1. Które gminy mogą otrzymać subwencję wyrównawczą
Kwota wyrównawcza stanowiąca element składowy części podstawowej subwencji ogólnej z założenia ma być transferowana do gmin o niskim poziomie rozwoju gospodarczego. Obliczanie jej opiera się na porównywaniu wskaźnika podstawowych dochodów podatkowych na l mieszkańca gminy z analogicznym wskaźnikiem wyliczonym w skali kraju. Kwotę wyrównawczą, jako element składowy części podstawowej subwencji ogólnej, otrzymuje ta gmina, w której wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na l mieszkańca jest mniejszy niż 85% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie w odniesieniu do wszystkich gmin w kraju.
Dochodami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane bezpowrotnie przez jednostki samorządu terytorialnego od podmiotów gospodarczych oraz osób fizycznych, jak również środki otrzymywane z budżetu państwa- subwencje i dotacje na realizację określonych celów związanych z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb mieszkańców. Z punktu widzenia samodzielności dochody jednostek samorządowych możemy podzielić na własne, przyznawane ustawowo na czas nieokreślony i obce które nie mają stałego charakteru i nie pochodzą z własnej działalności jednostki.
Dochody jednostek samorządu terytorialnego, zasady gromadzenia dochodów, tryb ustalania, przekazywania subwencji i dotacji z budżetu państwa określa ustawa.
Wydatkami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane z budżetu na realizację zadań. Do wydatków nie zaliczamy środków wypłacanych z budżetu na spłatę wcześniejszych zobowiązań. Wydatkiem budżetu jest każda kwota podjęta z rachunku bieżącego niezależnie od jej przeznaczenia, nawet gdy dotyczy pobrania gotówki do kasy.
Rozróżniamy wydatki bieżące związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych oraz dotacje i wydatki majątkowe samorządu terytorialnego.
Jednostki samorządowe uzyskują przychody, które pochodzą z nadwyżki dochodów nad wydatkami np.: ze sprzedaży papierów wartościowych, kredytów, prywatyzacji majątku oraz obligacji mieszkaniowych.
Deficyt budżetowy to ujemna różnica między dochodami i wydatkami z budżetu. W przypadku wystąpienia deficytu część wydatków musi być pokryta z przychodów. Szczegółowe zmiany w budżecie precyzuje ustawa o finansach publicznych.
Podstawą dla prowadzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego gospodarki finansowej są przepisy ustaw : o samorządzie gminnym, o finansach publicznych, o dochodach jednostek samorządu gminnego w latach 1999 i 2000.
Uchwała budżetowa określa:
- plany przychodów i wydatków,
- wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej,
- prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów i klasyfikacji budżetowej.
- źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu,
- wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi,
- upoważnienia zarządu do zaciągania długu oraz spłat zobowiązań,
- zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
- dotacje,
- dotacje i wydatki związane z realizacja zadań wspólnych realizowanych w drodze umów
lub porozumień itp.
II. Dochody gmin *
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są środki publiczne pobierane przez te jednostki od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej, a także środki otrzymywane z budżetu państwa w formie subwencji i dotacji na realizację określonych zadań. Ustawy dzielą dochody gmin na obligatoryjne i fakultatywne.
Do dochodów obligatoryjnych zaliczamy:
a) podatki:
- od nieruchomości, od środków transportowych i od posiadania psów ( pobierane na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
- rolny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym ( Dz. U. z 1993 r Nr 94 poz. 431 z późn. zm. ),
- leśny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach ( Dz. U. Nr 101 poz. 444 z późn. zm. ),
- od spadków i darowizn,
- od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacane w formie karty podatkowej,
b) wpływy z opłat:
- skarbowej,
- eksploatacyjnej ( w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 1994 r. Nr 27 poz. 96 z późn. zm. ),
- lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
- lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
- innych, pobieranych na podstawie odrębnych ustaw
c) udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:
- 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, zamieszkałych
na terenie gminy,
* 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych
nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy z wyjątkiem
podmiotów posiadających wyodrębnione organizacyjnie zakłady położone w innej gminie
niż gmina właściwa dla siedziby podatnika. W takim przypadku dochody są
przekazywane do budżetów gmin, na terenie których położone są te zakłady
proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych,
d) subwencja ogólna,
e) dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy,
f) dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz inne zadania zlecone ustawami,
g) odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych,
h) dochody z majątku gminy.
Dochodami fakultatywnymi gmin są m.in.:
a) dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych, oraz zadań realizowanych przez
gminę wspólnie z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego,
b) dotacje z funduszy celowych,
c) darowizny, zapisy i spadki,
d) odsetki:
- od pożyczek udzielanych przez gminę,
- od nieterminowo regulowanych należności, stanowiących dochody gminy
Do dochodów obligatoryjnych gminy należą odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych. Gminy mające wolne środki finansowe mogą, przetrzymując je na kontach bankowych w postaci lokat otrzymywać odsetki zwiększając w ten sposób swoje dochody. W gminie Wołomin odsetki z tego tytułu wyniosły w roku ubiegłym 103.507 zł, co stanowiło niecałe 2 promile ogólnej kwoty dochodów. Na rok 2000 planuje się wzrost dochodów z tego tytułu aż o 55 % do kwoty 158.550 zł. Prawdopodobnie planuje się dłuższe przetrzymywanie gromadzonych środków finansowych na rachunkach terminowych i późniejsze wypłacanie zobowiązań.
