BOTANIKAŚciana komórkowa- powstaje w czasie podziału komórki, jako przegroda pierwotna- wzrost ściany komórkowej polega na zwiększaniu jej powierzchni i na pogrubianiu, po ustaniu wzrostu na ścianę pierwotna nawarstwia się trójwarstwowa ściana wtórna, o grubości zależnej od funkcji komórek.Rodzaje składników ściany:- składniki szkieletowe, włókniste (rusztowanie ściany) grupują się w mikrofilamenty i fibryle• celuloza (polimer glukozy) - od 2,5% w ścianie pierwotnej do 80% w ścianie wtórnej, występuje w postaci krystalicznej (micele) i bezpostaciowej (w obszarach między-micelarnych)• hemicelulozy (polimery cukrów sześcio- sześciu pięciowęglowych oraz pochodnych glukozy) - pomagają celulozie wypełnianiu obszarów, nie tworzą struktur krystalicznych- składniki podłoża (wypełniają przestwory między rusztowaniem)• hemicelulozy• pektyny (głównie polimery galaktozy) - nierozkładalne, aby komórki przylegały do siebie (lepiszcz komórkowy)Każda komórka posiada:- jamki – niezgrubiałe miejsca w ścianie wtórnej, przez które następuje komunikacja pomiędzy sąsiednimi komórkami za pośrednictwem pasm cytoplazmy – plazmodesm- układ mikrofibryli celulozowych celulozowych w warstwach ściany komórkowej decyduje o takich właściwościach fizycznych komórki, jak odporność na rozerwanie (np. len, konopie – układ włóknisty, podłużny) lub rozciągliwość (np. palma kokosowa - układ spiralny, ukośny)Modyfikacje ścian komórkowychModyfikacje ścian komórkowych powstają wskutek odkładanie się w nich różnych substancji.Sposoby odkładania się substancji w ścianie komórkowej:- inkrustacja – cząsteczki nowej substancji wnikają pomiędzy budujące ścianę cząsteczki celulozy- adkrustacja – na istniejącą ścianę nakładane są nowe warstwyRodzaje modyfikacji ścian komórkowych:- drewnienie (lignifikacja) – inkrustowanie ściany poprzez drzewnik (ligninę); ligniny wypełniają przestrzenie międzymicelarne, ściany zdrewniałe są sztywne, odporne na zgniatanie i zerwanie oraz wykazują zmniejszoną przenikliwość dla wodyligniny posiadają bardzo złożoną budowę chemiczną odmienną od budowy celulozy- korkowacenie (suberynizacja) – adkrustowanie ściany komórkowej suteryną (ściany są szczelne dla wody i powietrza, odporne na rozkład nieprzezroczyste, izolacja protoplastu od otoczenia prowadzi do jego zamierania (warstwa korkowa)- kutynizacja – adkrustowanie i inkrustowanie ściany kutyną (często przepojonej dodatkowo woskiem), ściany mało przepuszczalne dla wody, warstwa przezroczysta (komórki skórki u wielu roślin)suberyna, kutyna i woski są pochodnymi wyższych kwasów tłuszczowych(zabezpieczenie owoców przed wyparowaniem np. jabłko, śliwka; nie przeszkadza w transpiracji, w oddychaniu, zabezpiecza przed ingerencją grzybów)rośliny śródziemnomorskiej strefy, stepów – bardzo dużą transpiracja (parowanie)rośliny twardolistne (oliwka), sukulenty, kaktusy – skutynizowane liście, często kwiaty i owoceKutynizacja nie dotyczy tkanek wewnętrznych- śluzowacenie – adkrustowanie ściany związane z przemianami pektyn – lepiszcza komórkowego w zespołach tkankowych; pektyny przekształcają się w śluzy zabezpieczające komórki przed wysychaniem (np. nasiona lnu w trakcie kiełkowania) dotyczy nasion, ściany, skórki- inkrustowanie ściany innymi związkami chemicznymi• mineralizacja – inkrustowanie ściany komórkowej związkami nieorganicznymi» krzemionką (skrzypy, trawy, turzyce, ściany komórkowe twardzieli drzewa korkowego)» węglanem wapnia (okrzemki, krasnorosty np. kalinek”litotamnia”, ściany komórek twardzieli buku i wiązu)latotamnia – skały wapienne powstałe w nawarstwiających się ścianach komórek okrzemków i krasnorostów: Alpy, Góry Dynarskie góry powstałe z litotamin• związkami organicznymi:» garbnikami – pochodnymi glikozydów (ściany komórek twardzieli sosny, dębu, robini, orzecha, jałowca, cisu itp.) właściwości bakteriobójcze» barwnikami flawonowymi (ściany komórkowe owocników grzybów kapeluszowych)Wodniczki (wakuole) i sok komórkowy- wodniczki to obszary wydzielone w obrębie cytoplazmy, powstające z retikulum endoplazmatycznego. Od reszty cytoplazmy oddzielona je pojedyncza błona elementarna – tonoplast. W wodniczkach gromadzi się wodny roztwór produktów czynnościowych komórki – sok komórkowy.- młode komórki zawierają mało soku komórkowego, dlatego mają małe wodniczki. W komórkach wyrośniętych wodniczki zlewają się zwykle w jedną centralną wakuolę wszystkie wodniczki w komórce określa się mianem wakuol.Funkcje wakuoli:- utrzymanie turgoru (jędrności) komórki, związany z siłą ssące komórki – przepływ roztworów wodnych pomiędzy wakuolą a cytoplazmą w procesie dyfuzji przez półprzepuszczalną błonę tonoplastu – osmoza (z tym związane gromadzenie soli w soku komórkowym słonorośli)- udział w gospodarce wodnej komórki (zbiornik nadmiaru wody pobranej przez protoplast)- wpływa na wzrost komórki i wywiera nacisk na jej ściany- magazynowanie metabolitów» białka (przekształcanie się wakuoli w ciała białkowe w nasionach roślin motylkowych, a w ziarna aleuronowe – w ziarniakach traw), a także gromadzenie aminokwasów» cukry (np. glukoza, sacharoza, skrobia, insulina) gromadzone w soku komórkowym» tłuszcze zapasowe (wakuole tłuszczowe – głównie w nasionach) np. nasiona rzepaku, lnu, kokos» kwasy organiczne ( szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy) i ich sole» olejki lotne (przeważnie w komórkach skórki, kwiatach)» garbniki - w soku komórkowym tkanek wielu roślin, też w niektórych owocach» barwniki soku komórkowego (chymochromy)» substancje swoiste dla pewnych taksonówDo barwników gromadzonych w soku komórkowym różnych roślin zaliczamy flawony, pochodne glikozydów, są one rozpuszczone w wodzie, zaliczamy tu:1) antocyjany (zabarwienie niebieskie, fioletowe, purpurowoczerwone płatków kwiatów pelargonii, maku, róży, chaber, piwonia, petunia, malwa) liści (np. kapusty czerwonej, buku czerwonolistnego) i owoców (czerwonych winogron)2) antoksantyny (jaskrawo żółte zabarwienie płatków pierwiosnka, naparstnicy)Substancje swoiste:- rośliny psiankowate – gromadzą alkaloidy (nikotyna)- makowate –Ściana komórkowa i wakuola = elementy martweCzęści żywe komórki:Część żywą komórki stanowią protoplast w skład, którego wchodzą cytoplazma podstawowa oraz różne struktury (organelle) przeważnie otoczone podwójnymi błonami cytoplazmatycznymi.Cytoplazma podstawowa- nazywana jest też cytosolem lub matriksem (macierzą) cytoplazmatyczną- cytoplazma jest uorganizowaną mieszaniną licznych związków o właściwościach hydrofilnego układu koloidalnego (fazą rozpraszającą jest tu głównie woda, a rozpraszaną różne związki organiczne i nieorganiczne)- właściwości fizyczne cytoplazmy
jako układu koloidalnego, umożliwiają zachodzenie procesów hydratacji (pęcznienia) i dehydratacji (odwodnienia) elementów jej struktury białkowej. Procesy te wyzwalają ciągły ruch cytoplazmy (rotacyjny, pulsacyjny i cyrkulacyjny) i warunkują zachodzenie procesów życiowych w komórkach.- odwodnienie komórek prowadzi do zaprzestania tych procesów:a) w sposób odwracalny – w komórkach przetrwalnikowych i spoczynkowych (życie utajone)b) w sposób nieodwracalny – w komórkach martwych (trwała koagulacja białek)Błony cytoplazmatyczne- odgraniczają cytoplazmę od reszty komórki- dzielą cytoplazmę na wiele mikrośrodowisk o odmiennych funkcjach biologicznych, zwanych kompartymentami- uczestniczą w wielu procesach życiowych komórki (m.in. w transporcie jonów i przemianie energii)Wyróżniamy dwa rodzaje błon:a) błony zewnętrzne (o stałej budowie)» plazmolemma - odgranicza cytoplazmę od ściany» tonoplastu – odgranicza wodniczki od cytoplazmy» błony większości organelli komórkowych (jedno i dwuwarstwowe)b) błony wewnętrzne (o zmiennej budowie)» retikulum endoplazmatyczne ER – wewnętrzny transport jonów i energiiSiateczka endoplazmatyczna (retikulum)- układ kanałów i zbiorników (cystern), wykazujący dużą zmienność budowy i kształtu, połączony z błonami wszystkich organelli a z innymi komórkami za pośrednictwem plazmodesm- pofałdowana budowa ER zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórkiFunkcje ER:» transport substancji» miejsce procesów biochemicznychMikrotubule i mikrofilamenty- mikrotubule występują w cytoplazmie pod postacią rurkowatych włókien utworzonych z białka tubuliny. Układają się w pasma (biorą udział w procesie podziału mitotycznego komórek – składnik wrzeciona podziałowego centroli; po podziale mikrotuble się rozpuszczają)- mikrofilamenty – pasma białka kurczliwego aktyny. Uczestniczy w funkcjach komórki związanych z ruchem (ruch cytoplazmy, podział komórki)Organelli komórkowe nieautoreproduktywne – same nie maja zdolności podziału, są robione na „zamówienie”)Rybosomy- drobne organelli, zbudowane z białek i kwasów rybonukleinowych, są miejscem syntezy białek najliczniej występują w komórkach intensywnie rosnących- rozmieszczone są w cytoplazmie, a także w różnych organellach (jądro, mitochondria, chloroplasty)- gromadzą się częściowo wzdłuż błon ER, uczestniczą w tworzeniu tzw. retikulum szorstkiego- nie posiadają własnych błon, bo powstają z EROrganelle posiadające błony jednowarstwowe, powstające z siateczki endoplazmatycznejDiktiosomy (struktury Golgiego)- powstają w obrębie tzw. retikulum gładkiego, stanowią system spłaszczonych cystern, od których z czasem odrywają się kuliste pęcherzyki, zwane pęcherzykami Golgiego (transport produktów diktiosomu)- diktiosomy są miejscem syntezy:» cukrowców (budowa ściany komórkowej)» olejków lotnych (bardzo liczne w komórkach tkanek wydzielniczych)- występują w peryferyjnych częściach komórkiLizosomy- są organelami trawienia wewnątrzkomórkowego (obecność licznych enzymów trawiennych)- produkty przemiany materii lizosomów są wydalane do wodniczekSferosomy- są organelami syntezy tłuszczów (mogą przekształcać się w ciała tłuszczowe)Peroksysomy- biorą udział w procesach utleniania związków organicznych, wykazują współdziałanie z mitochondriamiSą pierwotnymi organami produkcji energii, są mniej wydajne niż mitochondria. Tworzą się w retikulum, są odtwarzane po każdym podziale.Organelle komórkowe autoreproduktywne – mają zdolność podziału, nie powstają z retikulum- organelle te:» rozmnażają się przez podział (lub pączkowanie)» od cytoplazmy odgranicza je błona dwuwarstwowaPlastydy- są dużymi organelami, występującymi wyłącznie w komórkach roślinnych, zawierają znaczne ilości tłuszczowców, a także białek, DNA, RNA oraz barwników rozpuszczonych w tłuszczach (lipochromów) nadających im zabarwienie- występowanie plastydów decyduje o samożywności roślin, gdyż w nich zachodzi proces fotosyntezy (asymilacji CO2) w plastydach jest też syntetyzowana skrobia- plastydy rozmnażają się przez podział oraz są przekazywane z pokolenia na pokolenie przez komórki rozrodcze w toku rozmnażania płciowego- bakterie fotosyntetyzujące i sinice nie tworzą plastydów. Barwniki czynne w procesie fotosyntezy gromadzone są w ich