1. Charakterystka adm. Publicznej i jej rodzaje.
Administracja to ogół czynności zarządzania oraz ogół organów zajmujących się zarządzaniem.
Adm. publiczna przyjęte przez państwo i realizowane przez zależnie od niego podmioty administrujące zaspokajanie indywidualnych i zbiorowych potrzeb wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach
- działa w imieniu państwa i na jego rachunek a także poprzez różne zdencentralizowane podmioty, stąd dominującą metodą w funkcjach adm. jest kierownictwo, hierarchiczne podporządkowanie i nadzór.
- Ma charakter władczy,
- Działa w imieniu interesu publicznego co oznacza, że organy adm. publicznej i inne podmioty kształtujące bezpośrednio sytuację administrowanego nie mają własnych interesów, mieszczą się w sferze zadań i kompetencji.
- Działa w imieniu prawa opierając się na normach prawnych-oznacza to, że obywatelowi wolno wszystko to czego oprawo zakazuje, natomiast podmiotowi adm. wszystko to na co prawo zezwala.
2. Pojęcie prawa adm. i charakterystyka poszczególnych jego części: materialnej, ustrojowej i procesowej.
Prawo adm. to zespół norm regulujący działalność adm. lub inaczej jest to prawo, które normuje adm. publiczną.
Prawo adm.:
- jest to taka część systemu prawa, która zawiera normy o charakterze władczym,
- jest to taka część systemu prawa, która dotyczy adm. publicznej, czyli reguluje jej powstawanie i funkcjonowanie
Cechy prawa adm.:
- jest to prawo publiczne, co oznacza inne usytuowanie dwóch podmiotów stosunku adm.- prawnego a więc ich nie równorzędność, zawiera element władztwa,
- jest to prawo dynamiczne, ulegające istotnym przekształceniom zależnym od rozwoju życia społ., gosp. i politycznego.
- Jest ono narażone na partykularyzm resortowy i lokalny,
- W prawie adm. szczególne organy adm. publicznej odpowiedzialne są za realizację jego norm i kształtowanie interesu publicznego.
3. Zasady prawa adm. i organizacji adm. publicznej.
Do zasad prawa materialnego i procesowego należy zaliczyć zasady:
- demokratycznego państwa prawnego
- legalności
- równości wobec prawa
- proporcjonalności i jawności adm.
- prawa sądu
- dwuinstancyjności
- sprawiedliwości proceduralnej
Do zasad prawa ustrojowego można zaliczyć zasady:
- prowincjonalizmu
- resortowości
- zespolenia i specjalizacji
- hierarhicznej zależności
- kompetencyjności
- obejmujące strukturę władzy publicznej, a to związane jest z monizmem i pluralizmem.
4. Stosunek administracyjno prawny, rodzaje, sposoby jego nawiązywania
Stosunek administracyjno prawny to wszelkie zależności między dwoma podmiotami: organem adm. publicznej(administrującym) a osobą fizyczną i prawną, czyli administrowanymi wyznaczane przez normy prawa adm.
Na stosunek adm. prawny składają się elementy:
- przedmiot- oznacza to, że dana sprawa mieści się w sferze działań podmiotów adm. i zależna jest od kompetencji,
- podmiot- z jednej strony podmiot administrujący a z drugiej osoba fizyczna lub prawna jako administrowani,
- obowiązki i uprawniania- jest to treść stosunku prawnego czyli wzajemny układ między stronami(zgodnie z przepisami prawa adm.).
Rodzaje stosunków adm. prawnych:
1)z uwagi na rodzaj adresata:
- zewnętrzne między podmiotami nieb podporządkowanymi
- wewnętrzne w ramach podległości służbowej,
2)z uwagi na czas trwania:
- jednorazowe np. pokazanie dokumentów policjantowi,
- okresowe trwające przez pewien czas określone przepisem generalnym lub aktem adm. (np.. korzystania z usług sanatoryjnych)
- trwałe np. decyzja o przydziale mieszkania, obowiązek podatkowy, świadczenie z pomocy społecznej,
3)z uwagi na podstawę prawną:
- materialne: wszystkie wymienione wyżej i wywołujące skutki w sferze prawa materialnego.
- procesowe: powstałe na tle stosunku materialnego kiedy toczy się postępowanie przed danym podmiotem administrującym. Zaczyna się z chwilą wszczęcia postępowania a kończy z chwilą wydania decyzji.
- sporno adm. : zaczyna się od zaskarżenia aktu indywidualnego a kończy z chwilą wydania danego wyroku przez sąd. Tylko w tym stosunku pozycje administrującego i administrowanego wyrównują się.