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2000 przyznała gminom szeroki wachlarz dochodów. Główne pochodzą z podatków pobieranych przez urzędy skarbowe i przekazywane gminom. Gmina nie ma wpływu na ich wysokość ani na ściągalność. Nawet podatki wpływające bezpośrednio na rachunek gminy ( np. podatek rolny, od nieruchomości lub od środków transportu ) nie mogą być ustalane przez gminę w dowolnej wysokości. Minister Finansów w corocznych rozporządzeniach określa maksymalną wysokość tych podatków, a gmina może je przyjąć lub obniżyć.
III. Wydatki gmin*
Do zadań własnych gminy należą wszystkie sprawy i zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, zaspokajające zbiorowe potrzeby wspólnoty, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to m.in. sprawy:
a) komunalnego budownictwa mieszkaniowego,
b) pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych,
c) oświaty,
d) lokalnego transportu zbiorowego,
e) gospodarki terenami i ochrony środowiska,
f) gminnych dróg oraz organizacji ruchu drogowego,
g) targowisk i hal targowych,
h) zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, wodociągów o zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku,
i) kultury fizycznej - terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
j) zadrzewień i zieleni komunalnej,
k) porządku publicznego,
l) utrzymania obiektów administracyjnych oraz utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
m) kultury - bibliotek komunalnych i innych placówek upowszechniania kultury.
Katalog zadań gmin jest bardzo szeroki. Gmina jest prawnie zobowiązana do realizacji zadań przypisanych jej ustawami. Jednak przyznane dochody nie zawsze wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb mieszkańców. Władze gmin muszą wybierać kierunki rozwoju i sposób wydawania środków publicznych. Z tego względu działania organów gminy nie mogą w pełni usatysfakcjonować wszystkich mieszkańców. Często, aby móc realizować zadania, gminy są zmuszone zaciągać kredyty. Jednak jest to tylko częściowe rozwiązanie problemu. Zaciągnięte kredyty trzeba spłacać w okresie późniejszym, co spowoduje zmniejszenie przyszłych środków finansowych.
W swojej pracy w skrócie przedstawiłam podstawowe pojęcia związane z budżetem, oraz przeanalizowałam najważniejsze aspekty budżetu Gminy na przestrzeni analizowanych lat. Należy dodać, że udział poszczególnych pozycji w tworzeniu budżetu jest zmienny i wynika to z realizacji zadań własnych gminy.
„Budżet państwa jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa. Budżet państwa jest uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy, zwanej ustawą budżetową. Ustawa budżetowa zapewnia realizację założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa przyjętych przez Sejm."
Głównymi dysponentami środków budżetowych są podmioty budżetowe, których dochody i wydatki ujmuje się w ramach odrębnych części klasyfikacji budżetowej, do tego typu podmiotów należą przede wszystkim ministerstwa lub urzędy centralne zrównane z ministerstwami, aktualnie w Polsce także wojewodowie i inne jednostki, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Państwowe jednostki podległe bezpośrednio dysponentom głównym realizują dochody i wydatki jako dysponenci środków budżetowych drugiego stopnia, mogą oni być jednocześnie dysponentami trzeciego stopnia, jeżeli są bezpośrednimi wykonawcami zaplanowanych zadań. Dysponenci trzeciego stopnia bezpośrednio wydatkują otrzymane środki bez prawa ich dalszego przekazywania,
Samorząd terytorialny wprowadzono w Polsce jako model organizacyjno-ustrojowy funkcjonowania jednostek lokalnych od 27 maja 1990 r., na mocy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o zmianie konstytucji RP (Dz. U. nr 16, poz. 94).
Istotą samorządu terytorialnego jest przyznanie jednostkom lokalnym określonej niezależności od państwa, reprezentowanego przez władzę centralną. Atrybutami tej niezależności są przede wszystkim:
- osobowość prawna,
- możliwość wyłaniania przez społeczności lokalne w demokratycznych wyborach własnej reprezentacji (władzy lokalnej),
- prawo samorządu do własnego majątku,
- własne kompetencje samorządu oraz względnie niezależna gospodarka finansowa, którą można nazwać finansami lokalnymi.
Dochody budżetowe są częścią dochodów publicznych gromadzonych w budżecie. Pochodzą one przede wszystkim z danin publicznych (podatków i opłat) pobieranych w sposób przymusowy i bezzwrotny. Ponadto dochody budżetowe napływają z działalności gospodarczej państwa oraz z jego majątku. Państwo korzysta także z dochodów zwrotnych, zaciągając dług publiczny (pożyczki wewnętrzne lub kredyty zagraniczne).