chromatoplazmie, plastydów nie tworzą też grzybyRodzaje plastydów:a) barwne, czynne w procesie fotosyntezy» chloroplasty» feoplasty – u brunatnic» rodoplasty – u krasnorostówb) barwne, nieczynne w procesie fotosyntezy» chromoplastyc) bezbarwne, nieczynne w proces fotosyntezy» leukoplasty- plastydy powstają z proplastów, mogą też przekształcać się w różne rodzaje plastydów (np. chloroplasty w chromoplasty)Plastydy czynne w procesie fotosyntezyChloroplasty:- wnętrze chloroplastu wypełnia półpłynna bezbarwna stroma- wpuklenia błony wewnętrznej chloroplastu tworzą spłaszczone pęcherzyki, zwane tylakoidami; taka budowa sprzyja zwiększeniu powierzchni aktywnej- system tylakoidów posiada połączenia z błoną chloroplastu a przez nią z ER i pozostałymi kompartymentami komórkiWyróżniamy dwa rodzaje tylakoidów:- krótsze tworzą stosy nazywane granami, w błony tylakoidów wbudowane są cząsteczki barwników (biorą udział w procesie fotosyntezy, zawierają chlorofil)- dłuższe tylakoidy stromy nie zawierają barwników• Jeżeli wzrost rośliny odbywa się przy niedoborze światła, proplasty rozwijają się w jasnożółte etioplasty (brak syntezy chlorofilu, ale są syntetyzowane karotenoidy np. w trakcie kiełkowania bulw ziemniaka w ciemności). Na świetle etioplasty szybko przekształcają się w chloroplasty. Chloroplasty nie mogą przekształcić się w etioplasty. Proces etiolacji obserwujemy bardzo często, prawie u wszystkich roślin np. wyrwiemy roślinę, która kiełkowała w ziemi (kiełkowanie łodygi)• U roślin sezonowo zrzucających liście, chlorofil poddany jest rozkładowi, natomiast karotenoidy pozostają w chloroplastach – stąd zmiana zabarwienia liści jesieniąPlastydy nieczynne w procesie fotosyntezyChromoplasty:- powstają z chloroplastów lub leukoplastów- chromoplasty nie tworzą tylakoidów, gromadzą natomiast tłuszcze, w których rozpuszczone są karotenoidy- karotenoidy mogą krystalizować, co wpływa na kształt chromoplastów- chromoplasty występują w wielu częściach rośliny a ich barwniki nadają kolor owocom przeważnie jednocześnie występują różne barwniki (ważna rola dietetyczna)Przykłady karotenów:- likopen – w owocach pomidora i papryki- β-karoten – w korzeniu marchwi, owocach drzew cytrusowychPrzykłady ksantofili:- wieloksantyna – w płatkach kwiatu bratka, narcyza- zeaksantyna – w okrywie owocowo-nasiennej kukurydzyPlastydy bezbarwne, nieczynne w procesie fotosyntezyLeukoplasty:- nie posiadają barwników, powstają z proplastów
w procesie ich rozrostu- u leukoplastów stwierdza się zdolność do samodzielnych, ameboidalnych ruchów (podobnie jak u proplastów)- leukoplasty są miejscem gromadzenia materiałów zapasowych różnych roślin:» skrobi – amyloplasty (w miękiszu zapasowym i bielmie nasion wielu roślin, np.: bulwy ziemniaka, ziarno zbóż, nasiona motylkowe)» białek – protoplasty (u jaskrowatych, szorstkolistnych, storczykowatych)» tłuszczu – lipoplasty (niektóre liliowate)MITOCHONDRIA- występują bardzo licznie w cytoplazmie; wewnętrzna błona tworzy liczne uwypuklenia (rurki i grzebienie) co zwiększa powierzchnię aktywną organelii;-wnętrze wypełnia plazma mitochondrialna, w której znajdują się białka, lipidy, DNA, enzymy oddechowe i rybosomy;- są miejscem przebieg procesów pozyskiwania energii chemicznej (oddychania komórkowego) na drodze rozkładu i utleniania związków organicznych są „siłowniami” komórki-energia wiązań chemicznych zgromadzona w postaci wysokoenergetycznego związku ATP; jest przekazywana z mitochondrium do cytoplazmy a następnie wykorzystywana w każdym procesie chemicznym, wymagającego dopływu energiiJĄDRO KOMÓRKOWE- jest niewielką kulistą lub elipsoidalną organellą leżącą w obrębie cytoplazmy; większość komórek posiada jedno jądro; jądro wraz z cytoplazmą wywiera decydujące wpływ na życie komórki; jądro komunikuje się bezpośrednio z cytoplazmą za pośrednictwem porów w błonie;- wnętrze jądra wypełnia nukleoplazma w skład, której wchodzą: białka, enzymy jądrowe, kwasy nukleidnowe oraz rybosomy- w nukleoplazmie wyróżniamy:.» kariolimfa (niebarwiący się, bezpostaciowy sok jądrowy)» chromatynę (chromosomy – barwiące się struktury włókniste, zbudowane z łańcuchów kwasów nukleinowych i specyficznych białek histonowych)- w kariolimfie znajdują się jąderka (jedno lub dwa) zbudowane z białek i RNA; są to ośrodki tworzenia rybosomów; jąderka nie mają własnej błony- każdy organ ma określoną liczbę chromosomów różniących się morfologią i składem genów. Zespół chromosomów nazywamy kariotypem- główną funkcją jądra jest kierowanie rozwojem i metabolizmem komórki poprzez dostarczanie informacji o strukturze powstających białek budulcowych i funkcjonalnych (enzymatyczych); dzieje się to za pośrednictwem kody genetycznego wynikającego ze specyficznej budowy DNA i odwzorowaniu na rybosomowym RNA (transkrypcja)- działalność reprodukcyjna jąder komórkowych związana jest n dwoma ważnymi procesami mitoza i mejozaMIOTOZA- (kariokineza somatyczna) podział pośredni jądra komórkowego a u roślin występują tkanki twórcze (merystematycznych)- dzięki mitozie powstają dwa jądra potomne o tym samym zespole chromsomów; podczas mitozy dochodzi także do podziału cytoplamy pomiędzy nowo utworzoną komórką (cytokinezy)- w komórkach somatycznych (=komórkach ciała bez komórek rozrodczych) u roślin wyższych kariotyp składa się zwykle z dwóch identycznych kompletów chromosomów (zespół diploidalny=2n)MEJOZA- kariokineza redukcyjna – podział jądra prowadzący do zmniejszenia liczby chromosomów w powstających komórkach o połowę w stosunku do komórek reszty ciała- mejoza zachodzi przy powstawaniu gamet I zapewnia stałość zespołu chromosomów w kolejnych pokoleniach- w komórkach rozrodczych (płciowych) występuje pojedynczy garnitur chromosomalny (haploidalny z liczbą chromosomów=1n) taki zespół genów nazywa się genomem.- wyróżniamy 3 stany jądra, w których jego postać i funkcje różnią się zasadniczo:» jądro interfazowe – stan, w którym zachodzi replikacja DNA, oraz synteza białek budujących chromosomy» jądro mitotyczne – stan, w którym podwojone identycznie chromosomy rozdzielają się na dwie przyszłe komórki potomne w procesie mitozy» jądro mataboliczne – stan jądra w komórkach ostatecznych wyróżnicowanych, nie zdolnych do dalszego podziałuWZROST I RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓREK- wzrost polega na NIEODWRACALNEJ zmianie kształtu lub wielkości, którym towarzysz zazwyczaj nieodwracalny przyrost objętości lub masy plazmy lub ściany komórkowej- w procesach wzrostu i rozwoju komórek dużą rolę odgrywają endogenne(=tworzone przez roślinę) regulatory wzrostu (auksyny, gibereliny i cytokininiy)- na wzrost i rozwój komórek (a także organów i całych roślin) wpływają różne czynniki środowiskowe (temperatura powietrza, dostępność składników pokarmowych i wody, intensywność oświetlenia i inne)- Każda komórka przechodzi 3 fazy» wzrost embrionalny (podziałów)» wzrost elongacyjny (wydłużanie, powiększanie)» faza różnicowania (rozwój)Wzrost embrionalny dokonuje się przez podział komórek i zachodzi w tkankach twórczych (np. w stożkach wzrostu łodygi i korzenia). W trakcie interfazy zachodzi intensywnie synteza związków organicznych i budowane są elementy strukturalne komórki.Wzrost elongacyjny jest właściwy dla komórek rosnących ale nie dzielących się. Pobierana jest woda zwiększa się objętość i masa protoplastu, rośnie wakuola i ściana komórkowa.W fazie różnicowania się z jednakowych komórek powstają różne rodzaje tkanek o odmiennych funkcjach życiowych („podział pracy”). Komórki nie dzielą się natomiast ich budowa podlega modyfikacją (wzrost, różnicowanie, dojrzewanie)WYBRANE ELEMENTY NAUKI O TKANKACH WYŻSZYCH – HISTOLOGII- jedną z podstawowych przyczyn ewolucyjnego różnicowanie się komórek w tkanki było wyjście plechowców z wody na ląd i powstanie lądowych organowców.- opanowanie środowiska lądowego było możliwe dzięki wytworzeniu przystosowań polegających na:» ograniczeniu utraty wody» pobierania, przewodzenia i wydalania wody gruntowej lub deszczowej» wzmocnienia ciała wegetatywnego, rosnącego w powietrzu a nie na wodzie.KLASYFIKACJA TKANEK:Pod względem funkcji: twórcze (merystemy)v okrywające (skórka pędu i korzenia)v wzmacniające (kolenchyma i sklerenchyma)v absorpcyjne (skórka korzenia)v asymilacyjne (miękisz asymilacyjny)v przewodzące (drewno, łyko)v magazynujące (miękisz spichrzowy)v przewietrzające (miękisz powietrzny)v wydzielnicze (gruczołowe)vNie wszystkie rośliny wykształciły te tkanki. Udziały poszczególnych tkanek w różnych gatunkach są bardzo różne.Pod względem budowy: tkanki twórczev- wierzchołkowe- interkalarne- boczne (pierwotne)- wtórne tkanki stałevo jednorodne o niejednorodne- miękiszowe - przewodzące- okrywające - wydzielnicze- wzmacniająceß ßwszystkie komórki w obrębie tkanki są podobne do siebie wiele rodzajów komórek w jednolitej tkance, tkanka ma złożony składFUNKCJONALNE UKŁADY TKANKOWE układ twórczy (tkanki twórcze)v układ okrywający (skórka łodygi oraz korek łodygi i korzenia)v układ chłonny (skórka korzenia z włośnikami)v układ asymilacyjny (miękisz zieleniowy)v układ wzmacniający (tkanka wzmacniająca i komórkiv
o ścianach zdrewniałych) układ przewodzący (tkanka przewodząca)v układ spichrzowy (miękisz spichrzowy)v układ przewietrzający (miękisz powietrzny, aparaty szparkowe oraz system przestworów międzykomórkowych)v układ wydzielniczy (tkanka wydzielnicza)vTkanki merystematyczne:(gr. meizo – dzielę, stemma – ród)- występowanie: w miejscach przyrastania roślin na długość i grubość, warunkują nieograniczony wzrost w czasie całego życia rośliny (łodygi, korzenia) lub ograniczony (liście, kwiaty)- cechy komórek: zdolne do regularnych podziałów, cienkościenne, z dużym jądrem i słabo rozwiniętym wakuomem, brak przestworów międzykomórkowychMerystemy wierzchołkowe (apikalne)- tworzą stożki wzrostu pędu i korzenia i warunkują przyrost rośliny na długość- komórki stożka wzrostu, początkujące wzrost szczytowy, nazywamy komórkami inicialnymi- merystemy wierzchołkowe pędu osłonięte są liśćmi (pączkiem) a korzeniem – czapeczkąMerystem interkalarny- wywodzi się od merystemu wierzchołkowego pędu. Powstaje często jako merystem szczątkowy w warunkach przerwania warstwy tkanki twórczej przez nowo ukształtowane tkani stałe- największe znaczenie posiada u roślin jednoliściennych, gdzie (jako tzw. merystem wstawowy) występuje u podstawy międzywęźli na łodydze i warunkuje jej wzrost na długośćMerystemy boczne (pierwotne)- należą tu:a) kambium wiązkowe (miazga pierwotna)» występuje wewnątrz pędu i korzenia rośliny dwuliściennej» dkłada nowe komórki do wnętrza i na zewnątrz, powstają w ten sposób wiązki przewodzące» działanie kambium warunkuje też wzrost pędu i korzenia na grubośćb) tkanki archesporialne» powstają w nich ziarna pyłku i woreczki zalążkoweMerystemy wtórne- powstają z komórek tkanek stałych, które wtórnie odzyskały zdolność podziału- należą tu :a) miazga (kambium) międzywiązkowa» powstaje z komórek promieni rdzeniowych» łączy pasma kambium, leżącego w obrębie tkanek przewodzących; tkanki przewodzące nie stykają się ze sobą, a kambium międzywiązkowe „uzupełnia” cylinder wiązek twórczych w organach osiowychb) miazga korkotwórcza (felogen)» powstaje z zewnętrznej warstwy kory pierwotnej» leży w peryferyjnej części łodygi i korzenia, na zewnątrz odkładając wtórną tkankę okrywającą (korek), a do wewnątrz – miękisz podkorowy (felodermę)c) tkanka przyranna (kalus)» powstaje z żywych komórek leżących w sąsiedztwie miejsca zranienia rośliny» powoduje zabliźnianie ran (zjawisko wykorzystywane np. w sadownictwie i szkółkarstwie)d) merystemoidy» powstają w różnych miejscach np. liściach» tkanki twórcze aparatów szparkowych, włosków itp.Tkanki miękiszowe:- występują we wszystkich organach rośliny, najbardziej rozpowszechnione tkanki roślinne, nazywane też tkanką zasadniczą- cechy komórek: żywe, cienkościenne, często z dużymi przestworami międzykomórkowymi, tworzącymi system kanałów, umożliwiających stałą wymianę gazową- tkanki miękiszowe roślin odgrywają bardzo ważna rolę w żywieniu zwierząt i ludziRodzaje miękiszów:» asymilacyjny» spichrzowy (w tym wodny)» powietrznyMiękisz asymilacyjny- nazywany też miękiszem zieleniowym (komórki zawierają szczególnie dużo chloroplastów, występują głównie w liściach)- u roślin dwuliściennych dzieli się na palisadowy (grzbietowa część liścia) i gąbczasty (strona brzuszna), u roślin jednoliściennych nie jest zróżnicowanyMiękisz spichrzowy:- bezzieleniowe tkanki występujące w korzeniach, łodygach, kłączach, bulwach, cebulach, owocach, nasionach- służą do magazynowania materiałów zapasowych (głównie skrobia, inulina, sacharoza, tłuszcze, białka aleuronowe)- odmianą miękiszu spichrzowego jest miękisz wodonośny u sukulentów (śluzy)Miękisz powietrzny (aerenchyma):- cechuję go występowanie dużych przestworów międzykomórkowych (jest typowy dla roślin wodnych i błotnych → rośliny, które przeżywają okresowe lub stałe zalewanie)- miękisz ten ułatwia unoszenie się w wodzie rośliną wodnym, a także stanowi wewnętrzny magazyn powietrza dla roślin całkowicie lub częściowo zanurzonych w wodzie.Tkanki okrywające:- występowanie: pokrywają wszystkie organy roślin- funkcje:» izolacja wewnętrznych tkanek przed szkodliwymi oddziaływaniami środowiska zewnętrznego» pośredniczenie pomiędzy wnętrzem rośliny a atmosferą, glebą lub wodą- rodzaje tkanek okrywających:a) pierwotne = skórka – powstałe z elementów stożków wzrostu» epiblema (w korzeniu)» epiderma (w łodydze)b) wtórne = korek – powstałe dzięki działalności miazgi korkotwórczej – felogenu (dla roślin wieloletnich)Tkanki okrywające pierwotne- cechy komórek: żywe, ułożone jedna warstwa ściśle obok siebie, przeważnie bezbielmoweEpiblema- część komórek wydłuża się i tworzy włośniki- funkcje (poza ochronną):» aparat chłonny rośliny (pobiera wodę i substancje mineralne z podłoża)» aparat wymiany gazów (pobiera tlen z gleby i wydziela CO2)» aparat wydzielniczy – wydziela inne produkty przemiany materii (allelopatia)allelopatia – wydzielanie produktów przemiany materii, które są nieprzyjazne dla innych roślin, te wydzieliny korzeniowe negatywnie oddziałują np. owies i łubin (uniemożliwiają współpracę); owies i jęczmień (współpraca pozytywna)Epiderma- ściany zewnętrznych komórek znacznie pogrubione, najczęściej pokryte nabłonkiem – kutykula a u traw i turzyc wysycone krzemionką- funkcje epidermy (poza ochronną): udział w wymianie gazów i transpiracja pary wodnej (liczba aparatów szparkowych na liściach kukurydzy 7000 a u pomidora 13000 szt./cm2)...
marta2617