BOTANIKA(8).doc

BOTANIKA
Ściana komórkowa
- powstaje w czasie podziału komórki, jako przegroda pierwotna
- wzrost ściany komórkowej polega na zwiększaniu jej powierzchni i na pogrubianiu, po ustaniu wzrostu na ścianę pierwotna nawarstwia się trójwarstwowa ściana wtórna, o grubości zależnej od funkcji komórek.
Rodzaje składników ściany:
- składniki szkieletowe, włókniste (rusztowanie ściany) grupują się w mikrofilamenty i fibryle
• celuloza (polimer glukozy) - od 2,5% w ścianie pierwotnej do 80% w ścianie wtórnej, występuje w postaci krystalicznej (micele) i bezpostaciowej (w obszarach między-micelarnych)
• hemicelulozy (polimery cukrów sześcio- sześciu pięciowęglowych oraz pochodnych glukozy) - pomagają celulozie wypełnianiu obszarów, nie tworzą struktur krystalicznych
- składniki podłoża (wypełniają przestwory między rusztowaniem)
• hemicelulozy
• pektyny (głównie polimery galaktozy) - nierozkładalne, aby komórki przylegały do siebie (lepiszcz komórkowy)

Każda komórka posiada:
- jamki – niezgrubiałe miejsca w ścianie wtórnej, przez które następuje komunikacja pomiędzy sąsiednimi komórkami za pośrednictwem pasm cytoplazmy – plazmodesm
- układ mikrofibryli celulozowych celulozowych w warstwach ściany komórkowej decyduje o takich właściwościach fizycznych komórki, jak odporność na rozerwanie (np. len, konopie – układ włóknisty, podłużny) lub rozciągliwość (np. palma kokosowa - układ spiralny, ukośny)
Modyfikacje ścian komórkowych
Modyfikacje ścian komórkowych powstają wskutek odkładanie się w nich różnych substancji.
Sposoby odkładania się substancji w ścianie komórkowej:
- inkrustacja – cząsteczki nowej substancji wnikają pomiędzy budujące ścianę cząsteczki celulozy
- adkrustacja – na istniejącą ścianę nakładane są nowe warstwy
Rodzaje modyfikacji ścian komórkowych:
- drewnienie (lignifikacja) – inkrustowanie ściany poprzez drzewnik (ligninę); ligniny wypełniają przestrzenie międzymicelarne, ściany zdrewniałe są sztywne, odporne na zgniatanie i zerwanie oraz wykazują zmniejszoną przenikliwość dla wody
ligniny posiadają bardzo złożoną budowę chemiczną odmienną od budowy celulozy
- korkowacenie (suberynizacja) – adkrustowanie ściany komórkowej suteryną (ściany są szczelne dla wody i powietrza, odporne na rozkład nieprzezroczyste, izolacja protoplastu od otoczenia prowadzi do jego zamierania (warstwa korkowa)
- kutynizacja – adkrustowanie i inkrustowanie ściany kutyną (często przepojonej dodatkowo woskiem), ściany mało przepuszczalne dla wody, warstwa przezroczysta (komórki skórki u wielu roślin)
suberyna, kutyna i woski są pochodnymi wyższych kwasów tłuszczowych
(zabezpieczenie owoców przed wyparowaniem np. jabłko, śliwka; nie przeszkadza w transpiracji, w oddychaniu, zabezpiecza przed ingerencją grzybów)
rośliny śródziemnomorskiej strefy, stepów – bardzo dużą transpiracja (parowanie)
rośliny twardolistne (oliwka), sukulenty, kaktusy – skutynizowane liście, często kwiaty i owoce
Kutynizacja nie dotyczy tkanek wewnętrznych
- śluzowacenie – adkrustowanie ściany związane z przemianami pektyn – lepiszcza komórkowego w zespołach tkankowych; pektyny przekształcają się w śluzy zabezpieczające komórki przed wysychaniem (np. nasiona lnu w trakcie kiełkowania) dotyczy nasion, ściany, skórki
- inkrustowanie ściany innymi związkami chemicznymi
• mineralizacja – inkrustowanie ściany komórkowej związkami nieorganicznymi
