PRAWO ADMINISTRACYJNE (CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA)
1. Konstytucyjna wolność zrzeszania się
Art. 58
1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.
Art. 59.
1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.
2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.
4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.
2. Pojęcie stowarzyszenia
Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych:
a) dobrowolność zrzeszania dotyczy przystępowania do stowarzyszeń (nikogo nie można do tego przymusić) oraz funkcjonowania w ramach stowarzyszenia jak i możliwości wystąpienia z niego,
b) samorządność stowarzyszenia dotyczy samodzielnego wybierania organów, określania struktury organizacyjnej stowarzyszenia, statusu członka, uchwalania aktów wewnętrznych dotyczące jego działalności jak i podejmowania decyzji majątkowych,
c) trwałość zrzeszenia odnosi się do struktury organizacyjnej, celów stowarzyszenia, statusu członka,
d) cel stowarzyszenia nie może być celem zarobkowym.
Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.
Stowarzyszenia skupiają osoby fizyczne (obywateli polskich) mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.
Cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.
Istnieją 2 wyjątki, kiedy członkami stowarzyszenia mogą być osoby prawne:
1. dotyczy to stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego
2. dotyczy to związków stowarzyszeń (gdzie członkami są poszczególne stowarzyszenia).
Rodzaje stowarzyszeń:
1. zarejestrowane – podlegają rejestracji sądowej, dzięki czemu uzyskują osobowość prawną
2. zwykłe – nie podlegają rejestracji, ustawa określa tryb legalizacyjny tego stowarzyszenia
3. związki stowarzyszeń – funkcjonują na zasadach stowarzyszeń zarejestrowanych.
3. Stowarzyszenia zarejestrowane (status prawny, rejestracja)
Osoby w liczbie co najmniej 15 posiadające pełną zdolność do czynności prawnych oraz niepozbawione praw publicznych, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski.
Statut stowarzyszenia określa w szczególności:
1. nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,
2. teren działania i siedzibę stowarzyszenia,
3. cele i sposoby ich realizacji,
4. sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,
5. władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
6. sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
7. sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
8. zasady dokonywania zmian statutu,
9. sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek. Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.
Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego zebrania członków. Statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji. Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej. Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia. Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia sąd rejestrowy rozpoznaje niezwłocznie, a rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Sąd rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu odpis wniosku o rejestrację wraz z odpowiednimi załącznikami. Organ ten ma prawo wypowiedzieć się w sprawie wniosku w terminie 14 dni licząc od dnia jego doręczenia, a także przystąpić, za zgodą sądu, do postępowania jako zainteresowany. Sąd rejestrowy odmawia zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie. Sąd rejestrowy przed wydaniem postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia, jeżeli uzna za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń, wyznacza w tym celu posiedzenie wyjaśniające. Na posiedzenie wyjaśniające sąd rejestrowy wzywa uczestników postępowania. Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą.
Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Terenowa jednostka organizacyjna, może uzyskać osobowość prawną, jeżeli statut stowarzyszenia to przewiduje. O wpisaniu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd rejestrowy zawiadamia założycieli oraz organ nadzorujący, przesyłając jednocześnie temu organowi statut.
Stowarzyszenia w liczbie co najmniej trzech mogą założyć związek stowarzyszeń.
Założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne, z tym że osoby prawne mające cele zarobkowe mogą być członkami wspierającymi.
4. Stowarzyszenia zwykłe
Stowarzyszenie zwykłe nie posiada osobowości prawnej. Osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych i nie pozbawione praw publicznych w liczbie co najmniej 3, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, podając dane.
Sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może zakazać założenia stowarzyszenia zwykłego, jeżeli nie spełnia ono określonych warunków. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego nie zakazano jego działalności, może ono rozpocząć działalność.
Stowarzyszenie zwykłe nie może:
1) powoływać terenowych jednostek organizacyjnych,
2) łączyć się w związki stowarzyszeń,
3) zrzeszać osób prawnych,
4) prowadzić działalności gospodarczej,
5) przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej.
Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.
5. Nadzór nad stowarzyszeniami
Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej.
Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:
1. wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,
2. starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione w pkt 1 stowarzyszeniami - zwanych dalej "organami nadzorującymi".
Organ nadzorujący ma prawo:
1) żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów
uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów),
2) żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.
