oliwiny, pirokseny, amfibole.doc

Właściwości optyczne i rozpoznawanie oliwinów, piroksenów i amfiboli

OLIWINY

Tworzą ciągły szereg izomorficzny forsteryt Mg2[SiO4] – fajalit Fe2[SiO4]. Występują głównie w skałach ultrazasadowych i zasadowych.

Minerały anizotropowe, często tworzą automorficzne kryształy w układzie rombowym o pokroju grubotabliczkowym, rzadziej krótkosłupkowym, bliźniaki bardzo rzadkie. W lawach ziarna bywają obtopione lub mają zatoki korozyjne. Łupliwość bardzo słaba, wyraźniejsza dla odmian bogatszych w fajalit, spękania nieregularne. Czasem widoczna budowa pasowa (jądro zasobniejsze w forsteryt, obwódki w fajalit). Forsteryt jest bezbarwny, a fajalit bladożółty, pleochroizm widoczny w odmianach bogatych w żelazo. Oliwiny posiadają dodatni (+) relief. Wygaszanie światła proste względem osi z. Posiadają nieprzeźroczyste wrostki magnetytu, ilmenitu i chromitu. Przeobrażają się w serpentyny (włóknisty chryzotyl, blaszkowaty antygoryt), iddyngsyt - pomarańczowej barwy, mieszanina głównie saponitu, chlorytu i goethytu; bowlingit - zielonkawej barwy mieszanina saponitu, chlorytu i antygorytu. Zwykle najwcześniej i najłatwiej ulegają w skałach wtórnym przeobrażeniom. Pseudomorfozy magnezytu, kalcytu, dolomitu, kwarcu i chalcedonu.

AMFIBOLE

Minerały te krystalizują w układzie rombowym (ortoamfibole) lub jednoskośnym (klinoamfibole). Chemicznie amfibole podzielono na: amfibole Fe-Mg-Mn, amfibole Ca, amfibole Na-Ca, amfibole alkaliczne. Występują w postaci słupków, pręcików, igiełek, włókien (ułożonych równolegle - azbest amfibolowy, nieregularnie - nefryt), częste zbliźniaczenia polisyntetyczne. Mają dobrą łupliwość dwukierunkową pod kątem 124o. Ich barwa jest zmienna, najczęściej zielona, niekiedy żółta, brunatna, fioletowa, wyraźny pleochroizm. Wygaszają pod kątem 5-30o. W etapie pomagmowym amfibole ulegają resorpcji z wydzieleniem piroksenu i magnetytu. W wyniku wietrzenia tworzą mieszaniny węglanów, kwarcu, chlorytów i wodorotlenków żelaza.

Szereg antofyllit – gedryt

Amfibole te krystalizują w układzie rombowym tworząc pręciki lub igiełki (czasem włókienka). Łupliwość doskonała i słaba, pod kątem 126o. Bezbarwne lub prawie bezbarwne, bladozielone lub bladobrunatne, wyraźny pleochroizm jedynie w gedrycie o wysokiej zawartości Fe2+. Relief (+), anizotropowe, wygaszanie proste. W wyniku przeobrażeń mogą powstawać chloryty lub enstatyt (grupa piroksenów), antofyllit w warunkach metamorficznych przechodzi w talk. Są to typowe minerały skał metamorficznych (łupki amfibolowe, serpentynity, perydotyty). Włókniste odmiany (gł. antofyllitu) nazywane są azbestem.

Szereg hornblendy

Szereg ten wykazuje dużą zmienność chemiczną, wyróżniamy: hornblendę zwyczajną oraz hornblendę bazaltową. Krystalizują w układzie jednoskośnym tworząc wydłużone słupki. W s. wulkanicznych kryształy prawidłowe, w plutonicznych i metamorficznych dobrze wykształcone ściany słupa (ksenomorficzne). Zbliźniaczenia podwójne lub polisyntetyczne. Łupliwość doskonała w dwóch kierunkach pod kątem 124o. H. zwyczajna ma barwę zieloną lub brązową, wyraźny pleochroizm, kąt wygaszania 13-34o, natomiast h. bazaltowa jest brązowa lub brązowoczerwona, posiada silny pleochroizm i wygasza pod kątem 0-18o. Obie mają relief (+). Często występują wrostki kwarcu, apatytu, cyrkonu. Anizotropowe. H. zwyczajna występuje w s. magmowych i metamorficznych a h. bazaltowa w magmowych (gł. wulkaniczne i żyłowe).

PIROKSENY

Krystalizują w układach rombowym (ortopirokseny) i jednoskośnym (klinopirokseny). Wyróżniamy szeregi: Mg-Fe, Mn-Mg, Ca, Ca-Na, Na, Li. Tworzą krótkie słupki, zbliźniaczenia proste lub wielokrotne, budowa pasowa, klepsydrowa lub kombinowana. Łupliwość dobra i wyraźna pod kątem 87o. Bezbarwne lub bladozielonkawe, lekkofioletowe, słaby pleochroizm. Silny relief (+). Kąt wygaszania dla większości >38o. Występująw skałach magmowych i metamorficznych, szybko ulegają wietrzeniu - w skałach osadowych rzadkie.

Augit

Wyróżnia się augit tytanowy (3-6% wagowych TiO2), augit zwyczajny (brak Ti), augit bazaltowy (pośredni między tytanowym a zwyczajnym) i augit egirynowy (większa zawartość Na2O i Al2O3). Układ jednoskośny, tworzy słupki ksenomorficzne, częste zbliźniaczenia podwójne i wielokrotne, budowa pasowa i klepsydrowa. Łupliwość dobra i wyraźna 87o. Lekko zabarwiony, słaby pleochroizm. Wrostki wcześniej wykrystalizowanych minerałów lub szkliwa wulkanicznego, tlenków żelaza lub amfiboli, tworzą zrosty z wieloma minerałami. Relief (+), anizotropowy, kąt wygaszania: a. zwyczajny 38-48o, a. bazaltowy pośrednie, a. tytanowy 44-58o, a. egirynowy 70-90o. Przeobrażają się w amfibole (podstawienia augitu włóknistym amfibolem – uralityzacja), poprzez wietrzenie w chloryty, węglany, chalcedon, kwarc, anataz. Pospolity składnik skał magmowych, w metamorficznych a. zwyczajny i a. egirynowy, w osadowych b. rzadko.

Szereg diopsyd – hedenbergit

Układ jednoskośny, krótkie słupki, zbliźniaczenia rzadkie, łupliwość wyraźna. Diopsyd jest bezbarwny, nie posiada pleochroizmu, kąt wygaszania 38-46o, relief (+). Hedenbergit jest jasnozielony lub jasnożółty, ma slaby pleochroizm, kąt wygaszania 52-62o, relief (+). Wrostki amfiboli (tremolit, aktynolit), serpentyny. Anizotropowe. W warunkach hydrotermalnych przechodzą w tremolit i aktynolit, serpentyny; w warunkach hipergenicznych tworzą się mieszaniny węglanów z hematytem i kwarcem. Diopsyd występuje w s. magmowych, szereg diopsyd - hedenbergit jest charakterystyczny dla niektórych s. metamorficznych.