DZIEJE LITWY I RUSI PRZED UNIĄ Z POLSKĄ.doc

Wikingowie, wyprawiający się za łupem z południowej Skandynawji*) , z czasem stali się z napastników zdobywcami, a nawet twórcami nowych organizacyj*) państwowych. Zwano ich na Zachodzie Normandami, na wschodzie Waregami. Na Newę i Dźwinę zachodnią kierowała się zdobywcza emigracja skandynawskiego ludu Swijów, a zwłaszcza plemię tego ludu, zwące się Rus. Opanowali oni drogi wodne, których ogniskiem było na północy jezioro Ilmen. Około roku 850 byli tu już Rusowie skandynawscy panami, lecz ludy okoliczne jeszcze chwilowo odzyskują jeszcze niezawisłość.

W roku (od stworzenia świata) 6370 (naszej ery 862)1) wygnali Waregów za morze i nie dali im daniny i poczęli się sami rządzić. Ale nie było u nich słuszności i

powstał ród na ród i były wśród nich zamieszki i poczęli wojować sami miedzy pomiędzy sobą. I powiedzieli sobie: wybierzemy sami spośród siebie księcia, któryby władał nami i rządził według porządku i prawa.

Lecz próba dala złe wyniki. Wyprawiają więc posłów za morze do Waregów i każą im mówić:

Ziemia nasza wielka i ludna, ale porządku w niej niema*); pójdźcie więc kniaźić nam i władać nami. In wybrało się trzech braci z rodami swemi i zabrali całą Ruś z sobą. I przyszli najpierw do Słoweńców2) i wznieśli gród Ładogę. I zasiadł w Ładodze najstarszy (z braci) Ruryk, a drugi Sineus na Białoozerze, a trzeci Truwor w Izborsku. A od tych Waregów nazwała się Ruska ziemia. A po dwóch latach zmarł Sienus i brat jego Truwor, a całe władanie przejął Ruryk sam jeden. I przybył nad Ilmen i wystawił gród nad Wołchowem i nazwali go Nowogrodem..

Tak powstała dynastia Rurykowiczów. Wkrótce objęło panowanie Rusów całą wschodnia Słowiańszczyznę, której centrami były grody: Nowogród (Wielki) na północy, Kijów na południu. Nazwa zdobywców udzieliła się następnie całej ludności Słowiańszczyzny wschodniej.

1) Latopisy ruskie jeszcze w XVI wieku używały ery od stworzenia świata, według rachuby bizantyjskiej.

2) Nazwa Słowieńców znana jest również w dwóch innych stronach Słowiańszczyzny: w Alpach Kraińskich i nad Bałtykiem (najdalszy zachodni odłam Kaszubów)

2. Dwa obrządki – wyznania.

Niemal od samego początku chrześcijaństwa na Rusi istniał tam obok obrządku wschodniego i obrządek zachodni, łaciński.. Waregowie już z początkiem XI wieku byli w olbrzymiej większości łacinnikami, gdy z nowe drużyny Rusów, przybywające ze Skandynawji*),

tymczasem już nawróconej, były oczywiście obrządku łacińskiego. Wschodni obrządek pozostaje długo w jedności z Rzymem. Posłowie papiescy, którzy w roku 1054 rzucili klątwę na partyarchę*) w Carogrodzie (początek stanowczej schyzmy*)), udali się stamtąd do Perejesławia i Kijowa. Tak metropolita, Ilarion, jakoteż*) książę kijowski Izasław, pozostali przy jedności z papiestwem.

Walki o księstwo kijowskie pomiędzy krewniakami, sprawiły, iż Izasław I, zniewolony był szukać pomocy na Zachodzie. Bolesław Śmiały wprowadził go wprawdzie do Kijowa w roku 1069, lecz w roku 1073 musiał ponownie Izasław uchodzić ze swego księstwa. W roku 19075 był osobiście w Moguncji u cesarza Henryka IV, a syna Świętopełka wyprawił do Rzymu do papieża Grzegorza VII.

Z listu Grzegorza VII. Papieża, do Izasława I.

