Pytania_i_odpowiedzi_z_polityki_Gospodarczej.pdf

GRUPA I

1. Reforma walutowo- skarbowa Grabskiego (instrumenty, efekty, cele).

Grabski został powołany na stanowisko premiera i ministra skarbu w grudniu 1923 r. Jego zadaniem było

wyprowadzenie kraju z inflacji. To wymagało zlikwidowania jej zasadniczej przyczyny, którą był deficyt

budżetowy.

3 cele do zrealizowania to:

a) zrównoważyć budżet;

b) zahamować inflację a potem ją zredukować

c)wprowadzić nową jednostkę walutowa „złoty”.

Ad a).zwikszać dochody, zmniejszać wydatki

-wprowadzenie daniny majątkowej, w ciągu 3lat miało wpłynąć 1mld franków szwajcarskich.

50%płacili ziemianie,

375tys przemysłowcy,

resztę handlowcy ipozostałe działy

-waloryzacja podatków bezpośrednich.

-wprowadzenie nowego podatku od nieruchomości.

-skrócenie terminów płatności podatków.

-pożyczka wewnętrzna.

-rozpoczęto proces prywatyzacji niektorych przedsiębiorstw.

-likwidacja dopłat do koleji,

-zwolniono 30tys pracowników administracji państwowej,

-komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych.

Ad b).Srodki:

-Od 1.02.1924r. rząd zaprzestal emisji marek,

-interwencja giełdowa, od 13 st. 1924r.

-Wzrost cen dolara powodowal wzrost cenżywności. Aby go zachamować Grabski zakazal eksportu zboża.

Ad c).Reforma walutowa-byla możliwa tylko pod warunkiem zrealizowania 2 poprzednich celów.

Zlikwidowano Polska Kasę Pożyczkowa i utworzono Bank Polski jako prywatna spółkę akcyjna, kapitał

banku l00mln nazwał nowa jednostkę pieniężną -złoty 1 zł - 1 frank szwajcarski 1$ = 5,18 1$ = 9,8mln

marek polskich

lzł =9/31 % czystego złota lzl = l,8mln marek polskich

Parytet wymiany do 1.07.1924r. Zasady polityki emisyjnej dawał) pewne uprawnienia rządowi. Skarb państwa

mógł emitować bilony (Pieniądz zdewaluowany, służy do wydawania końcówek) w wysokości 9,5 zł na osobę

i bilety skarbowe do wysokości 150 min zł -zabezpieczenie na wypadek potrzeb finansowych budżetu.

Funkcjonowanie gospodarki po wprowadzeniu reform Grabskiego:

Reformy spowodowały kryzys. Gospodarka znajdowała się w fazie recesji. Instrumentem równoważenia

budżetu był podatek majątkowy - obciążone były warstwy bogate, w 1924 wpływ) były stosunkowo duże

ok.190 mln, natomiast w 1925 ok. 60 mln. Wartość złotego była przeszacowana, był za mocny do stanu

gospodarki, w związku z tym polskie towar) były mało konkurencyjne. Powodowało to ujemny bilans

handlów) (wzrósł import, spadł eksport). Produkcja musiała być zmniejszona, skutek: małe dochody, wzrost

bezrobocia małe wpływy z podatków do budżetu. Wojna celna z Niemcami w 1925 spowodowana

wygaśnięciem traktatu wersalskiego, który zakładał, że Polska ma klauzulę największego uprzywilejowania

do 1925 w handlu z Niemcami. Wygasła również Konwencja Górnośląska z 1922, zawarta po powstaniach

śląskich, zobowiązywała Niemcy do zakupu bez cła 6 mln ton węgla rocznie. Po wygaśnięciu traktatu

kopalnie upadały (ze 121 do 90), zmniejszyły się wpływy do budżetu z podatków. Rząd Grabskiego był

najdłużej funkcjonującym rządem w latach 1918-26. Wobec kryzysu trzeba było podjąć działania obniżające

przede wszystkim koszty produkcji, np. wydłużenie czasu pracy w kopalni do 10 godzin, zniesienie urlopów

pracowniczych, obniżenie taryf celnych. Dokonuje również zwiększenia emisji bilonu i biletów skarbowych

