EPIDEMIOLOGIA CAŁA.docx

WYKŁAD I 16.11

Dobór losowy- jest najlepszym sposobem doboru jednostek do próby, bowiem każda jednostka należąca do zbiorowości ma taką samą szansę(prawdopodobieństwo) dostania się do próby

Dobór losowym jest jednym sposobem doboru, który pozwala na uniknięcie błędów systematycznych, a wielkość błędów przypadkowych może zostać oszacowana poprzez wykorzystanie rachunku prawdopodobieństwa.

Badania stanu zdrowia

·         Wyczerpujące(całościowe, pełne) - badaniem obejmuje się wszystkie jednostki(np. ocena umieralności ogólnej w Polsce ocena umieralności niemowląt

·         Częściowe- część zbiorowości wybrana do badania nosi nazwę próby; sposoby doboru jednostek do próby:

1.       Dobór konieczny

2.       Dobór dobrowolny

3.       Dobór celowy

4.       Dobór losowy

STATYSTYKA

Z języka łac. Status= stan; stativus=stojący

Statystyka- to nauka zajmująca się zbieraniem, badaniem i przeliczaniem danych liczbowych i zjawiskach masowych

Spisy powszechne(zbieranie informacji nt. ludności( w starożytnym Rzymie.

Statystyka medyczna- metody opisu, zmienności biologicznej, ocena prawidłowości(np. normy)

Biostatystyka(biometria) (z j. łacińskiego bios. Życie) łączy trzy dziedziny: statystykę, medycynę i…..

10 głównych osiągnięć w zdrowiu publicznym- USA 1900-1999

·         Szczepienia pasy bezpieczeństwa

·         BHP w miejscu pracy

·         Kontrola chorób zakaźnych 

·         Spadek chorób układu krążenia

·         Bezpieczna i zdrowa żywność

·         Opieka nad matką i dzieckiem

·         Planowanie rodziny

·         Fluoryzacja wody pitnej

·         Programy antynikotynowe

Epidemiologia współczesna

Choroby niezakaźne- koncepcja czynników ryzyka--- Fremingham Heart Study

Współczynniki zgonów z powodu cholery, 1853-1854, Londyn

Historia epidemiologii

Od 1855 aż po II-gą połowę XX w. Epidemiologia zajmowała się głównie chorobami zakaźnymi

Druga połowa XX w.- Znaczenia nabierają choroby przewlekłe

1855- John Snow, a angielski lekarz: dowiódł, że w domach zaopatrywanych przez firmę Southwark i Vauxhall jest większa zachorowalność na cholerę w porównaniu z domami zaopatrywanymi w wodę przez Lambeth Company

Hipokrates(460-377 p.n.e.)- Występowanie wielu chorób uwarunkowania jest bezpośrednio lub pośrednio przyczyny tkwią w środowisku

John Snow(1813-1858) - na podstawie analizy rozmieszczenia zgonów w Londynie podczas epidemii cholery stwierdził, że nośnikiem zakażenia była zanieczyszczona woda czerpana z Tamizy

William Farr(1807-1883) - opracował system klasyfikacji zgonów wg przyczyn(+ inne zmienne: stan cywilny, zawód, miejsce)

Ignaz Semmelweiz(1817-1865)- odkrywca przyczyn zakażeń wewnątrzszpitalnych

Czynniki warunkujące stan zdrowia wg M. Lalonde’a

·         Czynniki genetyczne 5-15%

·         Środowisko fizyczne 5-10%

·         Środowisko społeczne 20-25%

·         Styl życia 50%

·         Medycyna naprawcza 10-20%

Czynniki wpływające na stan zdrowia:

·         Czynniki społeczno-ekonomiczne(warunki pracy, zamieszkania)

·         Czynniki polityczne(planowanie, ustawodawstwo, polityka zdrowotna)

·         Czynniki związane z systemem opieki zdrowotnej(zasoby materialne i kadrowe)

·         Czynniki geograficzne(bogactwa naturalne, klimat, transport)

·         Czynniki demograficzne(ludność, struktura, migracje)

·         Czynniki psychologiczno-kulturowe(edukacja, zwyczaje, kultura zdrowotna)

-----ZDROWIE--- fizyczne, psychiczne, społeczne---promocja i podtrzymywanie, leczenie, rehabilitacja, opieka terminalna, działania wspomagające

Czynniki wpływające na stan zdrowia populacji

ZDROWIE POPLACJI

·         Czynniki genetyczne i indywidulane

·         Czynniki społeczno-ekonomiczne(warunki bytu, pracy, wypoczynku i żywienia)

·         Zorganizowana działalność służby zdrowia, system zakładów opieki zdrowotnej i instytucji medycznych

·         Czynniki przyrodnicze(biologiczne, fizyczne, chemiczne)

·         Czynniki społeczno-kulturowe(style życia i edukacja)

Główne cele badań epidemiologicznych

1.       Ocena częstości występowania wybranych zjawisk zdrowotnych w badanych populacjach- epidemiologia opisowa

2.       Ustalania związku przyczynowego między badanymi zjawiskami zdrowotnymi a czynnikami środowiskowymi-epidemiologia analityczna i eksperymentalna

3.       Dostarczanie danych koniecznych do oceny programów prewencji, kontroli i leczenia chorób- epidemiologia opisowa, analityczna i eksperymentalna

Epidemiologia:

·         Opisowa(metody badań opisowych(np. badanie reprezentacyjne, badania przekrojowe, badania przesiewowe)

·         Analityczna(metody badań analitycznych(np. badanie prospektywne, badania retrospektywne, badania eksperymentalne)

WYKŁAD II  23.11

23 .11

Negatywne i pozytywne mierniki stanu zdrowia zbiorowości

Metody obliczania i analizy wskaźników stosowanych w ocenie stanu zdrowia ludności

„Zdrowie  jest największym skarbem człowieka, a zdrowi i silni obywatele są największym bogactwem państwa”

(Mul,Radomski,Tołpa,1935)

„O zdrowie trzeba dbać-to pełnia naszych możliwości, podstawa sukcesu i radości życia. A ponadto –lepiej być zdrowym niż  najlepiej leczonym chorym”

„Osiągnięcie  najwyższego z możliwych poziomu zdrowia jest jednym z fundamentalnych praw każdej istoty  ludzkiej”

Art.68 Konstytucji RP

Każdy ma prawo  do ochrony zdrowia.

Obywatelom,  niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze  publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń  opieki zdrowotnej finansowanej  ze środków  publicznych. Warunki  i zakres  udzielania świadczeń  określa ustawa.

Pojęcie zdrowia i  jego wartości

Zdaniem Sokołowskiej polskiej socjolog zajmującej się problematyką zdrowotną:

Największe znaczenie –zarówno  teoretyczne ,jak empiryczne  i praktyczne- miała stwierdzenie , że nie jest możliwe określenie  zdrowia jako pojęcia abstrakcyjnego   w oderwaniu od   konkretnych  warunków.

KRYTERIA ZDROWIA SĄ  HISTORYCZNE, ZMIENIAJĄ SIĘ  WRAZ Z SYTUACJA  SPOŁECZNA , WARUNKAMI  ŚRODOWISKOWYMI, Z NORMAMI  I  ZWYCZAJAMI  OKREŚLONYCH ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNYCH. SĄ TEŻ ZALEŻNE  OD DĄŻEŃ  I WARTOŚCI , JAKIE KIERUJĄ ŻYCIEM LUDZI. W związku  z tym  ocena zdrowia i choroby zmienia się w zależności od jednostki , gdyż jest uwarunkowana  indywidualnymi  potrzebami subiektywnymi i reakcjami. Słowa zdrowie i choroba  nie mogą  być więc  precyzowane  w sposób uniwersalny czy statyczny. Mają one sens tylko   gdy dotyczą określonej osoby  przebywającej w określonym środowisku fizycznym i społecznym.

Definicja zdrowia WHO

Klasyczna definicja zdrowia WHO

Według oficjalnego  tłumaczenia   Konstytucji  Światowej   Organizacji  Zdrowia,  zawartej w Dzienniku Ustaw” ZDROWIE JEST STANEM  ZUPEŁNEJ  POMYŚLNOŚCI  FIZYCZNEJ, PSYCHICZNEJ I SPOŁECZNEJ , A NIE JEDYNIE BRAKIEM CHOROBY LUB UŁOMNOŚCI”

Krytyka Definicji Zdrowia WHO

Wśród wielu problemów , jakie wiążą się ze stosowaniem klasycznej definicji zdrowia, do najpoważniejszych należy  to iż definicja ta jest zbyt  idealistyczna  i abstrakcyjna, że  w istocie operuje ona stanem idealnym ,charakterystyką  teoretycznych warunków , które nigdy nie mogą  być spełnione w realnym świecie. Następstwem takiego pojęcia  jest brak możliwości stopniowania stanów  zdrowia i praktycznie nie ma osobnika , który byłby zdrowy , w sensie przyjętym w definicji.

Stan zdrowia a sytuacja zdrowotna

STAN ZDROWIA  jest  wyrażeniem ogólnym , które stosuje się dla zdrowia jednostki  lub populacji zgodnie z uznanymi normami. Analogicznie  wyrażenie „poziom  zdrowia” oznacza na ogół  stan zdrowia wyrażany w kategoriach  wartościowych.

SYTUACJA  ZDROWOTNA jest szerszym terminem niż stan zdrowia ; obejmuje ponadto  przedsięwzięcia  podejmowane dla polepszenia zdrowia zasoby przeznaczone na zdrowie doceniane  pewnych problemów zdrowotnych , które wymagają  szczególnej uwagi , jak również stopień uświadamiania  przez populację stanu jej zdrowia i środków  jej poprawy.

Uwarunkowania Stanu Zdrowia

Podstawowa sprawa jest procedura  stosowana w poszukiwaniu uwarunkowań  stanu zdrowia, zwłaszcza wtedy ,gdy szuka się przyczyn chorób o największym znaczeniu społecznym, stanowiących obecnie najważniejsze  problemy zdrowotne.

-Uwarunkowania te  porządkują się w grupy , które łącznie określa  się mianem czynników  ryzyka

-Czynniki predysponujące (wiek, płeć,  przebyte choroby)

-Czynniki umożliwiające(dochody, sposób odżywiania, warunki mieszkaniowe, opieka medyczna)

-Czynniki przyspieszające(ekspozycja na ogólny lub specyficzny czynnik szkodliwy)

-Czynniki wzmacniające(powtarzająca ekspozycja na czynnik  szkodliwy ………………..

Uwarunkowania  Stanu Zdrowia

Najbardziej znana i powszechnie akceptowana , a przynajmniej nie budząca większych kontrowersji , koncepcja czynników , które   determinują stan zdrowia ,datuje się  od połowy lat 70.XX wieku i związana jest  z nazwiskiem kanadyjskiego ministra zdrowia- Lalonda.  Jest on autorem koncepcji  określonej  mianem pół zdrowia , wynikających  z globalnej koncepcji  zdrowia i wyodrębniającej kilka grup czynników z zakresu biologii człowieka, środowiska otaczającego stylów życia i działania systemu opieki zdrowotnej. Największy ,53% wpływ na stan zdrowia  i długość życia  przypisał  on stylowi życia człowieka , uwarunkowaniom środowiskowym przypisał 21%  , czynnikom  genetycznym 16%  , działaniom naprawczym  służby zdrowia tylko 10%.

Wskaźniki , Współczynniki Statystyczne(5)

Współ. Struktury= liczb. Bezwzględna jednostek wyróżnionych w zbiorowości/ liczb. Bezwzględną wszystkich jednostek wszystkich jednostek zbiorowości xK

-Obliczanie  współczynników  struktury nie jest możliwe  wówczas , gdy badana zbiorowość jest mała(< 100)

Warto zwrócić uwagę

współczynnik  CZYLI  LICZBA WZGLĘDNA  określa częstość  występowania choroby  lub cechy , przypadająca na jednostkę  populacji lub grupy, w której zdarzenie miało miejsce. Liczba bezwzględna obserwowanych zjawisk jednostkowych podzielona przez liczbę ludności , wśród której  badane schorzenia miało szansę wystąpić , staje się liczbą  względną , współczynnikiem.  Wartość tak obliczanych ilorazów mnoży się przez ”k” – 1000, 10 000 lub 100 000  w   zależności  od częstości występowania w populacji badanego zjawiska

Współ. natężenia = Liczba.  bezwzględna zdarzeń jednostkowych / liczba bezwzględna jednostek narażonych xK

Obliczony  w ten sposób  współczynnik informuje  jakie jest 9 lub byłoby) natężenie  badanego zjawiska  w pewnej , umownie przyjętej populacji.

Aby obliczyć  współczynnik  natężenia  musimy posiadać  odpowiednie dane do  licznika i mianownika ułamka.

WSPÓŁCZYNNIKI  NAJCZĘŚCIEJ  OBLICZANE  W EPIDEMIOLOGII

Negatywne mierniki stanu zdrowia(1)

ZACHOROWALNOŚĆ (ZAPADALNOŚĆ)-to liczba nowych przypadków  choroby na danym terenie w analizowanym okresie.

współczynnik zachorowalności=...