» krzemionką (skrzypy, trawy, turzyce, ściany komórkowe twardzieli drzewa korkowego)
» węglanem wapnia (okrzemki, krasnorosty np. kalinek”litotamnia”, ściany komórek twardzieli buku i wiązu)
latotamnia – skały wapienne powstałe w nawarstwiających się ścianach komórek okrzemków i krasnorostów: Alpy, Góry Dynarskie góry powstałe z litotamin
• związkami organicznymi:
» garbnikami – pochodnymi glikozydów (ściany komórek twardzieli sosny, dębu, robini, orzecha, jałowca, cisu itp.) właściwości bakteriobójcze
» barwnikami flawonowymi (ściany komórkowe owocników grzybów kapeluszowych)
Wodniczki (wakuole) i sok komórkowy
- wodniczki to obszary wydzielone w obrębie cytoplazmy, powstające z retikulum endoplazmatycznego. Od reszty cytoplazmy oddzielona je pojedyncza błona elementarna – tonoplast. W wodniczkach gromadzi się wodny roztwór produktów czynnościowych komórki – sok komórkowy.
- młode komórki zawierają mało soku komórkowego, dlatego mają małe wodniczki. W komórkach wyrośniętych wodniczki zlewają się zwykle w jedną centralną wakuolę wszystkie wodniczki w komórce określa się mianem wakuol.
Funkcje wakuoli:
- utrzymanie turgoru (jędrności) komórki, związany z siłą ssące komórki – przepływ roztworów wodnych pomiędzy wakuolą a cytoplazmą w procesie dyfuzji przez półprzepuszczalną błonę tonoplastu – osmoza (z tym związane gromadzenie soli w soku komórkowym słonorośli)
- udział w gospodarce wodnej komórki (zbiornik nadmiaru wody pobranej przez protoplast)
- wpływa na wzrost komórki i wywiera nacisk na jej ściany
- magazynowanie metabolitów
» białka (przekształcanie się wakuoli w ciała białkowe w nasionach roślin motylkowych, a w ziarna aleuronowe – w ziarniakach traw), a także gromadzenie aminokwasów
» cukry (np. glukoza, sacharoza, skrobia, insulina) gromadzone w soku komórkowym
» tłuszcze zapasowe (wakuole tłuszczowe – głównie w nasionach) np. nasiona rzepaku, lnu, kokos
» kwasy organiczne ( szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy) i ich sole
» olejki lotne (przeważnie w komórkach skórki, kwiatach)
» garbniki - w soku komórkowym tkanek wielu roślin, też w niektórych owocach
» barwniki soku komórkowego (chymochromy)
» substancje swoiste dla pewnych taksonów
Do barwników gromadzonych w soku komórkowym różnych roślin zaliczamy flawony, pochodne glikozydów, są one rozpuszczone w wodzie, zaliczamy tu:
1) antocyjany (zabarwienie niebieskie, fioletowe, purpurowoczerwone płatków kwiatów pelargonii, maku, róży, chaber, piwonia, petunia, malwa) liści (np. kapusty czerwonej, buku czerwonolistnego) i owoców (czerwonych winogron)
2) antoksantyny (jaskrawo żółte zabarwienie płatków pierwiosnka, naparstnicy)
Substancje swoiste:
- rośliny psiankowate – gromadzą alkaloidy (nikotyna)
- makowate –
Ściana komórkowa i wakuola = elementy martwe
Części żywe komórki:
Część żywą komórki stanowią protoplast w skład, którego wchodzą cytoplazma podstawowa oraz różne struktury (organelle) przeważnie otoczone podwójnymi błonami cytoplazmatycznymi.
Cytoplazma podstawowa
- nazywana jest też cytosolem lub matriksem (macierzą) cytoplazmatyczną
- cytoplazma jest uorganizowaną mieszaniną licznych związków o właściwościach hydrofilnego układu koloidalnego (fazą rozpraszającą jest tu głównie woda, a rozpraszaną różne związki organiczne i nieorganiczne)
- właściwości fizyczne cytoplazmy