(ponad normy skarbowe) z powodu zbyt dużego deficytu budżetowego. Kolejnym działaniem była

interwencja giełdowa w celu przywrócenia złotemu wartości parytetowej oraz aprobaty ze stron) Banku

Polskiego(prezesem był wtedy Karpiński). Wystąpiła inflacja bilonowa, gdyż do obiegu wprowadzono za

dużo bilonu. Wobec odmówienia z Banku Polskiego kredytu dla Grabskiego, musiał się podać do dymisji.

Należało powołać nowy rząd; był to rząd szerokiej koalicji z premierem Skrzyńskim, ministrem skarbu

Zdziechowskim. Ten rząd miał poparcie wszystkich partii w parlamencie w sprawach wyższego celu tzn.

ustawodawstwie gospodarczym.

2. Reforma rolna 1944-1949

Zasady i efekty

Zasady reformy rolnej regulował dekret z 6 września 1944 r.. Manifest PKWN powołał Państwowy Fundusz

ziemi (PFZ) obejmujący grunty niemieckie i zdrajców narodu oraz gospodarstwa obszarnicze o pow. Powyżej

50 ha. Ziemianie nie splamieni współpracą z Niemcami mogli otrzymać odszkodowanie. Spod wywłaszczeń

wyłączono obiekty rolne należące do Kościoła i związków religijnych. Grunty PFZ postanowiono rozdzielić

między drobnych chłopów. 5 ha użytków rolnych na 1 rodzinę. Władze komunistyczne wspierały tworzenie na

gruntach poniemieckich gospodarstw państwowych w postaci Państwowych Nieruchomości Ziemskich,

Państwowych Zakładów Chowu Koni i PZ Hodowli zwierząt. Na całym terytorium kraju rozparcelowano 6,1

mln ha gruntów pomiędzy 1,1 mln rodzin. Reforma rolna była także źródłem wielu krzywd i

niesprawiedliwości. Odczuli to ziemianie, którym odebrano grunty, pozbawiono domów i zmuszano do

migracji. Reformie rolnej towarzyszyło upaństwowienie ok. 3,5 mln ha lasów. Państwo stało się właścicielem

855 całej powierzchni leśnej.

2 opcja odpowiedzi na pytanie:

REFORMA ROLNA

(wprowadzona dekretem PKWN z 6 IX 1944r.)

-zostały nią objęte majątki, które: stanowiły własność państwa, należały do Niemców bądź do obywateli III

Rzeszy, były własnością oskarżonych i skazanych; miały obszar większy niż l00ha powierzchni ogólnej lub

50ha użytków rolnych, w woj. Poznańskim tylko majątki przekraczające l00ha pow. Ogólnej;

-grunty te zostały wchłonięte do Państwowego Funduszu Ziemi (PFZ), który dzielił je miedzy drobnych

chłopów, dzierżawców i robotników rolnych w celu utworzenia nowych gospodarstw lub upełnoprawnienia

istniejących;

-reforma przeprowadzona bez odszkodowań dla byłych właścicieli, pozbawiano ich domostw i zmuszano do

migracji; Ziemianie przestali istnieć jako warstwa społeczna, często ulęgając pauperyzacji;

-deklarowanym celem reformy było utworzenie gospodarstw rolnych dla bezrobotnych i najemnych

robotników rolnych;

-likwidowanie wielkiej własności ziemskiej;

-przeważały preferencje polityczne-nowa władza dążyła do stworzenia sobie poprzez gratyfikacje materialne

zaplecza politycznego na wsi. -łącznie w 1949r. było 10 tys., gospodarstw powyżej 50ha; rozparcelowano 6,1

mln ha gruntów miedzy 1,1 mln rodzin, -wśród nadzielonych dominowali: chłopi- posiadacze gospodarstw,

służba folwarczna, chłopi bezrolni, ogrodnicy, rzemieślnicy.

3. Po obradach okrągłego stołu jak zamierzano przekształcić gospodarkę

Kierunki przebudowy systemu gospodarczego w myśl uzgodnień Okrągłego Stołu

-dopuszczenie do rządzenia opozycji;

-rozwój samorządności;

-swoboda kształtowania się sektora prywatnego;

-rozwój stos. Rynkowych i konkurencji;

-likwidacja systemu nakazowo- rozdzielczego;

-ujednolicona polityka podatków wobec wszystkich;

-odejście od nomenklatury partyjnej.

Polskie reformy gospodarcze w latach 90 wiążą się z przekształceniem gospodarki z nakazowo- rozdzielczej

w rynkową. Istotne znaczenie dla tych przemian mają programy przygotowane przez polskich ekonomistów:

program Balcerowicza i „strategia dla Polski” Kołodki. L.Balcerowicz-wiceminister i minister finansów w

rządzie T. Mazowieckiego a później J.K. Kieleckiego zaproponował w 1990 r. program przejścia od

gospodarki planowej do rynkowej opierając się na następujących działaniach:

-przeprowadzenie prywatyzacji i reprywatyzacji gospodarki;

-walka z hiperinflacją;

-liberalizacja cen;

-otwarcie gospodarki polskiej na świat;

-powstanie rynku kapitałowego i giełdy papierów wartościowych;

-stworzenie warunków dla zagranicznych inwestorów i kapitału zagranicznego.

„Strategia dla Polski” była programem gospodarczym opracowanym w 1994 r. przez G. Kołodkę,

wicepremiera i ministra finansów w rządzie W. Pawlaka. Obejmowała ona zagadnienia:

-zdecentralizowany i negocjowany mechanizm płac;

-walka z bezrobociem;

-restrukturyzacja rolnictwa;

-inwestowanie w kapitał ludzki;

-reforma ubezpieczeń społecznych;

-przekształcenia własnościowe;

-walka z inflacją;

-rozwój i reforma sektora bankowego;

-walka z szara sferą gospodarczą. Kosztami transformacji gospodarczej w latach 90 zostało obciążone przede

wszystkim społeczeństwo polskie, które odczuło po 1989r. drastyczny spadek stopy życiowej. Pośpieszna,

często niezbyt przemyślana prywatyzacja stała się źródłem zjawisk kryminogennych i wzrastającego

bezrobocia, które ogarnęło prawie 3 mln ludzi (1990- 1993).Ofiarami przemian stali się robotnicy, chłopi i

inteligencja zatrudniona w sferze budżetowej, zaś zwycięzcami ludzie z kręgu elity władzy, prywatni

biznesmeni i handlowcy, jednak realizacja planów Balcerowicza i Kłodki doprowadziła do stabilizacji

gospodarczej kraju i wzrostu produktu krajowego brutto.

GRUPA II

1. Reformy Kwiatkowskiego 1935-39

Eugeniusz Kwiatkowski był w latach 1926-1930 ministrem przemysłu i handlu, w latach 1935-1939

wicepremierem interwencjonizmu państwowego. Założył dokonanie zmian strukturalnych na państwo

rolniczo- przemysłowe, później tylko przemysłowe. Strategia uprzemysłowienia: pierwszy sposób to:

pozytywne skutki dla gospodarki(nakręcenia

koniunktury), budować zakłady- prywatnych inwestorów, zwolnienia podatkowe, ulgi inwestycyjne, kryzys

poważnie zubożył, wzrósł udział państwa w gospodarce, uznał ze trzeba to wziąć na swoje barki, czyli

polityka etatyzmu- państwo inwestuje z rożnych środków publicznych, funduszy, budżetu, kredyty bankowe,

tworzy i buduje zakłady. Był

twórcą trzech planów gospodarczych:

-czteroletni plan inwestycyjny na lata lipiec 1936 do czerwca 1940, zrealizowany już w marcu 1938r.,

-sześcioletni plan rozbudowy sił zbrojnych na lata 1937-1942,

-piętnastoletni plan rozwoju gospodarczego Polski.