Grzegorz biskup, sługa sług Bożych,. Dymitrowi1) królowi Rusów i królowej jego małżonce, pozdrowienia i błogosławieństwo apostolskie! Syn wasz, nawiedzając progi apostolskie, przybył do nas – i pragnąc państwo owo otrzymać z rąk naszych darem św. Piotra, oświadczywszy powinną wierność temuż Piotrowi księciu apostołów, upraszał o to w pokornej prośbie, zapewniając, że prośba jego niewątpliwie potwierdzona będzie waszą na to zgodą i to zgodą stałą, jeżeli nastąpi obdarowanie2) od władzy i hojności apostolskiej. Życzeniom i prośbom jego, ponieważ zdały się nam słusznemi*), i dla zgody waszej na to, i dla przywiązania proszącego, zezwolenia udzieliliśmy naszego i przejęliśmy państwa waszego ster w imię św. Piotra3), w tym mianowicie zamysłach i życzeniach miłości, ażeby św. Piotr ze swym u Boga wstawiennictwem strzegł was i państwo wasze i wszystkie dobra wasze o żeby sprawił, iżbyście*) dzierżyli to państwo aż do końca waszego życia w pokoju, we wszystkich zaszczytach i sławie, a po skończonym przebiegu bojów tego świata, żeby wam wyjednał wiekuista chwałę u boku Najwyższego... Ażeby ściślej wryć w serca wasze to i wiele innych rzeczy, których list nie obejmie, wyprawiliśmy posłów naszych...Niechaj Bóg wszechmocny oświeci myśli wasze i zezwoli wam przejść przez dobra doczesne do chwały wiekuistej. Dan w Rzymie, 16 kwietnia 1075.

Ramieniem świeckim Kościoła miał być Bolesław Śmiały, jakoż z polecenia papieskiego wprowadził Izasława powtórnie na tron kijowski w roku 1077.

Było atoli w Kijowie ognisko nienawiści, przeciw „łacinnikom” i cywilizacji zachodniej, w Ławrze Peczerskiej. Nienawiści tej towarzyszyło nadzwyczajne bałamuctwo. Za przykład niech służy ustęp ze spisanej w Ławrze „Powiesti wremiennych liet”.

Jest to pierwsza część tzw. Kroniki Nestora; była już gotowa w r. 1116.

Przyjmującego chrzest Włodzimierza każe lietopisiec pouczać w te słowa:

(Lietopis Nestora. M. P. H. I 659 – 661)

Nie przyjmuj więc nauki od łacinników, których nauka błędna, bowiem wszedłszy do kościoła nie kłaniają się obrazom; jeno stojąc, skłoni się j skłoniwszy napisze krzyż na ziemi i całuje, a podniósłszy się, staje na nim nogami; leżąc tedy całuje, a wstawszy depce. Tego bowiem apostołowie nie przekazali, jeno przekazali krzyż postawiony całować, i obrazy przekazali.. Łukasz bowiem ewangelista najpierw namalowawszy posłał do Rzymu, jako mówi Bazyli: obraz wyraża pierwszy kształt. Dalej zowią oni ziemię matką, wszak jeśli ziemia jest ich matką, to ojcem ich jest niebo; na początku bowiem stworzył Bóg niebo i ziemię. Dlaczegóż mówią: Ojcze nasz, któryś jest w niebie? Jeśli tedy w ich rozumieniu ziemia jest matką, to dlaczego plujecie na matek swoją? Więc raz ja całujecie, a potem kalacie. Tego przedtem Rzymianie nie robili, jeno radzili na wszystkich soborach, schodząc się z Rzymu i wszystkich stolic (następuje step o siedmiu soborach)...Ci więc wszyscy ze swoimi biskupami schodząc się naprawowali wiarę. Po siódmym zaś soborze Piotr Gągliwy z innymi wszedłszy do Rzymu, opanował stolice i wiarę zepsuł; oderwał się od stolicy jerozolimskiej i aleksandryjskiej, carogrodzkiej i antyochijskiej*). Ci zakłócili wszelką Italię, szerząc rożne swoje nauki; dlatego dzierżą nie jednakie wyznanie wiary, lecz różne; albowiem owi księża służą jedną żonę pojąwszy, a drudzy do siedmiu żon pojmując służą, inni zaś różnią się w wielu rzeczach; ich nauki się strzeż. Rozgrzeszają zaś za odpustem, a to jest gorsza od wszystkiego. Od tego, książę, niech cię Bóg broni.

Dwa obrządki zmieniły się skutkiem schyzmy*) na dwa wyznania; w połowie XII wieku należeli łacinnicy na Rusi już do rzadkich wyjątków.

1) Rurykowicze miewali imiona podwójne: rodzime (skandynawskie, następnie słowiańskie) iświetego patrona chrześcijańskiego, np. Izasław-Dymitr (Demetrius).

2) tj. lennem od Stolicy Apostolskiej.

3) to znaczy: papież przejmuje zwierzchnictwo lenne nad księstwem kijowskim.

3. Oślepienie Wasylka trębowelskiego.

Pieczyngów wyparli w roku 1065 gorsi od nich Połowcy, a gdy Pieczyngowie ustąpili na naddunajską Dobrudżę, wystąpili Połowcy zaczepnie przeciw księstwom południowym Rusi. Zadanie mieli ułatwione dzięki nieustannym wojnom domowym między Rurykowiczami. Już około 1070 roku zaczęła się na Rusi wojna wszystkich przeciwko wszystkim. Sprzykrzyło się to samym Rurykowiczom, siedzących na coraz drobniejszych księstwach (których ilość miała dojść do 72). Spory miedzy nimi rozstrzygane bywały coraz częściej przez Połowców. Z inicjatywy Włodzimierza Monachomacha, a pod przewodem Świętopełka, (syna Izasława I) odbył się w roku 1097 w Lubeczu nad Dnieprem zjazd ugodowy – który atoli stal się zarodkiem walk nowych, jeszcze gorszych.

Nieustanne zwady dynastyczne wikłają się jeszcze bardziej, bo przybywa nowa gałąź Rurykowiczów: Rościsławicze. Pochodzili od wnuka Jarosławowego, Rościsława, Którego krewniacy wyzuli ze wszelkich posiadłości. Synowie jego rzucili się tedy na ziemie Lachów i Grody Czerwieńskie, korzystając z osłabienia Polski po wygnaniu Bolesława Śmiałego/. Ziemie te miały wrócić pod Piastów aż dopiero w roku 1324 (przez Bolesława Trojdenowicza, którego wnukiem był Kazimierz Wielki).

Rościsławicze dążyli z Grodów Czerwieńskich do opanowania całej południowej Rusi, od Przemyśla poprzez Wołyń do Kijowa; Izasławicze zaś chcieli ich rugować z ziemi Lachów. Wśród walk tych dwóch gałęzi Rurykowiczów przyzwał Świętopełk kijowski w roku 1100 Arpadów węgierskich. Ingerencja Węgrów miała się zwiększać stale, aż królowie węgierscy przyjęli tytuł królów „Galicji i Lodomerji*)”.

(Nestor, jw., str. 788 – 796)

Latem 66051) (tj.1097 roku) przybyli Świętopełk, Włodzimierz, Dawid Igorowicz (z Włodzimierza Wołyńskiego), Wasylko Rościsławicz (trębowelski), Dawid Świętosławicz i brat jego Oleg (z linii czernihowskiej) i zebrali się w Lubeczu2) dla ubezpieczenia pokoju i powiadali sobie, mówiąc: po co niszczymy ruską ziemię sami z sobą zwady wszczynając, a Połowcy znoszą nas różnymi sposobami i radzi są, że z sobą wojujem. Odtąd więc złączymy się sercem w jedno i chrońmy ruskiej ziemi. Niech każdy dzierży swoją ojcowiznę: Świętopełk Kijów pop Izasławie, Włodzimierz Perejesław po Wsewołodzie; Dawid i Oleg i Jarosław Czernihów po Światosławie; ci za te grody co im rozdał Wsewołod: Dawidowi Włodzimierz; Rościsławiczom; Przemyśl Wołodarowi, Trębowlę Wasilkowi. I na to całowali krzyż: Jeśli kto odtąd przeciw komu będzie, to przeciw niemu będziemy my wszyscy i krzyż czestny. I rzekli wszyscy: niech będzie przeciw niemu krzyż czestny i wszelka Ruś.. I ucałowawszy się, do dom odeszli.

I przyszedł Świętopełk z Dawidem do Kijowa i radowali się wszyscy ludzie, jeno djabel*) smucił się z miłości tej. I wlazł szatan w serca niektórym mężom i poczęli powiadać Dawidowi Igorowiczowi, mówiąc tak: Oto Włodzimierz spiknął się z Wasylkiem na Świętopełka i na ciebie...I począł Dawid mówić; jeśli nie pojmiem Wasylka, to ani tobie panować w Kijowie, ani mnie we Włodzimierzu. I usłuchał jego Świętopełk...

I przyjechał (Wasylko) w małej drużynie na dwór książęcy i wyszedł przeciw niemu Świętopełk i weszli do izby. I przyszedł Dawid i siedli. I począł mówić Świętopełk3): Zostań na imieniny. I rzekł Wasylko: Nie mogę zostać bracie! Dałem już rozkaz taborowi iść naprzód. Dawid zaś siedział jako niemy. I rzekł Świętopełk: To pośniadaj bracie. I obiecał śniadać Wasylko. I rzekł Świętopełk: posiedźcie wy tu, a ja pójdę i przyrządzę. I wyszedł precz, a Dawid z Wasylkiem zostali. I począł Wasylko do Dawida mówić, i nie było u Dawida głosu ani słuchu; zląkł się bowiem a podstęp knował w sercu. I posiedziawszy Dawid trochę, rzekł: Gdzie jest brat? Oni zaś powiedzieli mu: Stoi w sieniach. I wstawszy Dawid rzekł:: pójdę poń, a ty bracie siedź. I wstawszy Dawid, wyszedł, a jak tylko wyszedł Dawid, zamknęli Wasylka 5. listopada

i zakuli go w kajdany podwójne i straż mu na noc przystawili....