W razie niezastosowania się stowarzyszenia do wymagań, sąd na wniosek organu nadzorującego może nałożyć grzywnę w wysokości jednorazowo nie wyższej niż 5.000 zł. Od grzywny można zwolnić, jeżeli po jej wymierzeniu stowarzyszenie niezwłocznie zastosuje się do wymagań organu nadzorującego. Stowarzyszenie, w terminie 7 dni, może wystąpić do sądu o zwolnienie od grzywny.
Organem nadzorującym terenową jednostkę organizacyjną stowarzyszenia jest organ właściwy ze względu na siedzibę tej jednostki.
W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego ustawie.
Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:
1. udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,
2. uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,
3. rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. Do rozwiązania stowarzyszenia może również dojść jeżeli stowarzyszenie nie spełniło warunku dotyczącego minimalnej liczby członków lub też stowarzyszenie nie posiada organów wymaganych ustawą i nie ma możliwości ich powołania w terminie 1 roku,
4. powołać kuratora w przypadku, jeżeli stowarzyszenie nie posiada Zarządu. Funkcje kuratora są ograniczone, jego głównym zadaniem jest zwołanie w terminie 6 miesięcy Zebrania Przedstawicieli i doprowadzenie do wyboru Zarządu. Do momentu wyboru Zarządu Kurator pełni jego funkcje.
6. Konstytucyjna wolność zgromadzania się
Art. 57
Norma konstytucyjna gwarantująca tę wolność – art. 57 Konstytucji (zgromadzenia pokojowe) „Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich.”
Ograniczenie tej wolności może określać ustawa. Zasady korzystania z tej wolności określają poziom demokracji w państwie.
Ustawa – Prawo o zgromadzeniach
Art. 2 – przesłanki ograniczenia wolności zgromadzeń:
1) ograniczenie może się wiązać z koniecznością ochrony państwa lub porządku publicznego,
2) konieczność ochrony zdrowia lub moralności publicznej,
3) konieczność związana z kwestią ochrony praw i wolności innych osób.
7. Pojęcie zgromadzenia i zgromadzenia publicznego
Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się.
Zgromadzeniem jest zgrupowanie co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska.
Zgromadzenie publiczne natomiast jest organizowane na otwartej przestrzeni i może w nim brać udział niedookreślona liczba uczestników.
Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, i dotyczy:
1. ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego
2. ochrony zdrowia lub moralności publicznej
3. praw i wolności innych osób,
4. ochrony Pomników Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412).
8. Organizator zgromadzenia
Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje:
1. osobom fizycznym mającym pełną zdolność do czynności prawnych,
2. osobom prawnym,
3. innym organizacjom (np. stowarzyszeniom zwykłym),
4. grupom osób.
W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.
Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń:
1) organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego,
2) odbywanych w ramach działalności Kościoła Katolickiego, innych kościołów oraz związków wyznaniowych.
Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy. Organem odwoławczym od decyzji wydanych w sprawach jest wojewoda. Zgromadzenia publiczne (zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni dostępne dla nieokreślonych imiennie osób), wymagają uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia. Jeżeli zgromadzenia organizowane są w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, organ gminy zawiadamia właściwego komendanta policji oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie wymaga zawiadomienia. Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni, a najwcześniej 30 dni przed datą zgromadzenia.
9. Zawiadomienie o zgromadzeniu
Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni, a najwcześniej 30 dni przed datą zgromadzenia. Zawiadomienie powinno zawierać następujące dane:
1. oznaczenie organizatora zgromadzenia (imię, nazwisko, datę urodzenia i adres organizatora oraz nazwę i adres osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie),
2. cel i program oraz język, w którym będą porozumiewać się uczestnicy zgromadzenia,
3. miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, planowany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz projektowaną trasę przejścia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w czasie trwania zgromadzenia,
4. określenie planowanych przez organizatora środków służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia oraz środków, o których dostarczenie zwraca się do organu gminy.
Organ gminy na wniosek organizatora zapewnia w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną służącą stosownemu przebiegowi zgromadzenia, oraz może delegować na zgromadzenie swojego przedstawiciela. Delegowani przedstawiciele organu gminy, przybywając na zgromadzenie, są obowiązani okazać swoje upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.
10. Zakaz odbycia zgromadzenia
Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli:
1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie o zgromadzeniach lub naruszają przepisy ustaw karnych,
2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.
Decyzja o zakazie zgromadzenia publicznego powinna być doręczona organizatorowi w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później jednak niż na 24 godziny przed planowanym terminem rozpoczęcia zgromadzenia.
Odwołanie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Decyzję wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania doręcza się organizatorowi w terminie 3 dni od dnia otrzymania odwołania.
11. Nadzór nad przebiegiem zgromadzenia (uprawnienia przewodniczącego zgromadzenia oraz przedstawiciela gminy)
Zgromadzenie publiczne powinno mieć przewodniczącego, który otwiera zgromadzenie, kieruje jego przebiegiem oraz zamyka zgromadzenie. Przewodniczącym jest organizator zgromadzenia, chyba że powierzy on swoje obowiązki innej osobie albo uczestnicy zgromadzenia za jego zgodą wybiorą innego przewodniczącego. Przewodniczący odpowiada za zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia i podejmuje w tym celu przewidziane w ustawie środki. Organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli.
Z chwilą rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia jego uczestnicy są obowiązani bez nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce, w którym odbywało się zgromadzenie.
Zgromadzenie może być rozwiązane przez przedstawiciela organu gminy, jeżeli jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy narusza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy ustaw karnych, a przewodniczący, uprzedzony o konieczności rozwiązania zgromadzenia, wzbrania się to uczynić. Rozwiązanie zgromadzenia następuje przez wydanie decyzji ustnej, poprzedzonej trzykrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu w obecności zgromadzonych, której nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Decyzję tę doręcza się organizatorowi na piśmie w terminie 24 godzin od jej podjęcia. Organizatorowi oraz uczestnikowi zgromadzenia przysługuje prawo odwołania się od decyzji w sprawie rozwiązania zgromadzenia w terminie 3 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia.
12. Konstytucyjne prawo do informacji publicznej (art. 61)
Prawo dostępu do informacji o działalności władzy publicznej zostało określone w art. 61 Konstytucji, a szczegółowe uregulowania w w/w zakresie określa ustawa z dn. 06.09.2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Konstytucja przyjmuje, że prawo dostępu do informacji obejmuje informację o działalności władzy publicznej (tzn. Sejmu, Senatu, Prezydenta, organów samorządu terytorialnego, organów władzy sądowniczej: Trybunału Stanu i Konstytucyjnego jak również sądów). Organem władzy publicznej może też być inny podmiot, np.: organ korporacji zawodowej, samorząd gospodarczy. Katalog organów zobowiązanych do udzielania informacji publicznej jest rozbudowany i w jego skład wchodzą organy, które wykonują działania z zakresu władzy publicznej oraz organy, które gospodarują mieniem Skarbu Państwa.
Konstytucja daje prawo dostępu do informacji w formie:
a) dostępu do dokumentów – w formie papierowej, elektronicznej (niezależnie od tego, w jakiej formie informacja ta powstała)
b) prawa wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (Sejm, Senat, Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik Wojewódzki). Konstytucja daje również prawo do rejestracji dźwięku i obrazu.
Konstytucja określa również zasady ograniczenia dostępu do informacji, a mianowicie:
a) ograniczenie może wynikać tylko i wyłącznie z ustawy,
b) ograniczenie musi być uzasadnione koniecznością ochrony pewnych wartości, np. wolności i prawa innych podmiotów gospodarczych, ochrona porządku publicznego, bezpieczeństwo państwa, ważny interes gospodarczy państwa (art. 61 ust. 3 Konstytucji).
Pojęcie informacji publicznej
Pojęcie informacji publicznej określone zostało w art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, zgodnie z którym jest to każda informacja o sprawach publicznych. W art. 6 ustawy określono kategorie informacji:
1. informacje o polityce wewnętrznej i zagranicznej – są to informacje o zamierzeniach władzy ustawodawczej i wykonawczej
2. informacje o podmiotach wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy (organy władzy publicznej, podmioty wykonujące zadania władzy publicznej) oraz o związkach zawodowych i partiach politycznych. Informacją publiczną w tym zakresie jest informacja o:
a) statusie – formie prawnej tych podmiotów,
b) organizacji,
c) przedmiocie działania,
d) kompetencjach tych podmiotów,
e) &...
gosicka