Misjonarze Słowian, Cyryl i Metody, uczynili język staro-cerkiewnosłowiański językiem liturgicznym chrześcijan obrządku słowiańskiego.
Późniejszą fazę rozwoju tego języka stanowi język cerkiewnosłowiański. Silny wpływ wywarł język scs. na język staroruski, a pośrednio także na współczesny, literacki język rosyjski.
Do 1708 r. pełnił funkcję języka urzędowego w państwie rosyjskim (Piotr Wielki zastąpił alfabet cyrylicki grażdanką).
Na końcu wyrazu – albo samogłoska, albo jer.
Każda sylaba zakończona samogłoską otwartą albo jerem (sylaby otwarte).
Jery zamykające sylabę zanikły w języku polskim ok. X-XI w.
Jery były wymawiane jako zredukowane samogłoski.
Współczesny system samogłoskowy ma 8 fonemów. W prasłowiańskim istniały:
monoftongi – samogłoski pojedyncze (wysokie, średnie lub niskie)
dyftongi – dwugłoski
połączenie dyftongiczne – połączenia samogłoski ze spółgłoską nosową m, n lub płynną r, l (np. er, el, or, ol)
sonanty – spółgłoski zgłoskotwórcze (w funkcji samogłosek)
W prasłowiańskim i scs. – sylaby otwarte.
Samogłoski przednie – funkcja zmiękczająca.
Samogłoski tylne – nie miały wpływu na artykulację.
Cztery typy połączeń w prasłow.: trt, tr’t, tlt, tl’t
· t – symbol spółgłoski
· r, l – sonanty
Iloczas w prasłow. – samogłoski długie i krótkie.
W scs. nie ma już iloczasu.
Jery – samogłoski zredukowane:
· słabe
· mocne
Wokalizacja jerów – przejście jerów mocnych w pełne samogłoski.
W j. polskim – jer à samogłoska przednia e.
Sonant twardy r był oznaczony kombinacją r + jer, a l – l + jer. (W wygłosie nie jako sonant).
Scs. s ß ps. o
Scs. a ß ps. a / ĕ / o
· nagłosowe a otrzymywało w nagłosie protezę j-
Scs. e ß ps. e
Scs. e- w wygłosie brzmiało je-.
Scs. ĕ ß ps. ĕ / ps. e + r / l
· przed nagłosowym ĕ powstało już w ps. protetyczne -j-.
Scs. ę ß ps. ę
Scs. o nosowe ß ps. o nosowe
Scs. u ß ps. u
Scs. i ß ps. i / ь
Scs. y ß ps. y / ъ
Scs. ь ß ps. ь
Scs. ъ ß ps. ъ
Półgłoski ь i ъ ulegały w scs, rozmaitymi mianom, które po większej części pochodziły z epoki prasłowiańskiej.
Alternacje wokaliczne występowały w zgłoskach piennych rozmaitych wyrazów związanych z sobą etymologicznie.
Scs. odziedziczył częściowo je częściowo z epoki ps. i pie., a częściowo wytworzył sam wskutek zmian głosowych, jakie przeprowadził w zasobie samogłosek odziedziczonych z doby ps.
Pie. wymiany wokaliczne – apofonia.
Palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych (I palatalizacja)
k, g, h + i pierwotne, ę, e, ь, ĕ, r, l à č, š, ž
k, g, h + i, ĕ à c, dz, š (obszary wsch. s’)
ь, i, ę, r’ + k à c
ь, i, ę, r’ + g à dz
ь, i, ę, r’ + h à š
k + j à č
g + j à ž
h + j à š
5 typów deklinacji rzeczownika
Czasowniki scs. odmieniają się przez:
· 3 liczby
· 3 osoby
· 3 tryby
· 6 czasów
2 tematy czasownika:
· temat czasu teraźniejszego (odcięcie końcówki)
· temat czasu przeszłego (bezokolicznik po odcięciu przyrostka „ti”)
5 koniugacji
naamloos