Sposoby nawiązywania stosunków prawnych:
-z mocy prawa wynika z sytuacji faktycznej z która norma wiąże skutki prawne ( osiągnięcia wieku szkolnego zobowiązuje rodziców do posłania dzieci do szkoły),
-z mocy decyzji danego podmiotu administrującego(decyzja podatkowa),
-z mocy mowy administracyjnej czyli ugody adm. prowadzonej przez kpa. ( strony o stornych interesach mogą ją zawrzeć i po zatwierdzeniu przez dany organ wywoła ona takie same skutki prawne jak indywidualny akt).
-w wyniku działań faktycznych gdy po obu stronach rodzą się prawa i obowiązki ( korzystanie z urządzeń i pomieszczeń rządowych , samorządu).
5. Źródła prawa adm. i ich publikacja- charakterystyka dzienników publikacyjnych.
- konstytucja- określa ustrój państwa, miejsce władzy wykonawczej, podporządkowuje kwestie związane z usytuowaniem adm. rządowej i samorządu terytorialnego, określa kompetencje prezydenta, prawa, wolności i obowiązki obywatela
-ratyfikowane umowy międzynarodowe,
-ustawy- tylko te, które są źródłem prawa adm. , regulujące funkcje i zadania adm., związane to jest z zasadą nadrzędności ustawy i wyłączności (np. ograniczenie swobód może odbywać się tylko z mocy ustawy)
-rozporządzenia z mocy ustawy
-rozporządzenia zwykłe- rozwijają postanowienia ustawy. Może tu wystąpić upoważnienie obligatoryjne ( minister musi wydać rozporządzenie) lub upoważnienie fakultatywne nie musi)
- akty prawa miejscowego- lokalne, obowiązujące na pewnym terytorium ( wydają je: organy samorządu terytorialnego, wojewodowie). Wydają je ponieważ:
Nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego:
-akty prawa wewnętrznego,
-akty wydawane przez organy samorządów, np. lekarskich,
-akty wydawane przez centralne organy adm. np. Wyższy Urząd Górniczy.
Pojęcie władzy organu adm. publicznej, innego podmiotu, wyposażonego w kompetencje i urzędy
Przez władztwo w naukach prawnych rozumie się możność zarządzania w drodze przymusu państwowego przez jednostki lub grupę osób działających jako organ państwowy.
Organem adm. publicznej jest człowiek lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego znajdujący się w strukturze organizacyjnej władzy publicznej powołany do realizowania norm prawa adm., w granicach przyznawanych mu przez prawo kompetencji, które uprawniają do stosowania środków władczych.
Nauka prawa adm. klasyfikuje organy adm. publicznej wg kryteriów:
-wg składu osobowego-jednoosobowe i kolegialne,
-wg struktury- adm. rządowej, samorządowej i różne organy sektora nonprofit ,
-wg sposobu powoływania- na centralne konstytucyjne organy państwa, te zaś na: naczelne i centralne.
6.Centralne konstytucyjne organy władzy wykonawczej
Na szczeblu centralnym działają dwie grupy organów:
-naczelne,
-centralne i agencje.
Cechy organów naczelnych:
- są to takie organy adm. rządowej, które są powołane bezpośrednio przez sejm lub prezydenta RP
- są to organy zwierzchnie wobec wszystkich organów rządowych a ich własność terytorialna obejmuje obszar całego państwa.
Cechy urzędów centralnych i agencji:
-są tworzone w drodze ustawy lub wyjątkowo aktem niższego rzędu,
-mają charakter jednoosobowy lub kolegialny, Prawidłowością jest to, że jeżeli w nazwie występuje słowo „urząd” to jest to organ jednoosobowy (dyrektor, prezes), gdy występuje słowo „komisja” lub „komitet” mamy do czynienia z organem kolegialnym. Funkcje prawotwórcze wykonuje przewodniczący,
-są to organy, których własność rozciąga się cały kraj,
-ich organami zwierzchnimi są: Rada Ministrów, premier, ministrowie,
same urzędy centralne ( bez agencji) są organami zwierzchnimi adm. nie zespolone ( specjalnej).
Organizacja i funkcjonowanie adm. rządowej na szczeblu centralnym i terenowym.
Adm. rządowa ogólna charakteryzuje się tzw. Władztwem publicznym, Istota tej cechy jest pojęcie zwierzchności, czyli zespolenie organizacyjne, finansowe, osobowe i kompetencyjne.
Cechy terenowej adm. nie zespolonej (specjalnej):
-liczne są organy o funkcjach nadzorczych i policyjnych, np., urzędy górnicze,
-niektóre organy tej adm. np. leśna lub morska wykonują funkcje adm. ogólnej łącząc je z zadaniami z innych obszarów prawa: cywilnego czy rolnego,
-niektóre organy np. statystyki nie wydają aktów indywidualnych.
Administracja zespolona- cechy, charakter działania
Główne cechy adm. zespolonej na szczeblu wojewódzkim to:
-organizacje-poddane formalizacji statutem i regulaminem,
-finanse,
-osobowe- co znaczy, że np. wojewoda ma wpływ na obsadę szefów,
-kompetencyjne – co znaczy, że kierownicy tych służb, inspekcji i straży wykonują kompetencje wojewody, chyba, że ustawa wyraźnie je dla nich zastrzega.
6.Inne podmioty administrujące ( agencje, zakłady, fundacje itp.)
Zakłady adm. to inaczej publiczne jednostki organizacyjne powołane do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem czyli destynariuszem stosunku adm.- prawnego.
Funkcjonują one:
-w dziedzinie oświaty-jako typowe zakłady np. szkoły podstawowe i średnie,
-w dziedzinie kultury- biblioteki n publiczne
-w dziedzinie nauki- szkoły wyższe,
-w dziedzinie wychowania – przedszkola,
-w dziedzinie reedukacyjnej- zakłady karne, izby wytrzeźwień.
-w dziedzinie ochrony zdrowia- sanatoria, kliniki
-w dziedzinie opieki społecznej- domy dziecka.
Fundacja- w Polsce mamy dwa rodzaje:
-fundacje, które służą osiągnięciu celu wspólnego i są poddane nadzorowi organów samorządowych,
-fundacje prawa publicznego tworzone w drodze ustawy lub delegacji ustawowej.
Charakteryzują się:
-cel- zgodny z podstawowymi interesami RP, społeczno-użyteczny, ochrona zdrowia, rozwój gospodarczy, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka społeczna, ochrona środowiska,
Celem nie może być działalność gospodarcza:
-stanowienie- może złożyć ją osoba fizyczna, niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania, lub osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą,
-majątek- stanowią pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome
Inne podmioty wykonujące funkcje adm. publicznej (organizacje społeczne, przedsiębiorstwa, osoby prawne)
Kwalifikowanie osób prywatnych jako podmiotów adm. odbywa się:
-drogą postanowień ustawowych i aktów wykonawczych,
-mocą indywidualnych decyzji.
Zlecenie funkcji adm. państwa organizacją społ. Jest coraz częstsze.
Decydują o tym:
- dynamiczny rozwój administrowania
-poszerzenie wpływu obywateli na działalność adm. co ma pobudzić ich inicjatywę.
-KPA określa te organizacje jako zawodowe, samorządowe i inne. Uzyskują one istotną część władztwa publicznego mocą ustawy lub porozumienia. Przykładem są: fundacje i stowarzyszenia. Wiele z nich jest partnerami adm. rządowej i samorządowej na rynku usług publicznych np. PCK, Komitety Przeciwalkoholowe. LOK itp.
Wykonują one funkcje:
-policyjne, -pouczanie, -legitymowanie, -regulacyjne.
Fundacje działają na podstawie ustawy z 1984 roku znowelizowanej w 1991r.
6.Podział terytorialny
Obejmuje on rodzaj zadań i kompetencji w sferze funkcji publicznych. Nauka prawa adm. wyróżnia trzy rodzaje podziału terytorialnego:
-zasadniczy dokonywany dla potrzeb struktur adm. o kompetencjach generalnych(ustawa z 1998 roku o wprowadzeniu 3 stopniowego podziału czyli na gminę powiat i województwo)
-pomocniczy to podział gminy na osiedla, dzielnice, sołectwa.,
-specjalny umożliwia funkcje adm. nie zespolonej czyli specjalnej.
Do XIX w. Był układ centralistyczny. Obecnie dominuje decentralizacja, czyli także ukształtowanie adm., które:
-zależnie od czynników fizjologicznych, ukształtowania rzek, dolin, sieci kolejowych,
-względów historycznych,
-względów narodowościowych czy wyznaniowych,
-czynnika ludnościowego i potencjału gospodarczego,
O podziale decydują także kwestie prakseologiczne ( sprawnego działania), zasady organizacyjne.
Wprowadzona w Polsce dwuetapowa reforma adm. publicznej umiejscowiła właściwości organów publicznych:
-właściwość rzeczowa- decydująca w jakiej płaszczyźnie dany organ realizuje swoje kompetencje, (np. rozstrzyganie spraw z zakresu rolnictwa, budownictwa)
-właściwość miejscowa- zwana terytorialną oznacza konkretny obszar terytorialny np. gminy, województwa,
właściwość funkcjonalna- oznacza dekoncentrację wewnętrzną danej struktury np. jakie sprawy ma załatwić wójt, sekretarz gminy czy pracownik urzędu,
-właściwość instancyjna- określa, który organ jako pierwszy, czyli jako odwoławczy ma rozstrzygać daną sprawę.
6. Samorząd terytorialny i charakterystyka poszczególnych jego jednostek.
12. JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Gminy, powiat i samorządowe województwo to wspólnoty samorządowe mające osobowość prawną, wykonujące zadania publiczne we własnym imieniu i na własna odpowiedzialność, działające na wybranym terytorium i reprezentowane przez wybrane przez siebie organy. Samodzielnośc tych wspólnot podlega ochronie sądowej. Wszelkie spory o właściwość między kompetencjami ich organów i organów administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.
Samorząd terytorialny nie ma ustroju hierarchicznego, takiego, jaki jest w przypadku administracji rządowej.
Zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego.
Zadania poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na zadania własne i zlecone.
Zadania własne dzielą się na:
- obowiązkowe – to takie, które przypisane są danej jednostce w ustawie o samorządzie gminnym, powiatowym czy wojewódzkim;
- pozostałe – dana jednostka sama decyduje czy podejmuje je mocą aktu swojego organu uchwałodawczego.
Zadania własne dana jednostka realizuje z własnych dochodów uzupełnianych dotacjami, subwencjami i innymi środkami.
Zadania zlecone przekazywane są danej jednostce samorządowej drogą ustaw oraz na zasadzie porozumienia z organami administracji rządowej Zadania zlecone to np. prowadzenie wyborów do Sejmu, rejestracja pojazdów, prowadzenie ewidencji itd. Zadania zlecone są w pewnej mierze „obce” dla społeczności lokalnych, ważne dla interesów ludzi w ogóle, stąd też na zadania te administracja rządowa musi przekazać środki finansowe.
Wszystkie zadania wykonywane przez samorząd terytorialny realizują:
1.organy danej jednostki samorządowej
2.jednostki organizacyjne czyli np. na poziomie gminy jej urząd, szkoły, biblioteki, domy pomocy społecznej itd. , na poziomie powiatu – starostwo, szkoły, instytucje kultury itp. a na poziomie samorządowego województwa – urząd marszałkowski, filharmonie, teatry itd.
3.osoby prawne danej jednostki samorządowej np. związki komunalne, porozumienia, spółki, fundacje itd.
4cała społeczność lokalna i regionalna, kt. członkowie mogą np. powoływać stowarzyszenie itd.
Władze w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego – sprawują ją:
1.mieszkańcy
2.wybrani przez mieszkańców ich przedstawiciele i działający w formie podmiotu o charakterze wykonawczym i uchwałodawczym
Mieszkańcy są władzą wówczas, gdy:
1.powołują organy
2.inicjują i uczestniczą w referendum
3.uczestniczą w konsultacjach społecznych
Instytucja ta ma miejsce na poziomie gminy i powiatu.
Organy poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na organy :
- o charakterze wykonawczym
- o -„- uchwałodawczym czyli stanowiąca kontrolę.
Ponadto wyróżnia się zgodnie z powyższym kryterium także organy jednostek podziału zasadniczego czyli gminy, powiatu i samorządowego województwa oraz podziału pomocniczego czyli tylko na poziomie gminy tj. organy dzielnic, sołectw, osiedli i innych jednostek zgodnie z dyspozycja Rady Gminy.
Organy uchwałodawcze wybierane są przez dane społeczności i są nimi:
- Rada Gminy
- Rada Powiatu
- Sejmik Wojewódzki
a w jednostkach pomocniczych gminy:
- Rada Dzielnicy
- Rada Osiedla
- zebranie wiejskie w sołectwie oraz dopuszcza się ogólne zebranie mieszkańców w osiedlu.
Organy wykonawcze dzielą się na dwie grupy:
1.wybrane w wyborach powszechnych tj. sołtys, wójt, burmistrz i prezydent
2.wybrane wg klucza politycznego przez odpowiednie organy uchwałodawcze, są to:
- na poziomie jednostek pomocniczych gminy: zarząd dzielnicy i zarząd osiedla z ich przewodniczącymi
-na poziomie powiatu : starosta i zarząd powiatu
-na poziomie samorządowego województwa: marszałek i zarząd województwa.
Kompetencje organów samorządu terytorialnego.
Są one określone w ustawach o charakterze ustrojowym oraz w ustawach szczegółowych prawa administracyjnego np. w ustawie o systemie oświaty, o gospodarce nieruchomościami itd.
Kompetencje organów uchwałodawczych:
1.organizacyjne np. uchwalanie statutu, tworzenie spółek czy przyjmowanie zadań z zakresu administracji rządowej
2.planistyczne np. uchwalanie budżetów czy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
3.finansowo – majątkowe np. przekazywanie części majątku ...
gosicka