W ramach realizacji pierwszych dwóch planów powstała największa inwestycja gospodarcza II

Rzeczpospolitej- COP- Centralny Okręg Przemysłowy w widłach rzek Wisły i San. Na terenie COP powstało

ponad 100 zakładów przemysłowych. Do COP wchodziło 46 powiatów, COP został podzielony na 3 rejony:

A: surowcowy (kielecki)

B: aprowizacyjny (lubelski)

C: przemysłu przetwórczego (sandomierski)

COP- obejmował około 15% powierzchni kraju i zamieszkiwało go 18% ludności. Centrum COP stanowił

Sandomierz 107 tyś miejsc pracy

Powstała:

-Huta Stalowa Wola

-Fabryka kauczuku syntetycznego w Dębicy

-Wytwórnia celulozy w Niedowicach

-Fabryka obrabiarek w Rzeszowie

-Fabryka samolotów w Mielcu

-Fabryka opon w Dębicy

-Montownia samochodów ciężarowych w Lublinie

-Zakłady przemysłu zbrojeniowego w Radomiu, Skarżysku i Stalowej Woli

-Elektrownia w Rożnowie

Inną ważną inwestycję tego okresu była budowa Magistrali Węglowej Śląsk i Gdynia, W latach 1935-1939

produkcja przemysłowa w Polsce wzrosła o 25%. Piętnastoletni plan inwestycyjny lata 1939- 1954:

2. Reformy systemowe Balcerowicza

Zmiany instytucjonalno- strukturalne (systemowe) l. Balcerowicza . Reformy obejmowały:

-likwidację pozostałości systemu centralnego kierowania gospodarką, dokonanie przekształceń własności co

oznaczało prywatyzowanie gospodarki równocześnie z procesem usamodzielnienia się przedsiębiorstw

państwowych czyli przekształcenie ich w jednoosobowe spółki skarbu państwa;

-wprowadzenie mechanizmów rynkowych, zlikwidowanie reglamentacji, uwolnienie cen, państwo wycofało

się z ustalania cen, które reguluje rynek;

-stworzenie warunków konkurencji wewnętrznej poprzez wprowadzenie polityki antymonopolowej;

-wprowadzenie wymienialnego złotego;

-uruchomienie rynku kapitałowego, stworzono rynek nieruchomości, giełdy papierów wartościowych,

fundusze powiernicze;

-uruchomienie rynku pracy, wprowadzono zasiłki dla bezrobotnych

-reformę podatkową,

-liberalizację handlu zagranicznego,

-demonopolizację,

-komercjalizację sektora bankowego i ubezpieczeniowego.

3. Reformy gospodarcze w 1988-

dziedziny działalności gosp. objęte koncesjonowaniem- 23.12.1988r.- 11 dziedzin:

-poszukiwanie złóż, przemysł wydobywczy, górnictwo;

-przetwórstwo, obrót metalami szlachetnymi;

-wytwarzanie i obrót broni;

-przemysł farmaceutyczny, art. sanitarne;

-monopol spirytusowy;

-monopol tytoniowy;

-transport morski, lotniczy;

-obrót dobrami kultury wytworzonymi przed 1 maja 1945r.;

-usługi telekomunikacyjne;

-usługi ochroniarskie;

-handel zagraniczny.

4. Kolektywizacja Rolnictwa 1950-55

Program szybkiej socjalizacji rolnictwa. W 1948 we wrześniu ZSRR i naciskał na partię, która podejmuję

decyzje o kolektywizacji rolnictwa. Spółdzielczość produkcyjna eliminowała stosunki kapitalistyczne na wsi-

reforma rolna miała stworzyć bogate chłopstwo. Centralne władze PZPR kazały miejscowym organizacjom

koncentrować ruchy założycielskie w pasatach o wysokiej kulturze rolnej i przyciągać gospodarstwa z

dobrymi wynikami w produkcji-co miało zachęcić chłopów do tworzenia spółdzielni. Powołano Państwowe

Ośrodki i Maszynowe (POM) udzielające pomocy wsiom spółdzielczym W 1949 powstały 243 spółdzielnie, a

gospodarstw zrzeszonych 0,1 ogółu. Od 1950 różnymi metodami zmuszano chłopów do tworzeni spółdzielni.

Tych, którzy się nie zgodzili, wysyłano do więzienia lub obozów pracy. W 1953 próba łączenia kolektywizacji

z zatrzymaniem spadku poziomu produkcji w gospodarstwach indywidualnych. Spadło tempo

uspółdzielniania, rozwiązywano złe pracujące spółdzielnie produkcyjne. Bo 1955 powstało 9076 spółdzielni

zajmujących 1,9 mln ha- było to 9% ziemi uprawnych w Polsce. Spółdzielnie uzyskały tylko 9% produkcji

uzyskiwanej w indywidualnych gospodarstwach. Kolektywizacja nie powiodła się, ponieważ została

narzucona przez władze komunistyczne. W 1949 PGR odczuwały trudności. Miały zaopatrywać w żywność

ludzi z miast miały produkować więcej zboża i mięsa. Były traktowane jako nowoczesna gospodarka rolna. W

1955 powstało 6186 gospodarstw państwowych stanowiły 12% całości Użytków rolnych. W PGR-ów plony

były niższe niż w prywatnych gospodarstwach jedynie duże zmechanizowanie gospodarstwa-dawało podobny

wynik w produkcji zboża, co indywidualni chłopi. Od 1949 prywatne, własności ziemskie były eliminowane

nie przyznając dogodnych kredytów i środków do produkcji rolnej. Kredyty dla rodaków indywidualnych w

latach 1950-53 wynosiły 265 mln zł spółdzielnie dostawały 609 mln zł 81% ogólnej produkcji pochodziło

z sektora prywatnego. Problem istniał w zaopatrzeniu w mięso i

mleko. Władze nakazały obowiązkowe dostawy produktów rolnych.

Polityka rolna w latach 1950-55 była skolektywizowana mimo to nie

wprowadziła wielkich zmian w strukturze własnościowej gruntu.

GRUPA III

1. Polityka Skarbowa Kwiatkowskiego

Podstawowym założeniem polityki skarbowej państwa było zapewnienie równowagi budżetowej. Służyła

temu reforma skarbowości przeprowadzona w jesieni 1935 r. Zrównoważenie dochodów i wydatków chciano

osiągnąć przez:

-wprowadzenie nadzwyczajnej daniny od wszelkich uposażeń wypłaconych przez państwo;

-obniżenie stawki dochodów zwolnionych od podatku;

-ograniczenie wydatków administracyjnych;

-zobowiązanie przedsiębiorstw państwowych do wpłacenia do budżetu całości dochodów. Wśród

finansowania zadań państwowych szczególne znaczenie miał utworzony w 1936r. Fundusz Ochrony

Narodowej. Opierał się na zbiórkach pieniędzy i kosztowności wśród ludności, sprzedaży zbędnych wojsku

nieruchomości i dotacji państwa. W latach 1936-39 potrzeby państwa były duże a środki ograniczone. Dlatego

struktura wydatków była nastawiona na zadania priorytetowe jak modernizacja armii i inwestycje

przemysłowe na potrzeby wojska.

2. Plan odbudowy po II wojnie światowej

PLAN POWOJENNEJ PRZEBUDOWY GOSPODARCZEJ POLSKI

Wszystkie ugrupowania były zgodne, że nie należy odtwarzać systemu gospodarczego II RP

Konieczność reformy rolnej i częściowej nacjonalizacji przemysłu

-istniało przekonanie, że po wojnie

wzrośnie rola gospodarcza państwa

-rząd polski w Londynie przygotował 2 plany gospodarcze:

Tzw. Pierwszych sześciu miesięcy, regulował działania państwa w pierwszym półroczu powrotu rządu

polskiego z Wielkiej Brytanii i po wyzwoleniu, dotyczył odbudowy, aprowizacji, wymiany pieniędzy,

uruchamianiu transportu, repatriacji itd., przewidziany do realizacji w ciągu 15 lat, miał na celu dokonanie

dość zasadniczych przeobrażeń strukturalnych w gospodarce polskiej i jej unowocześnienie

Z powojenną polityką odbudowy kojarzono:

1) rekonstrukcję dążącą do integracji kraju w nowych granicach politycznych;

2)unowocześnienie wytwórczości;

3) zwiększenie udziału Polski w wymianie międzynarodowej;

4) likwidację przeludnienia agrarnego i bezrobocia w miastach.

Partie polityczne różniły się zdaniami odnośnie roli przemysłu w gospodarce;

1) komuniści (PPR) chcieli przekształceń w strukturze gospodarki - oparta na przemyśle; byli za

industrializacją głoszoną przez ZSRR (stalinowskie pięciolatki); 2) PSL opowiadało się za:

a)rolniczo-przemysłową strukturą gospodarczą,

b) rozwojem gałęzi przemysłu przetwórczego,

c) przetwarzaniem płodów rolnych;

3) PPS popierało:

a)uprzemysłowienie,

b) inwestycje w rolnictwie i hutnictwie,

c) harmonijny rozwój gospodarczy i podnoszenie stopy życiowej ludności,

Od 1945 roku polityka ekonomiczna kreowana była przez Ministerstwo Przemysłu (przekształcone w 1947

roku w Ministerstwo Przemysłu i Handlu) opanowane przez PPR i Centralny Urząd

Planowania. Do 1947 roku osiągnięto kompromis między partiami w sprawie nakładów finansowych na

odbudowę transportu („wąskie gardło gospodarki”). Dzięki kompromisowi powstała ustawa „ O Planie

Odbudowy Gospodarczej na lata 1947-1949; założenia.

1)podniesienie stopy życiowej deficytów

2)wyrównanie szkód wojennych

3)scalanie ziem odzyskanych z resztą kraju,

4) rozszerzenie udziału Polski w gospodarce światowej,

5) powrót do kraju Polaków, którzy znaleźli się poza granicami w związku z wojną,

6) obniżenie kosztów własnych produkcji,

7) wzrost wydajności czynników produkcji. Wg Planu Odbudowy Gospodarczej główne kierunki

inwestowania skupiały się na produkcji, lian brał pod uwagę odbudowę obiektów których zniszczenie nic

przekraczało 50 % Od Planu 3 letniego odstąpiono w związku z dyskusją CUP-owską. Zgodnie z postulatem

PPR oprócz odbudowy gospodarki podjęto rozbudowę tradycyjnych gałęzi przemysłu - przygotowanie do

forsownej industrializacji.

Zwiększając nakłady na przemysł zmniejszano nakłady na inne działy gospodarki. Obniżano nakłady na:

1) rolnictwo,

2) budownictwo mieszkaniowe. Rosły nakłady na budowę obiektów administracyjnych państwa.

W rolnictwie realizacja planu 3 letniego to:

1) pomoc rzeczowa i kredytowa,

2) program elektryfikacji wsi,

3) kontrakty rozszerzone na płody rolne,

4) tworzenie spółdzielczych środków maszynowych,

5) akcja „H" - dodatkowa pomoc do hodowli. Mimo to sytuacja rolnicza w 1949 roku była o 9% niższa niż na

dawnym terytorium Polski.

Struktura dochodu narodowego w latach 1946-1949:

1) awans przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego o ok. 10% - do 40% w 1949 r

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: