1. Prawo karne materialne
Prawo karne (materialne) (k.k.) jest jedną z dziedzin prawa, która określa czyny będące przestępstwami, oraz kary grożące za ich popełnienie. Prawo karne określa zasady odpowiedzialności, czyli ogół praw jakie ma odpowiedzialny za ich popełnienie, oraz środki karne i środki zabezpieczające, czyli cały system stosowania ograniczenia lub pozbawiania wolności w zależności od popełnionego czynu, jak i wysokość kary stosowanej w określonym przypadku.
2. Prawo karne procesowe
Prawo karne procesowe (k.p.k.) jest tą dziedziną prawa karnego, która określa reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym, tzn. takiej działalności która zmierza do ustalenia czy i przez kogo popełnione zostało przestępstwo i zmierza do osądzenia sprawcy przestępstwa. Prawo karne procesowe określa też uprawnienia i obowiązki osób uczestniczących w procesie karnym.
3.
4. Prawo karne wykonawcze
Prawo karne wykonawcze (k.w.k.) jest również dziedziną prawa karnego, która reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo. Reguluje uprawniena osób skazanych, czyli cały system penitencjarny (więzienny).
5. Źródła prawa karnego materialnego
Konstytucja – nie określa jakie konkretne typy zachowań człowieka są przestępstwami i jaki za nie grożą kary. Zawiera przepisy regulujące zasady odpowiedzialności karnej zawarte w części ogólnej prawa karnego, np. w art. 42 ust. 1 wskazuje. iż tylko akt rangi ustawy może zabronić określonych czynów pod groźbą kary.
Ustawy – jest w Polsce źródłem prawa, w takim zakresie, w jakim oznacza ona co jest przestępstwem i jakie sankcje są za nie przewidziane.
Kodeks karny z 1997 r.
Kodeks Karny Skarbowy
inne ustawy
Umowa międzynarodowa – jeśli zostanie ratyfikowana i ogłoszona w Dz. U. RP to jest ona częścią krajowego porządku prawnego i stosuje się ją bezpośrednio.
Ma ona pierwszeństwo przed ustawą o ile została ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie (art. 91 ust.2 Konstytucji).
Najważniejszymi umowami są: Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 r., oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.
6. Konstytucja RP a prawo karne
Źródła polskiego prawa można podzielić na:
● źródła powszechnie obowiązujące
• Do źródeł powszechnie obowiązujących Konstytucja zalicza:
• Konstytucję,
• ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe,
• rozporządzenia oraz
• akty prawa miejscowego (z zastrzeżeniem że obowiązują one tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Konstytucja w art. 234 przewiduje kolejny akt powszechnie obowiązujący
• rozporządzenie z mocą ustawy, wydawane przez prezydenta RP, wyłącznie w ściśle określonych przez Konstytucję wypadkach.
• Nadto źródłami powszechnie obowiązującego prawa są przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, jeśli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym.
● źródła wewnętrznie obowiązujące.
Jako źródła prawa wewnętrznie obowiązującego Konstytucja wymienia:
uchwały i zarządzenia Rady Ministrów.
Należy przy tym podkreślić, że o ile katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest w zasadzie zamknięty i nie może być rozszerzany to katalog źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego jest otwarty i istnieją również inne akty prawne wewnętrznie obowiązujące nie wymienione w Konstytucji (okólniki, zalecenia itp.).
7. Międzynarodowe źródła prawa karnego
Standardy minimalne prawa karnego określają także konwencje międzynarodowe dotyczące praw człowieka:
• Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.
Art. 3
Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Art. 7
1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane.
• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej
Art. 4
Zasady legalności i proporcjonalności w związku z czynami karalnymi i karami
1. Nikt nie może zostać skazany z powodu działania lub zaniechania, które w czasie ich popełnienia nie były karalne według prawa krajowego lub międzynarodowego. Nie może zostać również wymierzona mu surowsza kara aniżeli ta, która była przewidziana w czasie popełnienia. Jeżeli po popełnieniu czynu karalnego została wprowadzona ustawowa kara łagodniejsza, należy wtedy wymierzyć właśnie ją.
2. Niniejszy artykuł nie wyklucza osądzenia lub ukarania osoby z powodu działania lub zaniechania, jakie w czasie popełnienia stanowiło czyn karalny według zasad ogólnych uznawanych przez Wspólnotę Narodów.
3. Wysokość kary nie może być nieproporcjonalna do czynu.
8. Warunek formalny odpowiedzialności karnej
9. Warunek materialny odpowiedzialności karnej
10. Zasada winy
Prawo karne opiera się na zasadzie winy. Odpowiedzialnosc karną mozna poniesc wtedy gdy sprawcy z popelnionego czynu mozna zrobic zarzut. Warunkiem osobistej zarzucalnosci czynu (czyli winy) jest istnienie okreslonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem,
Np. w odniesieniu do przestepstw umyslnych aby istniala więz musi istniec zamiar popelnienia przestępstwa. Jest to okreslane jako strona podmiotowa (subiektywna) przestępsta. Zasade winy w KK opisuje art.1 par1.
11. Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu
Społeczna szkodliwość – materialna cecha przestępstwa, materialna bezprawność czynu. Niezbędny element przestępstwa (art. 1 § 2 Kodeksu karnego stanowi, że nie jest przestępstwem czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma). Zastąpiła występujące w Kodeksie karnym z 1969 roku pojęcie społecznego niebezpieczeństwa.
Przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej bierzemy pod uwagę następujące przesłanki przedmiotowo – podmiotowe:
• rodzaj i charakter naruszonego dobra
• rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody
• sposób i okoliczności popełnienia czynu
• wagę naruszanych przez sprawcę obowiązków
• motywację sprawcy
• postać zamiaru
• rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia
12. Pojęcie czynu zabronionego
Czyn zabroniony to zachowanie się człowieka, które odpowiada któremukolwiek z typów czynów zabronionych opisanych w Kodeksie karnym lub innej ustawie karnej. Zachowanie to jest na ogół działaniem, niekiedy może jednak być też zaniechaniem.
13. Przestępstwo
Przestępstwo – intencjonalne popełnienie czynu zwykle uznawanego za społecznie szkodliwy lub społecznie niebezpieczny, konkretnie zdefiniowanego, zabronionego i zagrożonego karą na mocy prawa karnego
Definicje przestępstwa w prawie karnym
W polskim prawie karnym nie ma wprost wyrażonej definicji przestępstwa. Można ją skonstruować na podstawie przepisów części ogólnej Kodeksu karnego z 1997 roku, który jest najważniejszym, po konstytucji, źródłem prawa karnego: art. 1 i 7. Po skonstruowaniu takiej definicji, na gruncie polskiego prawa karnego przestępstwem jest:
czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
14. Wina umyślna
• w zamiarze bezpośrednim - ma miejsce gdy sprawca chce popelnic przestępstwo, ma wolę i swiadomosc popelnienia czynu zabronionego
• w zamiarze ewentualnym - sprawca przedwiduje mozliwosc popelnienia przestepstwa, godzi sie na to. Wola sprawcy polega na tym , ze godzi sie on na mozliwosc popelnienia przestępstwa
15. Wina nieumyślna
Winę nieumyślną charakteryzuje brak zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Sprawca popełnia jednak ten czyn na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (lekkomyślność) albo mógł przewidzieć (niedbalstwo).
16. Zamiar bezpośredni
Zamiar bezpośredni – postać zamiaru w rozumieniu prawa karnego polegająca na tym, że sprawca chce popełnić czyn zabroniony (art. 9 § 1 k.k.).
Sprawca popełniający czyn zabroniony w zamiarze bezpośrednim ma świadomość i wolę realizacji jego ustawowych znamion.
Do czynów popełnionych w zamiarze bezpośrednim zalicza się także tzw. przestępstwa nieuchronne. Polegają one na tym, że sprawca chce realizacji pewnego stanu rzeczy i zdaje sobie sprawę, że "po drodze" do niego będzie konieczne zrealizowanie innego. Wówczas także ten czyn popełniony "po drodze" jest przez sprawce objęty zamiarem bezpośrednim.
17. Zamiar ewentualny
Zamiar ewentualny (zamiar wynikowy) - ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.
18. Lekkomyślność
Lekkomyślność (łac. luxuria) - forma winy nieumyślnej (świadoma wina nieumyślna), polegająca na tym, iż sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale bezpodstawnie przypuszcza, że popełnienia tego czynu uniknie, świadomie łamiąc zasady ostrożności.
19. Niedbalstwo
Niedbalstwo to pojęcie z zakresu teorii prawa oznaczające jedną z postaci (obok lekkomyślności) nieumyślnego spowodowania czynu zabronionego.
W niedbalstwie brak jest zamiaru wyrządzenia szkody, przy czym cechuje je świadomość tego, że szkoda może zostać wyrządzona (w przypadku lekkomyślności) lub brak takiej świadomości połączony jednak z możliwością przewidzenia szkody (w przypadku rażącego niedbalstwa).
W prawie karnym niedbalstwo jest formą winy nieumyślnej (nieświadoma wina nieumyślna). Polegająca na tym, iż sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i mógł tę możliwość przewidzieć. Możność przewidywania oceniana być powinna indywidualnie, w zależności od poziomu wiedzy, cech osobowości i inteligencji konkretnego sprawcy.
20. Ustawowe znamiona przestępstwa
Ustawowe znamiona wyznaczają zespół charakterystycznych cech czynu zabronionego, tworzących zarys typu przestępstwa.
Ustawowe znamiona dotyczą:
· cech podmiotu - nadużycia uprawnień może dokonać tylko funkcjonariusz,
· cech strony podmiotowej - fałszerstwa dokumentu dokonuje w celu użycia za autentyczny
· cech przedmiotu ochrony - np. nietykalność funkcjonariusz w związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
· cech strony przedmiotowej - opisu zabronionego zachowania, jego skutku, okoliczności np. naruszenie praw pracownika, wymuszanie przemocą lub groźbą.
21. Rodzaje ustawowych znamion przestępstwa
Podział znamion ustawowych:
· znamiona nazwowe - np. Kto kradnie z włamaniem,
· znamiona opisowe - Kto w celu użycia za autentyczny podrabia dokument lub takiego dokumentu używa.
Inny podział:
· znamiona wartościujące - Kto znieważa osobę,
· znamiona normatywne - czyli pojęcia języka prawnego,
22. Znamiona strony przedmiotowej
Do strony przedmiotowej przestępstwa zaliczamy:
• czyn (zachowanie się) podmiotu,
• skutek czynu,
• czas i miejsce czynu,
• sytuację, w jakiej czyn popełniono,
• sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy czynu.
Najważniejszym elementem jest tu zachowanie się sprawcy, które jest niezbędnym elementem każdego przestępstwa, skoro każde przestępstwo musi być czynem. Pozostałe elementy strony przedmiotowej występują nie we wszystkich opisach ustawowych poszczególnych typów przestępstw.
23. Znamiona strony podmiotowej
Strona podmiotowa (inaczej strona subiektywna) przestępstwa obejmuje zjawiska psychiczne, które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, czyli zewnętrznemu zachowaniu się sprawcy, i które wyrażają stosunek psychiczny sprawcy do czynu.
Do strony podmiotowej zaliczamy:
• motywy zachowania sprawcy,
• pobudki zachowania sprawcy,
• cel zachowania sprawcy
• i przypisanie winy.
24. Rodzaje przestępstw
RODZAJE PRZESTĘPSTW
1. Przestępstwo ze względu na ciężar gatunkowy
• zbrodnia(zabójstwo, szpiegostwo), jest to czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolnosci na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą - 25 pozbawienia wolności albo kara dożywocia
• występek (kradzież, oszustwo) jest to czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych ,karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 m-c.
2. Przestępstwo ze względu na kryterium winy
• Wina umyślna wina sprawcy w postaci zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego.
...
gosicka