1. Proszę określić zakres sektora finansów publicznych.
Art. 4 ust.1 ust. o f. publ.
Do sektora finansów publ. zalicza się:
1) *organy władzy publ., *organy administracji rządowej, *organy kontroli państwowej i ochrony prawa, *sądy i trybunały,
2) jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki (gminy, powiaty, samorząd województwa)
3) *jednostki budżetowe, *zakłady budżetowe, *gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;
4) państwowe i samorządowe fundusze celowe;
5) państwowe szkoły wyższe;
6) jednostki badawczo-rozwojowe;
7) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
8) państwowe lub samorządowe instytucje kultury;
9) *Zakład Ubezpieczeń Społecznych, *Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, *zarządzane przez nie fundusze;
10) Narodowy Fundusz Zdrowia;
11) *Polska Akademia Nauk, *związane z nią jednostki organizacyjne;
12) *państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publ, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa .handlowego.
Odróżnienie podmiotów zaliczanych do sektora f. publ. opiera się na kilku niejednorodnych kryteriach:
§ status ustrojowy danego podmiotu, wskazujący na jego przynależność do systemu organów państwowych i samorządowych bądź jednostek im podporządkowanych;
§ forma prawna danego podmiotu, wskazująca na to, że jest ona jednostką organizacyjną, nie zaś osoba fiz., a ponadto wskazująca na status prawno-finansowy jednostki;
§ charakter działalności danego podmiotu i cel jej prowadzenia;
§ imienne oznaczenie podmiotu.
Najważniejszym kryterium wyróżnienia podmiotów sektora f. publ. jest publiczny charakter zasilania finansowego działalności danego podmiotu.
Systematyka ustawowa nie jest wyczerpująca i jednoznaczna, gdyż organy władzy i administracji są zarazem jednostkami budżetowymi, państwowe szkoły wyższe (ale nie samorządowe!), ZUS i inne podmioty są równocześnie osobami prawnymi, a funduszem jest także Fundusz Emerytalno-Rentowy administrowany przez ZUS.
Zastosowanie w tej klasyfikacji niejednolitych kryteriów podziału powoduje nakładania się dokonanych podziałów.
2. Proszę przedstawić pojęcie Skarbu Państwa.
Współcześnie pojęcie Skarbu Państwa oznacza → prawa majątkowe państwa jako podmiotu uprawnień i obowiązków majątkowych, uczestnika obrotu cywilnego i działalności gosp. oraz zarządu mieniem państwa, prowadzącym ewidencje majątku ogólnonarodowego.
● Instytucja ta jest utożsamiana z własnością państwową, z działalnością gospodarczą państwa, z zasobami budżetu państwa i państwowych funduszy celowych, z prywatnoprawną podmiotowością w sferze obrotu cywilnego, itd.
● Wykonując funkcje gospodarcze Skarbu Państwa, realizuje zadania państwa, lecz w obrocie prawnym występuje przede wszystkim w roli prywatnoprawnej, tzn. właściciela, który włada, korzysta i rozporządza majątkiem państwowym.
● S.P. decyduje o sposobie, rozmiarach i formach prawnych prowadzenie przez państwo działalności gosp. A także o wydzieleniu części mienia państwowego na prowadzenie działalności gosp. państwa w formie przedsiębiorstw państwowych lub innych wyposażonych w osobowość prawną państwowych jednostek organizacyjnych.
● S.P. zachowuje wobec tego mienia swe uprawnienia władcze, decyduje o przeobrażeniach strukturalnych tych podmiotów, a także o ich komercjalizacji i prywatyzacji.
● S.P. może jednak prowadzić działalność gospodarczą państwa samodzielnie, tzn. przez jednostki organizacyjne, które nie maja odrębnej od Skarbu Państwa osobowości prawnej (jednostki i zakłady budżetowe) oraz w formie jednoosobowych spółek pr. handlowego lub spółek z udziałem Skarbu Państwa.
● Ponadto S.P. może realizować swe funkcje gospodarcze poprzez udziały kapitałowe w funduszach powierniczych i w fundacjach.
● Ust. o f. publ. posługuje się pojęciem Skarbu Państwa wielokrotnie, mimo iż nie wymienia tej instytucji w art. 5. Nie zmienia to faktu, iż S.P. jest podmiotem sektora f. publ.
Co do Skarbu Państwa nie została wykonana dyspozycja art.218 Konstytucji RP, nakazującego określenie w ustawie organizacji S.P. oraz sposobu zarządzania jego majątkiem.
Projekt takiej ustawy z 1999r. nie został uchwalony.
Skarbem Państwa projekt nazywał państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych oraz państwo jako podmiot określonych w odrębnych przepisach uprawnień organizacyjnych wobec państwowych osób prawnych.
Majątek S.P. – to własność i inne prawa majątkowe przysługujące mu do rzeczy i innych praw majątkowych. Służy wykonywaniu zadań państwowych.
Jednostki organizacyjne Skarbu Państwa (statio fisci) są wyodrębnionymi organizacyjnie jednostkami, nie posiadającymi osobowości prawnej. Działają w jego imieniu, korzystając z osobowości prawnej S.P. Najszerszy zakres reprezentowania S.P. przy zarządzaniu jego majątkiem należy do ministra właściwego do spraw S.P. funkcjonującego także w terenie poprzez 13 delegatur. Chojna- str. 16-21
3. Proszę omówić funkcje finansów publicznych.
Funkcje finansów publ. spełniają w każdym ustroju społ.-polit. funkcje:
§ Polityczne – wykorzystywane w interesie społeczeństwa oraz ośrodków władzy.
* funkcja polityczna - wyraża się w kształtowaniu, przekształcaniu, wpływaniu na rzeczywistość społ-gosp w kierunku uznanym za pożądany przez władze publ.
Z f. polityczną wiąże się zarządzanie publiczną gospodarką finansową, podejmowanie świadomej działalności przez podmioty publ., polegającej na wyborze, ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą dobranych operacji finansowych.
Cele polityki finansowej są wyznaczone przez cele polityki społ-gosp państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i są ich odbiciem.
Cele te są więc różne, zmieniają się w kolejnych formacjach społ-polit, epokach historycznych, państwach, rozwoju państwowości w poszczególnych latach.
Określone są one w programach wyborczych partii polit., w dokumentach programowych partii rządzących, programach rządowych, uchwalonych następnie przez parlament, w ratyfikowanych umowach m-n, czy wypowiedziach polityków.
Często też nie wyrażają ich publiczne dokumenty lub wypowiedzi, lecz wynikają one z obowiązującego prawa lub bezpośrednio z faktycznego przebiegu procesów gosp. i społ. oraz działań podmiotów publ.
§ Ekonomiczne – należą do nich:
* funkcja fiskalna (alimentacyjna) – polega na dążeniu do zapewnienia i dostarczenia podmiotom publ. wystarczających środków finansowych na realizację ich ustawowych zadań;
Jest pierwotną, najstarszą funkcją finansów publ. Wyrazem tej funkcji była konieczność uzyskania odpowiednich środków pieniężnych w wysokości niezbędnej na pokrycie wydatków panującego.
W ustroju feudalnym na plan pierwszy wysuwały się cele związane z działaniem administracji, wojska i obsługą długu p.
* funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) – jest blisko związana z funkcją fiskalną, stanowi jej kontynuację; ♠ Jest to świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego do gromadzenia i rozdzielania (przemieszczania) środków pieniężnych w państwie;
Państwo jest pośrednikiem. Funkcja ta realizuje się gł. przez podatki
Funkcja ta w pełni obrazuje dwustronny charakter finansów publ.
Istnieje jako obiektywna konieczność, wynikająca z wykorzystania dochodu narodowego nie tylko tam, gdzie on powstaje, i nie tylko przez te jednostki, które go wytwarzają.
Jej znaczenie wzrasta wraz ze wzrostem roli państwa, rozszerzaniem się zasięgu działania jednostek sektora publ., maleje wraz z ograniczeniem jego zadań.
Istnieje wiele kryteriów redystrybucji ze względu na różnorodność przepływów finansowych.
Dokonywane są one głównie:
- w płaszczyźnie terytorialnej – między regionami i w ramach innych jednostek podziału terytorialnego kraju;
- w płaszczyźnie podmiotowej – między dysponentami środków budżetowych, między podmiotami własności lub krajem i zagranicą;
- w płaszczyźnie przedmiotowej – między sferą produkcji i spożycia, spożycia i inwestycji lub oszczędności, miedzy gałęziami gospodarki;
- w płaszczyźnie czasowej – między kolejnymi, corocznymi budżetami, między interesami długofalowymi a doraźnymi itd.
* funkcja stymulacyjna (bodźcowa, interwencyjna) – polega na oddziaływaniu na stosunki społ. lub ekonom. w drodze zachęcania do określonego działania lub zaniechania, w kierunku oczekiwanym przez podmioty publ., za pomocą instrumentów finansowych;
Jest pochodną funkcji redystrybucyjnej, jej bardziej złożoną formą.
Np. w ramach tej funkcji można wspierać pewne działania za pomocą dotacji, ulg, lub utrudniać np. poprzez podniesienie podatków, ceł.
Kontynuacją funkcji stymulacyjnej jest funkcja polityczna.
* funkcja ewidencyjno-kontrolna (informacyjna, sygnalizacyjna) – jej znaczenie polega na ewidencji oraz kontroli przebiegu zjawisk gosp. i procesów finansowych, dokonywaniu ich analizy, podejmowaniu stosownych środków w celu inicjowania procesów rzeczowych i operacji finansowych oraz zapobieganiu niepożądanym przez władze publ. zjawiskom.
Umożliwia realizację pozostałych wymienionych funkcji ekonom., jest niezbędna dla wykonywania f. polit.
Pieniężne ujęcie procesów rzeczowych stwarza możliwość statystycznego, rachunkowego ewidencjonowania przebiegu tych procesów, ich rodzajów i rozmiarów, dokonywania kontroli i analizy operacji finansowych.
Dostarczone na tych podstawach informacje stanowią przesłankę do podejmowania celowych, optymalnych decyzji przez organy władzy i administracji finansowej.
Inny, tradycyjny podział na funkcje ekonomiczne finansów publ. prezentują R.A. i P.B. MUSGRAVE.
Wyróżniają oni funkcje:
§ Funkcja alokacyjna – polega na optymalnym podziale czynników produkcji (pracy, kapitału) między różnorodne zadania, umożliwiającym podniesienie poziomu społecznej zamożności. Alokacja dokonywana jest zasadniczo poprzez mechanizmy rynkowe, zwłaszcza cen, jednakże zakłócenia tych mechanizmów neutralizuje państwo w drodze interwencji.
§ Funkcja redystrybucyjna – oznacza rozmieszczenie zasobów (dochodu i majątku) wedle kryterium podstawowych potrzeb, wkładu jednostki w proces produkcji (wydajności) i równych szans w dostępie do dóbr i usług.
§ Funkcja stabilizacyjna – polega na oddziaływaniu na koniunkturę gospodarcza, przeciwdziałaniu jej wahaniom poprzez wbudowania w system finansowy instrumentów stabilizujących automatyczne oddziaływanie na równowagę gosp.
Funkcja ta ma umożliwić realizację celów tzw. magicznego czworoboku:
- wysokiego poziomu zatrudnienia,
- ograniczenia inflacji,
- równowagi bilansu płatniczego,
- stałego wzrostu gosp. Chojna str. 27-32
4. Proszę omówić elementy procedury budżetowej określone w konstytucji.
I) (/111) Procedura budżetowa obejmuje:
a. Opracowanie projektu budżetu (planowanie budżetowe)
b. Uchwalenie budżetu
c. Wykonywanie budżetu
d. Rachunkowość, sprawozdawczość i kontrolę budżetu
II) (/ 112) Przepisy Konstytucji normują bezpośrednio zagadnienia procedury budżetowej, w szczególności
a. procedurę uchwalania i
b. Kontroli budżetu państwa
III) (/112) Konstytucja odsyła do odrębnej ustawy w zakresie
a. Zasad i trybu opracowania projektu budżetu państwa
b. Stopnia szczegółowości budżetu
c. Wymagań, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej
d. Zasad i trybu wykonywania budżetu
Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, (...) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.
Art. 146. (...) 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: (...)
5) uchwala projekt bud¿etu pañstwa,
Art. 222. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. (...)
Art. 219. 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.
Art. 223. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.
Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową (...)przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy [budżetowej] (...) nie stosuje się [veta prezydenckiego] (...)
2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej (...) przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.
6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,
Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.
2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.
(/124) Wykonawcy budżetu ponoszą odpowiedzialnosć polityczną za proces jego wykonania. Istotą odpowiedzialności politycznej jest odpowiedzialnosć rządu przed Sejmem za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z wykonywaniem ustawy budżetowej
Możliwa jest również określona w przepisach Konstytucji odpowiedzialnosć poszczególnych członków rządu, związana z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego urzędowania, przed Trybunałem Stanu. Związana jest ona z naruszeniem Konstytucji lub innej ustawy (w tym ustawy budżetowej). Chojna 128-147
5. Proszę omówić materię ustawową w zakresie finansów publicznych.
Zakres przedmiotowy ust. o f. publ określa jej art.1
Ustawa określa:
1) podstawowe pojęcia:
...
gosicka