Struktura dochodów budżetowych w danym państwie zależy od jego ustroju polityczno-gospodarczego. Źródłem pokrycia dochodów budżetowych danego państwa jest część dochodu narodowego.
W formacjach społecznych opartych na prywatnej własności środków produkcji państwo w niewielkim zakresie prowadzi działalność produkcyjną i w konsekwencji tylko nieznaczna część dochodu narodowego może znajdować się bezpośrednio w dyspozycji państwa. Państwo zmuszone jest zatem sięgać do tych dochodów w ramach wtórnego podziału dochodu narodowego. W tym celu stosuje się opodatkowanie bezpośrednie i pośrednie.
Instrumenty gromadzenia dochodów publicznych
Dochodami publicznymi są wpływy budżetowe z poszczególnych źródeł. Podstawowym źródłem dochodów budżetowych jest dochód narodowy. Uzupełniające znaczenie mają wpływy z majątku narodowego. Dochody publiczne, których źródłem jest zarówno dochód narodowy, jak i majątek, są pobierane w różnych formach, a mianowicie:
-podatków,
-opłat,
-dochodów z publicznej działalności zarobkowej,
-pożyczek publicznych,
-dochodów z emisji pieniądza.
Wśród wymienionych dochodów publicznych zasadnicze znaczenie mają podatki.
Pojęciem podatku należy objąć świadczenia pieniężne nakładane jednostronnie na podatników przez państwo na podstawie przepisów prawa. Podatek ma charakter ogólny, przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny, pieniężny.
Opłaty stanowią skromniejsze od podatków źródło dochodów budżetowych. Można rozróżnić trzy rodzaje opłat:
- będące podatkami,
- będące cenami,
- opłaty administracyjne.
Art. 3. Środkami publicznymi są;
1. Dochody publiczne (podatki, opłaty, cło, ZUS, daniny, spadki, darowizny)
2. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi
3. Przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z działalności i innych źródeł (np. izba wytrzeźwień)
4. Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, pochodzące:
o Ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych
o Finansowych prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
o Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych
o Publicznych otrzymanych pożyczek i kredytów
JEDNOSTKI BUDŻETOWE: Art.18. (nie płacą podatków)
Są to takie jednostki organizacyjne, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio: dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki te nie posiadają osobowości prawnej.
Np. szkoły wyższe to nie jedn. budżetowe, bo mają osobowość prawną.
Jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują:
1) (SEKTROR RZADOWY) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów dot. Państwowych jednostek budżetowych.
2) (SEKTOR SAMORZĄDOWY)organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego dot. gminnych (rada gminy), powiatowych (rada powiatu) lub wojewódzkich (sejmik województwa) jednostek budżetowych.
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany planem finansowym, który jest opracowany na okres 1 roku przez kierownika jednostki budżetowej np. w szkole dyrektor szkoły, na podstawie parametrów otrzymanych od nadrzędnego dysponenta środków budżetowych.
PLANY FINANSOWE OBEJMUJĄ:
- po stronie dochodowej: działy, rozdziały, paragrafy;
- po stronie wydatkowej: działy, rozdziały, zagregowane paragrafy;
Plany finansowe są opracowane po przyjęciu:
- projektu ustawy budżetowej dot. państwowych jednostek budżetowych;
- projektu uchwały budżetowej dot. sektora samorządowego;
Kierownicy jednostek budżetowych mogą zmienić wydatki jeżeli mają upoważnienie.
Jednostki budżetowe nie otrzymują dotacji!!!
Cechy jednostek budżetowych: E !
- wydatki są realizowane niezależnie od gromadzonych przychodów- nie sprzyja to racjonalnemu wydatkowaniu;
- wydatki muszą być poprzedzone procedurą o zamówieniach publicznych;
- są wyłączone z płacenia podatków;
ZAKADY BUDŻETOWE: Art. 19. (płacą podatki)
Są to wyodrębnione organizacyjnie jednostki nie posiadające osobowości prawnej, które mogą finansować swoje wydatki własnymi dochodami.
- odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;
- pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych;
Zakres dotowania zakładów budżetowych:
- dotacja podmiotowa –pomoc finansowa z budżetu;
- dotacja przedmiotowa;
- dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (jednorazowo!);
- dotacja celowa na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;
Łączna kwota dotacji w danym roku budżetowym nie może przekroczyć 50% dochodów własnych zakładu budżetowego. (z wyłączeniem dotacji celowej)
.........................................................................
1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub wojewodowie dot. sektora rządowego (państw)
2) organy stanowiące jednostkę samorządu terytorialnego dot. sektora samorządowego (gminy, powiaty, województwa)
Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego (co kwartał).
GOSPODARSTWO POMOCNICZE Art. 20. (płaci podatki)
- Wyodrębniona organizacyjnie i finansowo działalność gospodarcza przy jednostce budżetowej; np. ośrodek wypoczynkowy kancelarii prezydenta, urzędu miasta, stołówki, bufety;
- Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych;
- Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:
1) właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody – dot. sektora rządowego
...
gosicka