jako układu koloidalnego, umożliwiają zachodzenie procesów hydratacji (pęcznienia) i dehydratacji (odwodnienia) elementów jej struktury białkowej. Procesy te wyzwalają ciągły ruch cytoplazmy (rotacyjny, pulsacyjny i cyrkulacyjny) i warunkują zachodzenie procesów życiowych w komórkach.
- odwodnienie komórek prowadzi do zaprzestania tych procesów:
a) w sposób odwracalny – w komórkach przetrwalnikowych i spoczynkowych (życie utajone)
b) w sposób nieodwracalny – w komórkach martwych (trwała koagulacja białek)
Błony cytoplazmatyczne
- odgraniczają cytoplazmę od reszty komórki
- dzielą cytoplazmę na wiele mikrośrodowisk o odmiennych funkcjach biologicznych, zwanych kompartymentami
- uczestniczą w wielu procesach życiowych komórki (m.in. w transporcie jonów i przemianie energii)
Wyróżniamy dwa rodzaje błon:
a) błony zewnętrzne (o stałej budowie)
» plazmolemma - odgranicza cytoplazmę od ściany
» tonoplastu – odgranicza wodniczki od cytoplazmy
» błony większości organelli komórkowych (jedno i dwuwarstwowe)
b) błony wewnętrzne (o zmiennej budowie)
» retikulum endoplazmatyczne ER – wewnętrzny transport jonów i energii
Siateczka endoplazmatyczna (retikulum)
- układ kanałów i zbiorników (cystern), wykazujący dużą zmienność budowy i kształtu, połączony z błonami wszystkich organelli a z innymi komórkami za pośrednictwem plazmodesm
- pofałdowana budowa ER zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki
Funkcje ER:
» transport substancji
» miejsce procesów biochemicznych
Mikrotubule i mikrofilamenty
- mikrotubule występują w cytoplazmie pod postacią rurkowatych włókien utworzonych z białka tubuliny. Układają się w pasma (biorą udział w procesie podziału mitotycznego komórek – składnik wrzeciona podziałowego centroli; po podziale mikrotuble się rozpuszczają)
- mikrofilamenty – pasma białka kurczliwego aktyny. Uczestniczy w funkcjach komórki związanych z ruchem (ruch cytoplazmy, podział komórki)

Organelli komórkowe nieautoreproduktywne – same nie maja zdolności podziału, są robione na „zamówienie”)
Rybosomy
- drobne organelli, zbudowane z białek i kwasów rybonukleinowych, są miejscem syntezy białek najliczniej występują w komórkach intensywnie rosnących
- rozmieszczone są w cytoplazmie, a także w różnych organellach (jądro, mitochondria, chloroplasty)
- gromadzą się częściowo wzdłuż błon ER, uczestniczą w tworzeniu tzw. retikulum szorstkiego
- nie posiadają własnych błon, bo powstają z ER

Organelle posiadające błony jednowarstwowe, powstające z siateczki endoplazmatycznej

Diktiosomy (struktury Golgiego)
- powstają w obrębie tzw. retikulum gładkiego, stanowią system spłaszczonych cystern, od których z czasem odrywają się kuliste pęcherzyki, zwane pęcherzykami Golgiego (transport produktów diktiosomu)
- diktiosomy są miejscem syntezy:
» cukrowców (budowa ściany komórkowej)
» olejków lotnych (bardzo liczne w komórkach tkanek wydzielniczych)
- występują w peryferyjnych częściach komórki
Lizosomy
- są organelami trawienia wewnątrzkomórkowego (obecność licznych enzymów trawiennych)
- produkty przemiany materii lizosomów są wydalane do wodniczek
Sferosomy
- są organelami syntezy tłuszczów (mogą przekształcać się w ciała tłuszczowe)
Peroksysomy
- biorą udział w procesach utleniania związków organicznych, wykazują współdziałanie z mitochondriami
Są pierwotnymi organami produkcji energii, są mniej wydajne niż mitochondria. Tworzą się w retikulum, są odtwarzane po każdym podziale.

Organelle komórkowe autoreproduktywne – mają zdolność podziału, nie powstają z retikulum
- organelle te:
» rozmnażają się przez podział (lub pączkowanie)
» od cytoplazmy odgranicza je błona dwuwarstwowa
Plastydy
- są dużymi organelami, występującymi wyłącznie w komórkach roślinnych, zawierają znaczne ilości tłuszczowców, a także białek, DNA, RNA oraz barwników rozpuszczonych w tłuszczach (lipochromów) nadających im zabarwienie
- występowanie plastydów decyduje o samożywności roślin, gdyż w nich zachodzi proces fotosyntezy (asymilacji CO2) w plastydach jest też syntetyzowana skrobia
- plastydy rozmnażają się przez podział oraz są przekazywane z pokolenia na pokolenie przez komórki rozrodcze w toku rozmnażania płciowego
- bakterie fotosyntetyzujące i sinice nie tworzą plastydów. Barwniki czynne w procesie fotosyntezy gromadzone są w ich chromatoplazmie, plastydów nie tworzą też grzyby
Rodzaje plastydów:
a) barwne, czynne w procesie fotosyntezy
» chloroplasty
» feoplasty – u brunatnic
» rodoplasty – u krasnorostów
b) barwne, nieczynne w procesie fotosyntezy
» chromoplasty
c) bezbarwne, nieczynne w proces fotosyntezy
» leukoplasty
- plastydy powstają z proplastów, mogą też przekształcać się w różne rodzaje plastydów (np. chloroplasty w chromoplasty)

Plastydy czynne w procesie fotosyntezy
Chloroplasty:
- wnętrze chloroplastu wypełnia półpłynna bezbarwna stroma
- wpuklenia błony wewnętrznej chloroplastu tworzą spłaszczone pęcherzyki, zwane tylakoidami; taka budowa sprzyja zwiększeniu powierzchni aktywnej
- system tylakoidów posiada połączenia z błoną chloroplastu a przez nią z ER i pozostałymi kompartymentami komórki
Wyróżniamy dwa rodzaje tylakoidów:
- krótsze tworzą stosy nazywane granami, w błony tylakoidów wbudowane są cząsteczki barwników (biorą udział w procesie fotosyntezy, zawierają chlorofil)
- dłuższe tylakoidy stromy nie zawierają barwników

• Jeżeli wzrost rośliny odbywa się przy niedoborze światła, proplasty rozwijają się w jasnożółte etioplasty (brak syntezy chlorofilu, ale są syntetyzowane karotenoidy np. w trakcie kiełkowania bulw ziemniaka w ciemności). Na świetle etioplasty szybko przekształcają się w chloroplasty. Chloroplasty nie mogą przekształcić się w etioplasty. Proces etiolacji obserwujemy bardzo często, prawie u wszystkich roślin np. wyrwiemy roślinę, która kiełkowała w ziemi (kiełkowanie łodygi)
• U roślin sezonowo zrzucających liście, chlorofil poddany jest rozkładowi, natomiast karotenoidy pozostają w chloroplastach – stąd zmiana zabarwienia liści jesienią

