Prawo Zobowiązań - skrypt.doc

Prawo Zobowiązań

Rozdział II: Istota zobowiązania

1. Pojecie zobowiązania w ogólności

I. Określenie zobowiązania

Zobowiązanie – jest stosunkiem prawnym, w którym jedna osoba może żądać od drugiej spełnienia świadczenia, a ta ma obowiązek je wykonać. Elementy zobowiązania:

a.       Podmioty – osoby miedzy którymi stosunek istnieje

b.      Przedmiot – świadczenie

c.       Treść –

Wierzytelność – zobowiązanie ze strony wierzyciela

Dług  - zobowiązanie od strony dłużnika

Wierzyciel – podmiot uprawniony do żądania spełnienia świadczenia

Dłużnik  - podmiot zobowiązany na żądanie wierzyciela do spełnienia świadczenia

Osoba trzecia – wyjątkowa sytuacja np. osoba na której rzecz ma być spełnione wymagane przez wierzyciela świadczenie

Wielość wierzycieli i dłużników – sytuacja gdy po jednej ze stron zobowiązania jest więcej niż jedna osoba i każda z nich jest uprawniona do żądania lub zobowiązana do spełnienia świadczenia.

Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela]

II. Cel zobowiązania

1. cele ekonomiczne stron – zobowiązania służą najczęściej wymianie między uczestnikami stosunku jakichś dóbr i suług
2. zaspokojenie interesu jednej ze stron – np. na podstawie przepisów dotyczących naprawienia szkody

2. Uprawnienia wierzyciela – obowiązki dłużnika

I. Charakter więzi prawnej

Stosunki zobowiązaniowe należą do tej kategorii stosunków cywilnoprawnych, które stwarzają miedzy uczestnikami więzi o charakterze względnym tzn., że są one skuteczne tylko między stronami stosunku cywilnoprawnego; wyjątkowo więź stosunku może się rozciągnąć na oznaczoną osobę trzecią.

Zwiększona ochrona skuteczność wobec stron trzecich:

-        art. 59 roszczenia pauliańskie

-        art. 415 czyny niedozwolone(uniemożliwienie dłużnikowi spełnienia świadczenia= przemiesienie świadczenia)

-        art. 527

-        niektóre prawa względne mogą uzyskać zwiększoną ochronę po wpisaniu ich do ksiąg wieczystych

-        niektóre prawa względne posuadają cechy, które zbliżają je w rzeczywistości do praw bezwzględnych

II. Wierzytelność jako prawo podmiotowe

Patrząc na stosunek zobowiązaniowy od strony wierzyciela można go uznać za prawo podmiotowe, z tego zobowiązania mogą jednak wynikać różne roszczenia wobec dłużnika(ilekroć jest ich kilka składają się na jedną całość)

Roszczenia:

          zasadnicze - uprawnienia do uzyskania świadczenia a przy istnieniu pewnych okoliczności uprawnienia do odszkodowania zamiast lub oprócz świadczenia. (służą do zaspokojenia zasadniczego interesu wierzyciela)

          pomocnicze – mają charakter uzupełniający wobec uprawnień zasadniczych, niekiedy ułatwiają ich uzyskanie(wpływają pośrednio na uzyskanie świadczeń zasadniczych )

III. Przymusowa realizacja uprawnień wierzyciela

W razie uchylania się przez dłużnika od wykonania świadczenia, wierzyciel może dochodzić swoich praw przed władzą państwową w trybie przewidzianym przez przepisy o postępowaniu cywilnym.

Następuje to w drodze: egzekucji sadowej lub administracyjnej, w wyjątkowych przypadkach samopomocy.

IV. Obowiązki dłużnika w ogólności

Zespół obowiązków dłużnika na rzecz wierzyciela składa się na treść długu i dopiero całość obowiązków dłużnika równoważy treść zobowiązań. Od obowiązku świadczenia odpowiadającego treści zobowiązania dłużnik nie może się zwolnić bez zgody wierzyciela(wyjątek danie odszkodowania )

3. Odpowiedzialność dłużnika

I. dług a odpowiedzialność

Rozdział III: Treść i rodzaje świadczenia

1. Ogóle uwagi o świadczeniach

I. Świadczenie jako przedmiot zobowiązań

Świadczenie jest przedmiotem stosunku zobowiązaniowego i rozumiemy przez nie zachowanie zgodne z treścią zobowiązania i podlegające zadośćuczynieniu godnemu ochrony inetersów wierzyciela.

II. Dwojaka postać świadczenia

Świadczenie może polegać na:

-        Działaniu

-        Zaniechaniu

III. Oznaczenie świadczenia

Świadczenie powinno być oznaczone, albowiem wierzyciel  musi wiedzieć, czego może się domagać od dłużnika, a dłużnik – jak ma się zachować, by zaspokoić chroniony przez prawo interes wierzyciela. Ścisłe oznaczenie świadczenia powinno się odbyć najpóźniej w chwili wykonania zobowiązania.

IV. Możliwość spełnienia świadczenia

Niemożność spełnienia świadczenia:

1.      pierwotna i następcza

1. 1. pierwotna – kiedy świadczenie od samego początku nie jest możliwe do spełnienia
   2. następcza – gdy świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia już po powstaniu świadczenia (zobowiązanie pozostaje w mocy jednak dłużnik albo będzie zwolniony z wykonania świadczenia[wygaśnie], albo będzie musiał zapłacić odszkodowanie)
2. obiektywna i subiektywna
3. 1. obiektywna – nikt nie może spełnić świadczenia
   2. subiektywna – dłużnik nie może spełnić świadczenia
4. rzeczywista i gospodarcza
5. 1. rzeczywista – świadczenie jest niemożliwe do spełnienia
   2. gospodarcza – świadczenie jest nieopłacalne
6. realna i prawna
7. 1. realna – świadczenie jest niemożliwe do spełnienia
   2. prawna – świadczenie jest niemożliwe do spełnienia z przyczyn prawnych

V. Rodzaje świadczenia

   Jednorazowe, ciągłe, okresowe

~    Jednorazowe – wtedy gdy do jego spełnienia wystarczy,. Jednorazowe działanie dłużnika

~    Ciągłe – wtedy kiedy jego spełnienie wymaga od dłużnika jakieś zachowanie przez pewien czas i ponadto co wynika z umowy nie może być ono wykonane jednorazowo

~    Okresowe – w ramach jednego i tego samego stosunku obligacyjnego, dłużnik ma spełnić wiele świadczeń jednorazowych.

   Podzielne i niepodzielne

~    Podzielne – kiedy może być spełnione częściowo bez zmiany jego przedmiotu lub wartości

[     (wierzyciel nie może odmówić przyjęcia części świadczenia, chyba, że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes)

~    niepodzielne – kiedy nie może być wykonane częściowo(…)

   oznaczone indywidualnie i rodzajowo

~    oznaczone indywidualnie – oznaczone co do tożsamości

~    oznaczone rodzajowo  - oznaczone co do gatunku(jest konkretyzowane najpóźniej w chwili spełniania świadczenia; dokonanie wyboru przedmiotu należy do dłużnika; chwila wyodrębnienia konkretnych rzeczy na podstawie umowy; )

2. Świadczenie pieniężne

I. Uwagi ogólne

Występuje ono jako świadczenie podstawowe  według treści stosunku prawnego w zobowiązaniach pieniężnych oraz w charakterze zastępczym w zobowiązaniach niepieniężnych.

Przedmiotem świadczenia w zobowiązaniach pieniężnych nie jest ani oznaczone indywidualnie sztuki pieniądza ani oznaczona rodzajowa ich ilość lecz określona wartość ekonomiczna (a więc wycofanie z obiegu danego pieniądza nie powoduje niemożności wykonania świadczenia gdyż takie świadczenie może być wykonane w walucie „zastępującej”).

Funkcje pieniądza:

1. funkcja zamiany
2. funkcja zapłaty

II. Pieniądz i jego wartość

Pieniądz w szerokim znaczeniu – tradycyjnie uznawane wszelkie środki płatnicze, które używane są w obrocie

Pieniądz w znaczeniu ścisłym – wyłącznie te środki, którym państwo nadaje moc umarzania zobowiązań

-        pieniądz gotówkowy

-        pieniądz bankowy

Pieniądz może reprezentować w obrocie:

[     wartość nominalna – wartość nadana mu przez państwo (nie ulega zmianie i nie zależy od  gatunku pieniądza uznawanego za prawny środek płatniczy)

[     wartość wewnętrzna – wartość materiału z którego pieniądz został zrobniony

[     wartość kursowa – wartość przyznana mu w relacji do innych walut

[     wartość nabywcza – wartość przyznana mu ze względu na siłę nabywczą  w stosunku do innych dóbr majątkowych

III. Zasady nominalizmu i waloryzacji

Zasada nominalizmu – wykonanie zobowiązania pieniężnego przez dłużnika następuje przez zapłatę sumy nominalnej w znakach pieniężnych, które reprezentują należność podług wartości przepisów walutowych państwa, w którego walucie następuje zapłata.

Zasada waloryzacji – dochodzi ona do skutku gdy z powodu zachwiania równowagi gospodarczej w stosunkach związanych z wymianą dóbr i usług, dojdzie do powaznych wahań między wartością nominalną pieniądza a wartością nabywczą pieniądza (waloryzację będzie więc ustalenie zniżki lub dopłaty do sumy nominalnej)

Rodzaje waloryzacji:

1. ustawowa]
2. sadowa –  albo zmiana wysokości świadczenia pieniężnego albo sposobu spełnienia świadczenia [może być ustalane wielokrotnie w stosunku do tego samego stosunku zobowiązaniowego]
3. 1. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza
   2. po rozważeniu interesów obu stron
   3. dotyczy tylko świadczeń pieniężnych stanowiących przedmiot stosunków cywilnoprawnych
4. umowna(klauzule waloryzacyjne[klauzule indeksowe – o co może opierać się waloryzacja])

3. Odsetki

Odsetki – wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych  tylko rodzajowo, gdy zostaje ono obliczone według pewnej stopy procentowej.

Odsetki mają charakter uboczny(akcesoryjny) i periodyczny

Z charakteru ubocznego wynika:

L     zabezpieczenie wierzytelności hipoteką zabezpiecza również w granicach przewidzianych w odrębnych przepisach roszczenie o nieprzedawnione odsetki podobnie zastaw

L     w razie przelewu wierzytelności lub wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, nabywca wierzytelności nabywa roszczenie o zalegle odsetki

L     w przypadku zarachowania zapłaty, z tego, co przypada na dług wierzyciel może przede wszystkim zabezpieczyć odsetki

L     pisemne potwierdzenie odbioru sumy  głównej uzasadnia domniemanie, że wszelkie należności uboczne, zostały spłacone

Dla pobierania odsetek jest wymagany szczególny tytuł najczęściej umowny lub ustawowy

Wysokość odsetek jest określona przez źródło, z którego wywodzi się tytuł do ich pobierania (w przypadku braku tytułu odsetki ustawowe [RM w drodze rozporządzenia])

Zakaz anatocyzmu zakaz umawiania się z góry o płacenie  odsetek od odsetek

Termin płacenia odsetek wywodzi się  ze źródła z którego wywodzi się tytuł do ich pobierania (w braku odsetki co roku z dołu, a gdy czas krótszy niż rok z chwilą zapłaty należności )

4. Naprawienie szkody

I. Uwagi ogólne

W dziedzinie prawa  cywilnego można wyróżnić trzy grupy przypadków, w których przedmiotem świadczenia jest odszkodowanie:

1. szkody z tytułu czynów niedozwolonych – szkoda zostaje wyrządzona niezależnie od istniejącego między danymi osobami stosunku prawnego (a więc kiedy rodzi stosunek zobowiązaniowy jako stosunek samoistny). Odszkodowanie w tych przypadkach staje się od razu głównym świadczeniem ze strony dłużnika
2. niewykonanie lub nienależyte wykonanie – odszkodowanie zastępuje wówczas główne świadczenie lub je uzupełnia(szkoda ontraktowa)
3. w drodze umowy – gdy ktoś umownie zobowiązuje się wobec kontrahenta do świadczenia odszkodowawczego z tytułu szkody. Świadczenie odszkodowawcze staje się wówczas od razu głównym świadczeniem.
4. inne sytuacje

funkcje odszkodowania:

L     funkcja kompensacyjna – czyni zadość potrzebie naprawienia poniesionej przez poszkodowanego szkody

L     funkcja prewencyjno wychowawcza – oznacza wywieranie wpływu na częstotliwość przypadków wyrządzenia szkody przez samo wprowadzenie sankcji

L     funkcja repartycyjna – rozłożenie ciężaru odszkodowania na szersze grupy

L     funkcja represyjna –

II, Szkoda i ustalenie jej wysokości

Szkoda – uszczerbek, który dotyka poszkodowanego, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym

Szkoda na mieniu – uszczerbek, który dotyczy bezpośrednio składników majątku poszkodowanego bez związku z jego osobą

{     damnum emergens - może obejmować jaką doznaje mienie poszkodowanego

{     iucrum cessans może obejmować utratę korzyści(trzeba odróżnić od tego szkodę ewentualną tzn. w ic hipoteza utraty korzyści graniczy niemal z pewnością to w se chodzi o utratę szansy taka szkoda nie podlega naprawieniu)

Szkoda na osobie – odnosi się bezpośrednio do osoby pokrzywdzonego, jest ona bowiem, konsekwencją naruszenia jego dóbr osobistych

Ustalenie wysokości szkody

1.      gdy chodzi o ustalenie uszczerbku majątkowego, najczęściej stosowany jest sposób zwany różnicowym  lub dyferencyjnym. Polega on na przeprowadzeniu badania majątku poszkodowanego w celu ustalenia różnicy, jaką wywołało zjawisko szkody przed i po jej ujawnieniu się(naprawienie szkody powinno obejmować dwa poniższe stany łącznie).

1. 1. Wysokość damnum emergens(uszczerbku mienia) – wysokość uszczerbku w mieniu
   2. Wysokość iucrum cessans – różnica pomiędzy stanem majątkowym, który istnieje a tym jaki mógłby być gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie nastąpiło.(badamy tylko najwyższy stan prawdopodobieństwa)
2. Po ustaleniu wysokości szkody trzeba oznaczyć wartość doznanego uszczerbku
3. 1. Trzeba ustalić chwilę decydującą o wysokości szkody(uszczerbek początkowo powstały może się stopniowo zwiększać lub zmniejszać, co powoduje, że uznanie wartości szkody w chwili jej początkowego ujawnienia się nie zawsze byłby sprawiedliwy) kodeks cywilny reguluje ten problem częściowo w art. 363.2   jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu – powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania  chyba, że szczególne przyczyny wskazują na inną chwilę
   2. Chwila naprawienia szkody
4. miernik wartości
5. 1. wartość rynkowa (według KC)– według cen jaką przedstawia to dobro dla wszystkich
   2. 1. wartość według przeciętnych cen
      2. wartość rzeczy według kosztów nabycia czy reperacji

3. 3. 3. czy w ogóle można ustalić cenę rynkową
   4. wartość szczególna dobra– według cen jakie przedstawia to dobro dla poszkodowanego ze względu na szczególny sposób jej użycia
   5. wartość emocjonalna  - wartość z upodobania, jaka przedmiot ma wyłącznie dla poszkodowanego

III. Wysokość odszkodowania

&1 czy odszkodowanie powinno zawsze odpowiadać pełnej kwocie

1. związek przyczynowy – możliwość ograniczenia odszkodowania do części uszczerbku ze względu na związek pomiędzy czynem powoda a uszczerbkiem poszkodowanego.
2. wola stron – jeśli strony będące w stosunku zobowiązaniowym wcześniej ustaliły za jaką szkodę odpowiadają i do jakiej wysokości(dot stron stosunku)
3. ...