MPD należy do zespołu zaburzeń organicznych i czynnościowych mózgu. Jest jednym z najcięższych uszkodzeń układu nerwowego u dzieci. Uszkodzenia mózgu mogą być przyczyną:
- upośledzenia umysłowego (niepełnosprawności intelektualnej)
- dysfunkcji narządu ruchu
- zaburzeń osobowości itp.
Gdy wśród wczesnych uszkodzeń mózgu dominują zaburzenia czynności ruchowych i nieprawidłowości postawy zespół ten nazywamy mózgowym porażeniem dziecięcym.
Poprzez mózgowe porażenie dziecięce rozumie się niepostępujące zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego a zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym.
W Polsce termin MPD obowiązuje od czasu obrad Sekcji Neurologii Dziecięcej Polskiego Towarzystwa Neurologicznego w Gdańsku w roku 1965.
Na świecie liczba dzieci urodzonych z mpdz wynosi przeciętnie od 2 promili do 3 promili. W Polsce częstotliwość występowania tego schorzenia jest obecnie szacowana na 2-3 promile żywo urodzonych niemowląt, co znaczy, że rocznie rodzi się od 1200 do 2000 dzieci z tym schorzeniem.
Najczęstszymi przyczynami chorób ośrodkowego układu nerwowego, do których należy zespół mpdz, są czynniki związane z nieprawidłowo przebiegającą ciążą, okresem okołoporodowym, noworodkowym i wczesnodziecięcym do 3 r. ż.
Do podstawowych czynników uszkadzających OUN (ośrodkowy układ nerwowy) w okresie prenatalnym zalicza się embriopatie i fetopatie. Zarówno embripatie jak i fetopatie mogą być pochodzenia wirusowego (np. różyczka, świnka, odra, ospa wietrzna, HIV, grypa i choroby grypopodobne); bakteryjnego (kiła); wywoływane przez pasożyty (np. toksoplazmoza); spowodowane działaniem czynników toksycznych (alkohol, narkotyki, leki stosowane w czasie ciąży) oraz promieni jonizujących i związków chemicznych.
Mogą się do nich przyczynić także choroby matki, zaburzające rozwój płodu (cukrzyca, niewydolność krążenia, niedokrwistość oraz zaburzenia hormonalne, schorzenia ginekologiczne, wyniszczające choroby).
Uszkodzenia okołoporodowe nadal jednak zalicza się do częstych przyczyn mpdz.
Istotą mpdz jest uszkodzenie narządu ruchu, przejawiające się występowaniem:
- nieprawidłowych napięć mięśniowych: wzmożonego napięcia (spastyczność) lub obniżonego napięcia (wiotkość)
- niedowładów (ograniczeń ruchu) lub porażeń (zniesienie ruchu)
- ruchów mimowolnych
- zaburzeń równowagi i zborności ruchów
- zaburzeń czucia
W wyniku wymienionych zaburzeń u dzieci z mpdz mogą wystąpić trudności w prawidłowym ustawieniu głowy, trzymaniu pozycji (siedzącej, stojącej), poruszaniu się, różnego rodzaju zaburzenia sprawności ręki.
U dzieci z mpdz upośledzenie narządu ruchu nie jest na ogół jedynym objawem uszkodzenia OUN. W zespole tym z podstawowymi zaburzeniami neuromotorycznymi mogą współistnieć inne objawy trwałego uszkodzenia mózgu: niepełnosprawność intelektualna w różnym stopniu, padaczka, zaburzenia mowy, wzroku, słuchu oraz zaburzenia integracji sensoryczno-motorycznej.
W skutek tych zaburzeń lub uszkodzenia niektórych ośrodków OUN bądź z powodu braku wczesnych doświadczeń sensoryczno-motorycznych u dzieci z mpdz występują także inne deficyty fragmentaryczne. Wśród nich najczęściej stwierdza się: zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej i lateralizacji, znajomości schematu ciała, analizy i syntezy wzrokowej, trudności w myśleniu abstrakcyjnym i koncentracji uwagi.
Z uwagi na złożony i różnorodny obraz zmian neuropatologicznych istnieje wiele podziałów mpdz Komitet Amerykański do Spraw Porażeń Mózgowych Dziecięcych podaje następującą klasyfikację:
- typ spastyczny
- typ atetotyczny
- sztywność mięśniowa
- postać ataktyczna
- postać mózgowa
- postać drgawkowa
- typ atoniczny
- typ hipotoniczny (wiotkość i słabe napięcie mięśni)
Obecnie najbardziej rozpowszechniony jest podział zaproponowany przez T. Ingrama:
- obustronne porażenie kurczowe (diplegia)
- porażenie połowiczne (hemiplegia)
- obustronne porażenie połowiczne
- zespół móżdżkowy (ataxia)
- zespół pozapiramidowy: atetotyczny, pląsawicy, z drżeniem, ze zmianami napięcia mięśniowego
- postacie mieszane
E. Mazanek, Mózgowe porażenie dziecięce. Problemy psychologiczno-pedagogiczne, Wydawnictwo APS, Warszawa 2003
3
ulkaadyjak