Plastydy nieczynne w procesie fotosyntezy
Chromoplasty:
- powstają z chloroplastów lub leukoplastów
- chromoplasty nie tworzą tylakoidów, gromadzą natomiast tłuszcze, w których rozpuszczone są karotenoidy
- karotenoidy mogą krystalizować, co wpływa na kształt chromoplastów
- chromoplasty występują w wielu częściach rośliny a ich barwniki nadają kolor owocom przeważnie jednocześnie występują różne barwniki (ważna rola dietetyczna)
Przykłady karotenów:
- likopen – w owocach pomidora i papryki
- β-karoten – w korzeniu marchwi, owocach drzew cytrusowych
Przykłady ksantofili:
- wieloksantyna – w płatkach kwiatu bratka, narcyza
- zeaksantyna – w okrywie owocowo-nasiennej kukurydzy

Plastydy bezbarwne, nieczynne w procesie fotosyntezy
Leukoplasty:
- nie posiadają barwników, powstają z proplastów

w procesie ich rozrostu
- u leukoplastów stwierdza się zdolność do samodzielnych, ameboidalnych ruchów (podobnie jak u proplastów)
- leukoplasty są miejscem gromadzenia materiałów zapasowych różnych roślin:
» skrobi – amyloplasty (w miękiszu zapasowym i bielmie nasion wielu roślin, np.: bulwy ziemniaka, ziarno zbóż, nasiona motylkowe)
» białek – protoplasty (u jaskrowatych, szorstkolistnych, storczykowatych)
» tłuszczu – lipoplasty (niektóre liliowate)
MITOCHONDRIA
- występują bardzo licznie w cytoplazmie; wewnętrzna błona tworzy liczne uwypuklenia (rurki i grzebienie) co zwiększa powierzchnię aktywną organelii;
-wnętrze wypełnia plazma mitochondrialna, w której znajdują się białka, lipidy, DNA, enzymy oddechowe i rybosomy;
- są miejscem przebieg procesów pozyskiwania energii chemicznej (oddychania komórkowego) na drodze rozkładu i utleniania związków organicznych są „siłowniami” komórki
-energia wiązań chemicznych zgromadzona w postaci wysokoenergetycznego związku ATP; jest przekazywana z mitochondrium do cytoplazmy a następnie wykorzystywana w każdym procesie chemicznym, wymagającego dopływu energii
JĄDRO KOMÓRKOWE
- jest niewielką kulistą lub elipsoidalną organellą leżącą w obrębie cytoplazmy; większość komórek posiada jedno jądro; jądro wraz z cytoplazmą wywiera decydujące wpływ na życie komórki; jądro komunikuje się bezpośrednio z cytoplazmą za pośrednictwem porów w błonie;
- wnętrze jądra wypełnia nukleoplazma w skład, której wchodzą: białka, enzymy jądrowe, kwasy nukleidnowe oraz rybosomy
- w nukleoplazmie wyróżniamy:.
» kariolimfa (niebarwiący się, bezpostaciowy sok jądrowy)
» chromatynę (chromosomy – barwiące się struktury włókniste, zbudowane z łańcuchów kwasów nukleinowych i specyficznych białek histonowych)
- w kariolimfie znajdują się jąderka (jedno lub dwa) zbudowane z białek i RNA; są to ośrodki tworzenia rybosomów; jąderka nie mają własnej błony
- każdy organ ma określoną liczbę chromosomów różniących się morfologią i składem genów. Zespół chromosomów nazywamy kariotypem
- główną funkcją jądra jest kierowanie rozwojem i metabolizmem komórki poprzez dostarczanie informacji o strukturze powstających białek budulcowych i funkcjonalnych (enzymatyczych); dzieje się to za pośrednictwem kody genetycznego wynikającego ze specyficznej budowy DNA i odwzorowaniu na rybosomowym RNA (transkrypcja)
- działalność reprodukcyjna jąder komórkowych związana jest n dwoma ważnymi procesami mitoza i mejoza
MIOTOZA
- (kariokineza somatyczna) podział pośredni jądra komórkowego a u roślin występują tkanki twórcze (merystematycznych)
- dzięki mitozie powstają dwa jądra potomne o tym samym zespole chromsomów; podczas mitozy dochodzi także do podziału cytoplamy pomiędzy nowo utworzoną komórką (cytokinezy)
- w komórkach somatycznych (=komórkach ciała bez komórek rozrodczych) u roślin wyższych kariotyp składa się zwykle z dwóch identycznych kompletów chromosomów (zespół diploidalny=2n)
MEJOZA
- kariokineza redukcyjna – podział jądra prowadzący do zmniejszenia liczby chromosomów w powstających komórkach o połowę w stosunku do komórek reszty ciała
- mejoza zachodzi przy powstawaniu gamet I zapewnia stałość zespołu chromosomów w kolejnych pokoleniach
- w komórkach rozrodczych (płciowych) występuje pojedynczy garnitur chromosomalny (haploidalny z liczbą chromosomów=1n) taki zespół genów nazywa się genomem.
- wyróżniamy 3 stany jądra, w których jego postać i funkcje różnią się zasadniczo:
» jądro interfazowe – stan, w którym zachodzi replikacja DNA, oraz synteza białek budujących chromosomy
» jądro mitotyczne – stan, w którym podwojone identycznie chromosomy rozdzielają się na dwie przyszłe komórki potomne w procesie mitozy
» jądro mataboliczne – stan jądra w komórkach ostatecznych wyróżnicowanych, nie zdolnych do dalszego podziału

