoza ludności Polski na lata 2008–2035,

www.stat.gov.pl/gus/ludnosc_PLK_HTML.htm

3 Badanie „Warunki życiowe społeczeństwa polskiego: problemy i strategie” przeprowadzono w okresie od

września do listopada 2007 roku na liczącej 38 866 osób reprezentatywnej próbie losowo-adresowej dorosłych

mieszkańców Polski. Wprawdzie badanie zostało przeprowadzone dwa lata temu, jednak względna stałość

postaw w dziedzinie prokreacji zapewnia aktualność prezentowanych wyników.

- 2 -

co najmniej 40 lat, bardzo rzadko planują posiadanie potomstwa. Dalsze rozważania będą

więc dotyczyły wyłącznie osób poniżej 40 roku życia, od których w największym stopniu

zależy sytuacja demograficzna kraju 4 .

Zauważalne są również różnice w planach prokreacyjnych mężczyzn i kobiet. Jedynie

wśród najmłodszych dorosłych (18–24 lata) kobiety równie często jak mężczyźni deklarują, że

w przyszłości planują mieć dzieci. Natomiast wśród osób mających od 25 do 39 lat to

mężczyźni dużo częściej twierdzą, że zamierzają mieć potomstwo. Różnice te są szczególnie

duże wśród osób co najmniej trzydziestoletnich. W grupie wiekowej 35–39 lat mężczyźni

ponad dwukrotnie częściej niż kobiety planują jeszcze mieć dzieci.

CBOS

RYS. 1. ODSETKI OSÓB PLANUJĄCYCH MIEĆ W PRZYSZŁOŚCI POTOMSTWO

Kobiety

Mężczyźni

18-24

lata

25-29

lat

30-34

lata

35-39

lat

40-44

lata

45-49

lat

50-54

lata

55-59

lat

60-64

lata

65 lat

i więcej

Zależność między wiekiem i planami prokreacyjnymi wynika po części z faktu, że

starsi respondenci w większości zrealizowali już swoje plany w tym zakresie. Fakt posiadania

potomstwa jest najważniejszym czynnikiem różnicującym preferencje prokreacyjne.

4 W związku z tym, że analizom podlegają wyłącznie osoby od 18 do 39 roku życia, omawiana próba liczy

16 804 osoby .

- 3 -

CBOS

RYS. 2. ODSETKI OSÓB MAJĄCYCH DZIECI

Kobiety

Mężczyźni

18-24 lata

25-29 lat

30-34 lata

35-39 lat

Plany dotyczące posiadania dzieci przedstawiamy oddzielnie dla osób niemających

jeszcze potomstwa i dla tych, które je mają, ponieważ decyzja w tej kwestii ma odmienne

znaczenie dla każdej z tych grup. Osoby bezdzietne deklarujące, że w przyszłości nie planują

potomstwa, zdecydowanie odrzucają ideę rodziny jako instytucji składającej się z rodziców

i dzieci. Natomiast osoby już mające dzieci opowiadają się za powiększeniem rodziny.

Młodzi Polacy, którzy jeszcze nie mają potomstwa, preferują model rodziny

z dzieckiem (dziećmi). Badani poniżej 30 roku życia w zdecydowanej większości planują

posiadanie potomstwa (około czterech piątych z tej grupy), a nieliczni deklarują, że w ogóle

nie zamierzają mieć dzieci. Wyjątkowo w tej grupie wiekowej to kobiety częściej niż

mężczyźni wyrażają chęć posiadania dzieci. Natomiast wśród osób co najmniej

trzydziestoletnich znacząco spada odsetek składających takie deklaracje. Około dwóch

trzecich bezdzietnych respondentów od 30 do 34 roku życia planuje mieć dzieci, ale już

w grupie wiekowej 35–39 lat – mniej niż połowa. W tej ostatniej grupie to mężczyźni

zdecydowanie częściej niż kobiety deklarują, że zamierzają mieć potomstwo, co może

świadczyć o tym, że częściej odkładają oni realizację swoich planów prokreacyjnych.

Znaczący jest również odsetek osób niezdecydowanych co do swoich zamierzeń

prokreacyjnych.

- 4 -

Tabela 1

Wiek

Czy planuje Pan(i) w przyszłości potomstwo?

Kobiety niemające dzieci

Mężczyźni niemający dzieci

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

w procentach

18-24 lata

25-29 lat

30-34 lata

35-39 lat

Z jednej strony powszechność deklaracji o planowaniu potomstwa wśród

dwudziestolatków świadczy o wciąż dużej roli przypisywanej dzieciom w rodzinie, z drugiej

zaś znacząca liczba osób niezdecydowanych (nawet wśród najmłodszych kobiet i, zwłaszcza,

mężczyzn), dla których posiadanie dzieci nie jest sprawą przesądzoną, wskazuje na osłabienie

kulturowo przyjętego modelu rodziny.

Osoby mające dzieci dużo rzadziej niż te, które ich nie mają, deklarują, że

w przyszłości zamierzają mieć potomstwo. Częściej wyrażają również niezdecydowanie

w kwestii kolejnego dziecka. Wśród osób mających dzieci mężczyźni dużo częściej niż

kobiety planują kolejne dziecko (w grupie wiekowej 30–39 lat nawet dwa razy częściej).

Tabela 2

Wiek

Czy planuje Pan(i) w przyszłości potomstwo?

Kobiety mające dzieci

Mężczyźni mający dzieci

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

w procentach

18-24 lata

25-29 lat

30-34 lata

35-39 lat

Fakt posiadania lub nieposiadania dzieci zdecydowanie różnicuje postawy

prokreacyjne Polaków. Czynnik ten ma szczególnie silny wpływ na stosunek kobiet do

planowania potomstwa. Jeśli kobieta ma już dziecko (dzieci), to zdecydowanie rzadziej

(w zależności od wieku) planuje w przyszłości potomstwo. Nie jest to jednak jedyny element

warunkujący preferencje dotyczące posiadania dzieci.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: