PODSTAWY PRAWA KARNEGO
Prawo karne wkracza w różne dziedziny życia.
FUNKCJE PRAWA KARNEGO:
w gwarancyjna
w sprawiedliwościowa (najstarsza funkcja)
w prewencyjna (poprzez zagrożenie karą odstraszamy potencjalnych sprawców – ogólna prewencja, prewencja szczególna – skierowana do określonego sprawcy)
w kompensacyjna (sprawca przestępstwa naprawi wyrządzoną szkodę)
ZASADY PRAWDA KARNEGO:
ü zasada winy (musi być określona wina)
ü zasada odpowiedzialności karnej za czyny
ü zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej
ü zasada humanitaryzmu (dwie strony)
ü „nie ma przestępstwa bez ustawy”
§ zasada określoności przestępstwa
§ zakaz analogii (nie ma podobieństw)
ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO:
1. konstytucja – zasady odpowiedzialności
2. ustawy – nowy typ przestępstwa i grożące kary
3. umowy międzynarodowe – zasady odpowiedzialności
1) PRAWO KARNE MATERIALNE: określa kary grożące za popełnienie przestępstw, czyny przestępne, środki karne 1997 r.
Kodeks karny: określa podstawowe typy przestępstw.
Prawo dodatkowe: ustawy, w których określone są różnego rodzaju środki karne.
2) PRAWO KARNE PROCESOWE: reguluje proces karny, sposób postępowania, cel: osądzenie przestępcy.
Kodeks postępowania karnego: przestępstwo / czyn zabroniony
zawinione, uzewnętrznione, znamiona przestępstwa,
pojawia się wina, zagrożony popełnione przez sprawcę
karą niepoczytalnego lub
nieletniego, zabrakło winy
GRANICE WIEKU ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ:
Normy prawa karnego : osoby, które ukończyły 17 lat powinny rozumieć te normy i umieć się do nich dostosować! REGUŁA
Wyjątki od reguły:
1. Podnoszenie odpowiedzialności karnej dla osoby, która ukończyła 15 lat – popełnienie konkretnego poważnego przestępstwa.
2. Jeżeli ukończyła 17 lat ……
KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW:
a) zbrodnie (zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, popełniona z winą umyślnie) i występki: kryterium wagi i przestępstwa
wykroczenie – nie jest przestępstwem!
Patrzy się na zagrożenie.
b) umyślne i nieumyślne
c) przestępstwa tylko przez działanie (gwałt)
d) przestępstwa przez zaniechanie (zeznanie nieprawdy)
e) przestępstwo bez skutkowe (nieudzielenie pomocy)
PRZESTĘPSTWA WEDŁUG TRYBU ŚCIGANIA:
1. Przestępstwa publiczno skarbowe z Urzędu (w imieniu państwa występuje prokurator)
· przestępstwa wnioskowe np. zgwałcenie, kradzież na rzecz osoby bliskiej warunkiem jest wniosek.
2. Przestępstwa prywatno skarbowe np. przestępstwo zniesławienia (decyzja w ręku ofiary), nietykalność cielesna
Typ podstawowy przestępstwa: np. zabójstwo: kara od 8 - 25 lat pozbawienia wolności
Postać kwalifikowana: okoliczności podnoszą wagę przestępstwa - 25 lat / dożywocie
Postać uprzywilejowana: kara od 1 - 10 lat pozbawienia wolności
PRZESTĘPSTWA DZIELĄ SIĘ NA: KWESTIA WINY
1. UMYŚLNIE POPEŁNIONE: zbrodnia zawsze umyślnie popełniona
2. NIEUMYŚLNIE POPEŁNIONE: naruszenie zasady ostrożności
a. lekkomyślność nie zachowanie
b. niedbalstwo ostrożności
ad.a sprawca przewiduje popełnienie czynu zabronionego lecz przypuszcza że go uniknie (nieumyślna wina, ale świadoma).
ad. b sprawca popełnienie czynu zabronionego nie przewiduje (nie przyjdą mu do głowy skutki swojego zachowania), np. matka dostaje telefon, że dziecko jej przejechali, kobieta zostawia garnek na gazie i jedzie do szpitala.
DWIE POSTACIE (FORMY) WINY:
· zamiar bezpośredni: sprawca chce popełnić czyn zabroniony, sprawca zdaje sobie sprawę, że wychodzi poza prawo - ZAMIAR/CHCE (słowa kluczowe)
· zamiar ewentualny: mamy do czynienia z dwoma czynami np. sprawy chcą się włamać do sklepu i wynieść drogi sprzęt - zamiar bezpośredni, w sklepie pojawia się strażnik i sprawca uderza go w głowę i ten traci słuch – przewidywali, ze tak może być, że go unieszkodliwią - zamiar ewentualny, nigdy nie występuje samodzielnie w czynie - PRZEWIDYWALI/GODZILI SIĘ (słowa kluczowe)
W prawie karnym materialnym wina jest tylko jednym z elementów.
FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA: KODEKS KARNY
a) współsprawstwo: dokonanie czynu zabronionego przez co najmniej 2 osoby, porozumienie tych osób; porozumienie: może być wcześniej uzgodnione, nie musi być zawsze bardzo wyraźne, jeśli jeden ze sprawców wykroczy poza porozumienie dodatkowo „coś” zrobi to wówczas jest to - eksces, zostaje on surowiej ukarany
b) sprawstwo kierownicze: podporządkowanie wykonawców jednostce kierującej (sprawcy kierującemu)
c) sprawstwo na polecenie: jest wydane polecenie jak się ktoś ma zachować, musi istnieć zależność między polecającym a osobą wykonującą polecenie
d) podżeganie: umyślne nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego, podżegacz odpowiada jak sprawca
e) pomocnictwo: umyślne ułatwianie innej osobie dokonania czynu zabronionego np. zaniechanie
· pomocnictwo fizyczne przed popełnieniem
· pomocnictwo psychiczne przestępstwa
zacieranie śladów - nie jest pomocnictwem
Przygotowanie do przestępstwa, np.: zamach na prezydenta, podrabianie pieniędzy – bez przygotowania nie miałyby miejsca. Przygotowanie do przestępstwa w tych przypadkach jest karalne.
Usiłowanie nieudolne: sprawca nie wie, że nie może dokonać przestępstwa, np. sprawca chce kogoś otruć, ale kupił nieodpowiednią truciznę.
Sprawca nie zostanie ukarany, gdy:
· przedawnienie
· nie odnalezienie sprawcy
· obrona konieczna
Obrona konieczna: odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa ataku - daje nam większe możliwości:
w bezpośredni zamach (ze strony człowieka)
w bezprawny
w współmierność obrony do niebezpieczeństwa ataku
w odpieramy zamach
Bezpośrednie niebezpieczeństwo: pożar, powódź.
Stan wyższej konieczności: poświęcenie jakiegoś dobra jeżeli było to zachowanie się podjęte w celu uchylenia się od bezpośredniego niebezpieczeństwa – inaczej nie można było uniknąć tego niebezpieczeństwa, dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż dobro ratowane:
w poświęcamy dobro
w zasada subsydiarności - tylko w ten jeden jedyny sposób możemy uniknąć niebezpieczeństwa, nie ma wyboru, np. w celu uratowania rodziny przed pożarem wybijamy szybę w domu
w dysproporcja dóbr może być duża
w proporcja dóbr istotna
Niepoczytalność: brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swym postępowaniem , który zachodzi w stanie czynu, powody: upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna, inne zakłócenie czynności psychicznych.
Poczytalność ograniczona: art.31 paragraf 2
1. Sprawca - czy sam wprawił się w stan nietrzeźwości czy upojenia
2. Sprawca – czy przewidywał lub mógł przewidzieć że wprowadzając się w stan nietrzeźwości lub upojenia doprowadzi się do stanu niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej
Odpowiedzialność karna zależna od:
w ten czyn musi byś społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
w winy
Kara kryminalna: osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.
Kara ma charakter celowy!
...
gosicka