I dowiedzieli się igumenowie4) i poczęli prosić za Wasylkiem Świętopełka, a Świętopełk im rzekł: Oto Dawid. Dowiedziawszy się Dawid, począł nastawać na oślepienie; Jeśli tego nie uczynisz i puścisz go, to ani tobie panować, ni mnie. Świętopełk zaś chciał go puścić, lecz Dawid nie chciał, strzegąc się go.

I tejże nocy wywieźli go do Dźwinogrodu. Jestto*) gród mały, o dziesięć wiorst od Kijowa odległy. I przywieźli go na wozie zakutego, zsadzili z wozu i wprowadzili do małej izdebki. A gdy Wasylko siedział, ujrzał Torczyna5), ostrzącego nóż, i dorozumiewawszy się, ze go chcą oślepić, wołał ku Bogu z płaczem wielkimi jękiem. I oto weszli posłani od Świętopełka i Dawida: Snowid Izeczewicz, koniuch Świętopełków, i Dymitr, koniuch Dawidów, i poczęli rozścielać kobierzec, a rozścieliwszy jęli Wasylka, chcąc go obalić, i krzepko durzał się6) z nimi i obalić go nie mogli. I oto weszli drudzy i obalili go i związali, a zdjąwszy deskę z pieca, położyli mu na piersi. I siedli po obu końcach Snowid Izaczewicz i Dymitr, i udzierżyć go nie mogli. I przystąpili inni dwaj, i zdjęli druga deskę z pieca i siedli i przycisnęli go tak silnie, że aż piersi trzeszczały. I przystąpił Torczyn, imieniem Berendy, owczarz Świętopełków, trzymając nóż i chcąc w oko uderzyć; i chybił oko i przeciął mu twarz; i ma ranę tę Wasylko i teraz. Potem wraził mu nóż w oko i wyjął źrenicę, a potem w drugie oko i wyjął drugą źrenicę, a wtenczas był jako martwy Wasylko. I zwiawszy do z kobiercem włożyli na wóz jako martwego i powieźli do Włodzimierza. A gdy go wieźli, stanęli z nim minąwszy most wozdwieżeński na targowicy, i zwlekli z niego koszulę, bowiem była skrwawiona i dali popadji*) wyprać; popadja*) zaś wyprawszy włożyła na niego, podczas gdy oni obiadowali. I poczęła płakać popadja*) ,widząc go martwym. I ocucił go płacz jej, i rzekł: Gdzie jestem? Oni zaś rzekli mu: W grodzie Wozdwiżeni. I prosił wody, oni zaś dali mu.. I napił się wody i wystąpił w niego duch.; i opamiętał się i koszulę pomacawszy, rzekł: Czemuście zdjęli ja ze mnie? Niechbym*) umarł i stanął przed Bogiem w tej krwawej koszuli. Gdy zaś obiad zjedli pojechali z nim prędko na wozie po drodze grudzistej, bowiem był wtedy miesiąc grudzień, to jest november7). I przybyli z nim do Włodzimierza w szósty dzień. Przybył zaś z nim i Dawid, jakby zwierza jakiegoś upolowawszy i osądził go w dworze Wakiejowym i przystawił 340 mężów straży i dwóch pachołków książęcych: Ulana i Kolczę.

1) lietopisy ruskie liczyli lata wg. sposobu bizantyjskiego „od początku świata”.

2) Lubecz – nad Dnieprem, na zachód od Czehrynia.

3) autor używa zmiennie imienia Świętopełk i Światopełk. Skryba utrzymał pierwsze z nich.

4) igumenowie – przełożeni klasztorów.

5) Torki, Torczyni – jeden z mniejszych ludów turańskich, koczujących na stepach poniżej Kijowa.

6) durzał się – mocował się.

7) jedyny to ślad rodzimej wschodnio-słowiańskiej nazwy miesiąca. W różnych językach słowiańskich często noszą te samą nazwę miesiące sąsiednie: np. kwieteń zwany po czesku...

Plik z chomika:

chrupacz

Inne pliki z tego folderu:

Teatr grecki.pdf (208 KB)
Źródła historyczne.pdf (217 KB)
Wojny Greków.pdf (211 KB)
napoleon.pps (4553 KB)
historia-przygotowanie do sprawdzianu ze średniowiecza.rtf (3 KB)

DZIEJE LITWY I RUSI PRZED UNIĄ Z POLSKĄ.doc

I. Ruś przed najazdem tatarskim.

1. Waregowie. Nazwa Rusi.

2. Dwa obrządki – wyznania.

3. Oślepienie Wasylka trębowelskiego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: