Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną

Wykaz zagadnień i podstawowych kategorii pojęciowych

I. Raporty edukacyjne

·       Od początku lat 70-tych minionego stulecia pojawiły się opracowania diagnozujące stan oświaty, najistotniejsze problemy i wyzwania edukacyjne w  ujęciu globalnym.

·       Do najważniejszych z nich należą np. raporty o stanie oświaty:

– Uczyć się, aby być (1975),

– Uczyć się bez granic. Jak zewrzeć ‘lukę ludzką’ (1978),

– Mikroelektronika a społeczeństwo. Na dobre czy na złe (1987),

– Pierwsza rewolucja globalna (1995),

– Biała księga kształcenia i doskonalenia, ku społeczeństwu

  uczącemu się (1995),

– Edukacja, jest w niej ukryty skarb (1998).

·       Autorzy raportu „Uczyć się bez granic” w swoich refleksjach podejmują problem tzw. luki ludzkiej, jej przyczyn, następstw  i możliwości przeciwdziałania im.

„Luka ludzka to dystans między rosnącą złożonością świata a naszą zdolnością do sprostania jej...Mówimy o ‘luce ludzkiej’, ponieważ ma ona charakter rozłamu, powstającego dlatego, iż za wzrostem tworzonych przez ludzi komplikacji nie nadąża postęp naszych umiejętności.” (J.W. Botkin, M. Elmandjra, M. Malitza, Uczyć się bez granic. Jak zewrzeć ‘lukę ludzką’ [w:] S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, tom III, księga druga, Kielce 1998, s. 536].

II. Edukacja globalna

Materiał źródłowy: Z. Melosik, Edukacja globalna – czy ideał wychowawczy XXI wieku?, [w:] S. Wołoszyn (red.), Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, to. III, Księga druga, Kielce 1998

Cele edukacji globalnej:

1.    Przekazanie w procesie kształcenia i wychowania, umiejętności postrzegania siebie z perspektywy własnych związków z kręgiem społecznym, kulturowym, z ziemskim ekosystemem. Ukształtowanie w odbiorcach usług edukacyjnych, umiejętności identyfikowania uniwersaliów kulturowych, na poziomie których możliwy jest dialog ponad podziałami różnic kulturowych, identyfikowania  ich historycznych, społecznych i geograficznych uwarunkowań między społecznościami zamieszkującymi różne zakątki globu.

2.    Ukształtowanie umiejętności dostrzegania różnych aspektów wpływu człowieka na biosferę i jego wieloaspektowych zależności od środowiska.

3.    Wyrobienie kompetencji poznawczych w zakresie wiedzy o różnych formach udziału społeczeństw w światowej cyrkulacji dóbr, informacji i środków finansowych, umiejętności dostrzegania sieci społecznych, gospodarczych, ekonomicznych i militarnych powiązań między nimi.

4.    Wyposażenie uczniów w umiejętność rozpoznawania historycznych źródeł kultury własnego narodu.

5.    Rozwinięcie zdolności rozumienia odmiennych perspektyw spojrzenia na rzeczywistość, przyjmowanych przez reprezentantów różnych kultur.

Do cech ideału wychowania, propagowanego przez zwolenników globalnej edukacji należą:

·       Dialog międzykulturowy – idea, której podstawą jest odrzucenie tzw. społeczeństwa monokulturowego będącego tworem zapożyczeń kulturowych i upowszechnienia się najnowszych osiągnięć cywilizacyjnych w sferze nauki i techniki. Wizji tej przeciwstawiona została koncepcja pluralizmu kulturowego gwarantującego swobodny rozwój poszczególnych kultur. Istotnym aspektem i zarazem czynnikiem warunkującym zaistnienie pluralizmu kulturowego jest dialog międzykulturowy. Jakość tak rozumianego dialogu zależy od poziomu „międzykulturowej świadomości” i etapu rozwoju „kulturowej empatii”.

·       Globalna zmiana - rezultat umiejętności dostrzegania globalnych konsekwencji działań podejmowanych na skalę lokalną.

·       Antycypacja – dostrzeganie problemów, które mogą wystąpić w przyszłości. Łączy się z umiejętnością projektowania działań, które zminimalizują to niebezpieczeństwo.

·       Uczestnictwo – aktywność wyrastająca z poczucia identyfikacji z własną grupą społeczną, narodem i ludzkością.

Tabela 1. Poziomy międzykulturowej świadomości

(za: Z. Melosik, „Edukacja globalna... [w:] S. Wołoszyn (red.), Kielce 1998)

Tabela 2. Etapy rozwoju kulturowej empatii