WZROST I RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓREK

- wzrost polega na NIEODWRACALNEJ zmianie kształtu lub wielkości, którym towarzysz zazwyczaj nieodwracalny przyrost objętości lub masy plazmy lub ściany komórkowej
- w procesach wzrostu i rozwoju komórek dużą rolę odgrywają endogenne(=tworzone przez roślinę) regulatory wzrostu (auksyny, gibereliny i cytokininiy)
- na wzrost i rozwój komórek (a także organów i całych roślin) wpływają różne czynniki środowiskowe (temperatura powietrza, dostępność składników pokarmowych i wody, intensywność oświetlenia i inne)
- Każda komórka przechodzi 3 fazy
» wzrost embrionalny (podziałów)
» wzrost elongacyjny (wydłużanie, powiększanie)
» faza różnicowania (rozwój)
Wzrost embrionalny dokonuje się przez podział komórek i zachodzi w tkankach twórczych (np. w stożkach wzrostu łodygi i korzenia). W trakcie interfazy zachodzi intensywnie synteza związków organicznych i budowane są elementy strukturalne komórki.
Wzrost elongacyjny jest właściwy dla komórek rosnących ale nie dzielących się. Pobierana jest woda zwiększa się objętość i masa protoplastu, rośnie wakuola i ściana komórkowa.
W fazie różnicowania się z jednakowych komórek powstają różne rodzaje tkanek o odmiennych funkcjach życiowych („podział pracy”). Komórki nie dzielą się natomiast ich budowa podlega modyfikacją (wzrost, różnicowanie, dojrzewanie)

WYBRANE ELEMENTY NAUKI O TKANKACH WYŻSZYCH – HISTOLOGII

- jedną z podstawowych przyczyn ewolucyjnego różnicowanie się komórek w tkanki było wyjście plechowców z wody na ląd i powstanie lądowych organowców.
- opanowanie środowiska lądowego było możliwe dzięki wytworzeniu przystosowań polegających na:
» ograniczeniu utraty wody
» pobierania, przewodzenia i wydalania wody gruntowej lub deszczowej
» wzmocnienia ciała wegetatywnego, rosnącego w powietrzu a nie na wodzie.

KLASYFIKACJA TKANEK:
Pod względem funkcji:
twórcze (merystemy)v
okrywające (skórka pędu i korzenia)v
wzmacniające (kolenchyma i sklerenchyma)v
absorpcyjne (skórka korzenia)v
asymilacyjne (miękisz asymilacyjny)v
przewodzące (drewno, łyko)v
magazynujące (miękisz spichrzowy)v
przewietrzające (miękisz powietrzny)v
wydzielnicze (gruczołowe)v

Nie wszystkie rośliny wykształciły te tkanki. Udziały poszczególnych tkanek w różnych gatunkach są bardzo różne.

Pod względem budowy:
tkanki twórczev
- wierzchołkowe
- interkalarne
- boczne (pierwotne)
- wtórne
tkanki stałev
o jednorodne o niejednorodne
- miękiszowe - przewodzące
- okrywające - wydzielnicze
- wzmacniające
ß ß
wszystkie komórki w obrębie tkanki są podobne do siebie wiele rodzajów komórek w jednolitej tkance, tkanka ma złożony skład

FUNKCJONALNE UKŁADY TKANKOWE
układ twórczy (tkanki twórcze)v
układ okrywający (skórka łodygi oraz korek łodygi i korzenia)v
układ chłonny (skórka korzenia z włośnikami)v
układ asymilacyjny (miękisz zieleniowy)v
układ wzmacniający (tkanka wzmacniająca i komórkiv

o ścianach zdrewniałych)
układ przewodzący (tkanka przewodząca)v
układ spichrzowy (miękisz spichrzowy)v
układ przewietrzający (miękisz powietrzny, aparaty szparkowe oraz system przestworów międzykomórkowych)v
układ wydzielniczy (tkanka wydzielnicza)v

Tkanki merystematyczne:
(gr. meizo – dzielę, stemma – ród)
- występowanie: w miejscach przyrastania roślin na długość i grubość, warunkują nieograniczony wzrost w czasie całego życia rośliny (łodygi, korzenia) lub ograniczony (liście, kwiaty)
- cechy komórek: zdolne do regularnych podziałów, cienkościenne, z dużym jądrem i słabo rozwiniętym wakuomem, brak przestworów międzykomórkowych

Merystemy wierzchołkowe (apikalne)
- tworzą stożki wzrostu pędu i korzenia i warunkują przyrost rośliny na długość
- komórki stożka wzrostu, początkujące wzrost szczytowy, nazywamy komórkami inicialnymi
- merystemy wierzchołkowe pędu osłonięte są liśćmi (pączkiem) a korzeniem – czapeczką

Merystem interkalarny
- wywodzi się od merystemu wierzchołkowego pędu. Powstaje często jako merystem szczątkowy w warunkach przerwania warstwy tkanki twórczej przez nowo ukształtowane tkani stałe
- największe znaczenie posiada u roślin jednoliściennych, gdzie (jako tzw. merystem wstawowy) występuje u podstawy międzywęźli na łodydze i warunkuje jej wzrost na długość

Merystemy boczne (pierwotne)
- należą tu:
a) kambium wiązkowe (miazga pierwotna)
» występuje wewnątrz pędu i korzenia rośliny dwuliściennej
» dkłada nowe komórki do wnętrza i na zewnątrz, powstają w ten sposób wiązki przewodzące
» działanie kambium warunkuje też wzrost pędu i korzenia na grubość
b) tkanki archesporialne
» powstają w nich ziarna pyłku i woreczki zalążkowe
Merystemy wtórne
- powstają z komórek tkanek stałych, które wtórnie odzyskały zdolność podziału
- należą tu :
a) miazga (kambium) międzywiązkowa
» powstaje z komórek promieni rdzeniowych
» łączy pasma kambium, leżącego w obrębie tkanek przewodzących; tkanki przewodzące nie stykają się ze sobą, a kambium międzywiązkowe „uzupełnia” cylinder wiązek twórczych w organach osiowych
b) miazga korkotwórcza (felogen)
» powstaje z zewnętrznej warstwy kory pierwotnej
» leży w peryferyjnej części łodygi i korzenia, na zewnątrz odkładając wtórną tkankę okrywającą (korek), a do wewnątrz – miękisz podkorowy (felodermę)
c) tkanka przyranna (kalus)
» powstaje z żywych komórek leżących w sąsiedztwie miejsca zranienia rośliny
» powoduje zabliźnianie ran (zjawisko wykorzystywane np. w sadownictwie i szkółkarstwie)
d) merystemoidy
» powstają w różnych miejscach np. liściach
» tkanki twórcze aparatów szparkowych, włosków itp.
Tkanki miękiszowe:
- występują we wszystkich organach rośliny, najbardziej rozpowszechnione tkanki roślinne, nazywane też tkanką zasadniczą
- cechy komórek: żywe, cienkościenne, często z dużymi przestworami międzykomórkowymi, tworzącymi system kanałów, umożliwiających stałą wymianę gazową
- tkanki miękiszowe roślin odgrywają bardzo ważna rolę w żywieniu zwierząt i ludzi
Rodzaje miękiszów:
» asymilacyjny
» spichrzowy (w tym wodny)
» powietrzny
Miękisz asymilacyjny
- nazywany też miękiszem zieleniowym (komórki zawierają szczególnie dużo chloroplastów, występują głównie w liściach)
- u roślin dwuliściennych dzieli się na palisadowy (grzbietowa część liścia) i gąbczasty (strona brzuszna), u roślin jednoliściennych nie jest zróżnicowany
Miękisz spichrzowy:
- bezzieleniowe tkanki występujące w korzeniach, łodygach, kłączach, bulwach, cebulach, owocach, nasionach
- służą do magazynowania materiałów zapasowych (głównie skrobia, inulina, sacharoza, tłuszcze, białka aleuronowe)
- odmianą miękiszu spichrzowego jest miękisz wodonośny u sukulentów (śluzy)
Miękisz powietrzny (aerenchyma):
- cechuję go występowanie dużych przestworów międzykomórkowych (jest typowy dla roślin wodnych i błotnych → rośliny, które przeżywają okresowe lub stałe zalewanie)
- miękisz ten ułatwia unoszenie się w wodzie rośliną wodnym, a także stanowi wewnętrzny magazyn powietrza dla roślin całkowicie lub częściowo zanurzonych w wodzie.
Tkanki okrywające:
- występowanie: pokrywają wszystkie organy roślin
- funkcje:
» izolacja wewnętrznych tkanek przed szkodliwymi oddziaływaniami środowiska zewnętrznego
» pośredniczenie pomiędzy wnętrzem rośliny a atmosferą, glebą lub wodą
- rodzaje tkanek okrywających:
a) pierwotne = skórka – powstałe z elementów stożków wzrostu
» epiblema (w korzeniu)
» epiderma (w łodydze)
b) wtórne = korek – powstałe dzięki działalności miazgi korkotwórczej – felogenu (dla roślin wieloletnich)
Tkanki okrywające pierwotne
- cechy komórek: żywe, ułożone jedna warstwa ściśle obok siebie, przeważnie bezbielmowe
Epiblema
- część komórek wydłuża się i tworzy włośniki
- funkcje (poza ochronną):
» aparat chłonny rośliny (pobiera wodę i substancje mineralne z podłoża)
» aparat wymiany gazów (pobiera tlen z gleby i wydziela CO2)
» aparat wydzielniczy – wydziela inne produkty przemiany materii (allelopatia)
allelopatia – wydzielanie produktów przemiany materii, które są nieprzyjazne dla innych roślin, te wydzieliny korzeniowe negatywnie oddziałują np. owies i łubin (uniemożliwiają współpracę); owies i jęczmień (współpraca pozytywna)
Epiderma
- ściany zewnętrznych komórek znacznie pogrubione, najczęściej pokryte nabłonkiem – kutykula a u traw i turzyc wysycone krzemionką
- funkcje epidermy (poza ochronną): udział w wymianie gazów i transpiracja pary wodnej (liczba aparatów szparkowych na liściach kukurydzy 7000 a u pomidora 13000 szt./cm2)
...