PRI- style poznawcze.pdf

Stanisław Just

PRI 2007 –

style poznawcze

Opracowaniepowstałena podstawietekstów na do przeczytania na ćwiczeniai

przy pomocy materiałów nadesłanych do bazy „Zasoby Frojda”. Pamiętaj, że info

z tego dokumentunajprawdopodobniejnie wystarczą do zdania egzaminu!

2007‐06‐07

Spis treści

1 Style poznawcze–wprowadzenie........................................................................................................3

1.1 Definicja.......................................................................................................................................3

1.2 Rys historyczny.............................................................................................................................3

1.3 Podstawowe wymiary stylów........................................................................................................3

1.3.1 Refleksyjność‐impulsywność:..............................................................................................3

1.3.2 Zależność‐niezależność od pola:..........................................................................................4

1.3.3 Abstrakcyjność‐konkretność:................................................................................................4

1.3.4 Style poznawcze w koncepcji Sternberga:.............................................................................5

1.3.5 Funkcje stylów i wymiary:.....................................................................................................5

1.3.6 Konsekwencje dla funkcjonowania:.......................................................................................6

1.3.7 Inne koncepcje stylów:..........................................................................................................6

1.3.8 Kontrowersje:.......................................................................................................................6

2 Umysł menedżera–typologia umysłów Junga......................................................................................7

2.1 Części składowe............................................................................................................................7

2.2 Portrety menedżerskich umysłów.................................................................................................7

2.3 Preferencjei awersje....................................................................................................................8

2.4 Uwagi na zakończenie..................................................................................................................8

3 Związki stylów z innymi konstruktami...................................................................................................9

3.1 Korelacje między I i O...................................................................................................................9

3.1.1 NEO‐PI‐R...............................................................................................................................9

3.1.2 Typologia Junga....................................................................................................................9

3.1.3 EPQ‐R...................................................................................................................................9

3.1.4 Ogólnie.................................................................................................................................9

3.1.5 Nurt pobudzeniowy.............................................................................................................10

3.1.6 Inne związki:........................................................................................................................10

1 Style poznawcze–wprowadzenie

1.1 Definicja

Styl poznawczy‐ preferowany sposób funkcjonowania poznawczego, odpowiadający indywidualnym potrzebom

jednostki (nie znaczy to że jednostka nie potrafi funkcjonować w inny sposób, po prostu takisposób woli). Style

poznawcze odnoszą się do właściwości formalnych funkcjonowania poznawczego.

1.2 Rys historyczny

‐Holzman i Scheerer‐zamiast terminu "style poznawcze", używali terminu " regulatory poznawcze " (pojęcie

wprowadzone przez Kleina). Regulatory poznawcze to przejawy fukncjonowania osobowości w sferze poznawczej‐

narzędzia pozwalające odbierać świat zewnetrzny zgodnie z indywidualnymi potrzebami.

‐ zróżnicowanie pojęciowe (Gardner)‐jedna ze zmiennych najwcześniej stosowana do opisu preferencji poznawczych.

Wyznacza ona zakres równoważności (inaczej przedział ekwiwalentności): jeżeli każe badanym swobodnie posortować

obiekty (przedmioty, słowa, obrazki itp) to niektórzy tworzą wiele wąskich grup, a niektórzy niewiele grup z wieloma

obiektamiw obrębie każdej. Ci pierwsi przywiązują dużą wagę do różnic (mały zakres równoważności, duże

zróżnicowanie), ci drudzy akcentują podobieństwa (duży zakres, małe zróżnicowanie). Zdaniem Gardnera ludzie wąsko

kategoryzujący silnie kontrolują emocje, co nasila tendencje do szukania obiektywnych przesłanek orientacji w

rzeczywistości (zatem koncetrują sie na szczegółach). Natomiast ci, którzy wykorzystują wskazówki emocjonalne do

poznawania świata tworzą kategorię szersze dzieki kierowaniu się podobieństwami itolerowaniu różnic.

‐inne wczesne zmienne opisujące preferencje poznawcze:

+ wygładzanie‐zaostrzanie

+ sztywność‐giętkość kontroli

+ zakres skanningu uwagi

+ tolerancja na nierealistyczne doswiadczenia.

‐pojawieniu się problematykistylów poznawczych sprzyjała też tendencja do tworzenia się powiązań pomiędzy

psychologia procesów poznawczych a psychologią osobowości. Osobowośc zaczęto ujmować jako system nadrzędnych

mechanizmów regulacyjnych, sterujący całością zachowań człowieka, w tym także procsami poznawczymi.

1.3 Podstawowe wymiary stylów

1.3.1 Refleksyjnośćimpulsywność:

Impulsywność to tendencja do szybkiego udzielania odpowiedzi i popełniania wielu błędów, refleksyjność to tendencja

do długiego namyślania się i popełniania niewielu błędów. Tempo poznawcze to inna nazwa tego wymiaru. Znaczenie

terminów impulsywność i refleksyjność nie pokrywa się ze znaczenie ych terminów w osobowości i temperamencie.

‐ Wskaźniki : szybkość znajdowania rozwiązań i poprawność.

‐ Wiek : różnice indywidualne zaczynają pojawiać się w tym zakresie co najmniej od wieku przedszkolnego. Z wiekiem

nasila sie refleksyjność‐szczególnie około 10 roku życia.

‐Wymiar ten wiąże sie z nazwiskiem Kagana, początkowo badano w tym zakresie tylko dzieci.

‐ Metoda :stosuje sie zadania percepcyjne mające charakter problemów zamkniętych (podane są rozwiązania spośród

których badany ma wybrać) i konwergencyjnych (tylko jedna odpowiedź jest poprawna). Refleksyjność oznacza długie

zastanawianie sie i małą liczbe błędów,impulsywność odwrotnie. Najczęście uzywany jest Test Porównywania znanych

Kształtów Kagana (rys. str. 763). Był on skonstruowany dla dzieci, ale stosuje sie go także do badania dorosłych.

Próbowano także mierzyć ten wymiar Testem Matryc Ravena, stosuje się także narzędzia kwestionariuszowe.

‐ Psychologiczny sens wymiaru:

+ Kurtz, Borkowski‐to stopień kontroli sprawowanej przez człowieka nad własnym funkcjonowaniem poznawczym.

Refleksyjność to silna skłonność do kontroli, impulsywność to beztroska,zadowalanie sie pierwszym lepszym

rozwiązaniem

+ sposób definiowania przez jednostkę kompetencji poznawczych (czyli do którego czynnika, szybkości czy

poprawności przykłada większą wagę)

+ stopień tolerancji na odroczenie wzmocnienia (znalezienierozwiązania). Impulsywni preferuja szybkie

wzmocnienia, nawet niewielkie, natomiast refleksyjni maksymalne wzmocnienia, nawet za cenę odroczenia.

+ stopień tolerancji ryzyka poznawczego (u impulsywnych wysoki u refleksyjnych niski).

+ strategie poszukiwania informacji (refleksyjność‐strategia systematyczna; impulsywność‐poszukiwania

chaotyczne).

‐ Geneza:

+ redukowanie lęku‐jeśli osoba jest niepewna własnych kompetencji będzie impulsywna, natomiast jeśli boi się

dezaprobaty społecznej ajednocześnie wierzy we własne możliwości będzie refleksyjna.

+ potrzeba osiągnięć‐sądzi się, że jest większa u osób refleksyjnych

+ temperament‐zapotrzebowanie na stymulację: duże zapotrzebowanie na stymulacje to umiarkowana

refleksyjność i umiarkowana impulsywność, natomiast wartości skrajne oznaczają małe zapotrzebowanie na

stymulację

+ próby zmiany stylu u dzieci poprzez manipulację instrukcją, wyniki niejednoznaczne, poza tym nie wiadomo czy

zmiany stylu były stałe, czy tylko dostosowanechwilowo do sytuacji

+ stwierdza się także różnice kulturowe i związane ze statusem społeczno‐ekonomicznym

+ czynniki biologiczne: refleksyjnośc w wieku 10 lat koreluje dodatnio z częstością uśmiechania się niemowlat w

odpowiedzi na bodźce poznawcze, a ujemnie z tempem habituacji, ruchliwością i rozpraszalnością.

‐ Konsekwencje dla funkcjonowania:

+ refleksyjni są lepsi w zadaniach konwergencyjnych (wymagających staranności, analizy szczegółów,

systematyczności), w zadaniach poznawczych

+ impulsywni lepsi w zadaniach dywergencyjnych (wymagających pośpiechu, szybkich decyzji, tolerowania ryzyka

poznawczego), w testach i zadaniach gdzie liczy się szybkość, gorsi w testach wyboru (prowokuja one do zgadywania).

1.3.2 Zależnośćniezależność od pola:

stopień w jakim spostrzeganie jest determinowane przez ogólna organizacje pola percepcyjnego. Zależność to

tendencja do spostrzegania globalnego (części jako stopione z całością), niezależność to tendencja do wyodrębniania

poszczególnych części i spostrzegania ich jako względnie niezależnych od całości.Strategi ta polega na kierowaniu się

wskazówkami z zewnątrz vs z wewnątrz.

‐ Wiek: stosunkowo stałe różnice indywidualne juz w wieku przedszkolnym, od 8 do 24 roku życia nasila się

niezależność (szczególnie intensywnie 10‐17). Po 60 roku zycia następuje gwałtowny spadek niezależności.

‐ Płeć: kobiety są bardziej zależne od pola, różnice pojawiają się po 8 roku życia i zanikają w późnej starości.

‐ Metoda: Test Ukrytych Figur (Witkin i in.), polega na wyszukiwaniu prostych figur w złożonych wzorach. Rys. str. 768.

‐ Geneza: to poznawczy komponent wymiaru osobowości zwanego zróżnicowaniem psychologicznym, które

przejawia się w specjalizacji funkcji psychicznych i oddzieleniu Ja od nie‐Ja). Oddzielenie oznacza stosowanie

wewnętrznych standardów i odwrotnie.

+ zależność wiąże sie z mniejszym poczuciem własnej odrębności i mniejszą artykulacją pojęcia ja, w tym obrazu

własnego ciała.

+ stosowane mechanizmy obronne: zależni stosują prymitywne mechanizmy jak zaprzeczanie i wypieranie, niezależni

stosuja izolacje i racjonalizację

+ biologia: zależni mają bardziej wrażliwy AUN w odpowiedzi na zagrożenie oraz mniejszą lateralizację.

‐ Konsekwencje dla funkcjonowania:

+ niezależni mają lepsze zdolności wzrokowo‐przestrzenne, większą efektywnośc zamierzonego uczenia się (dzieki

lepszej organizacji materiału), maja kompetencje przywódcze, wybierają zwykle zawody ścisłe, teoretyczne.

+ zależni maja duże zapotrzebowanie na informacje od innych ludzi, są konformistyczne, podatne na modyfikację

postawy, są bardzo wrażliwe społecznie i maja duze kompetencje interpersonalne, wybieraja zawody humanistyczno‐

społeczne, wymagające kontaktu z ludźmi.

1.3.3 Abstrakcyjnośćkonkretność:

wymiar określający preferencje dotyczące poziomu ogólności stosowanych kategorii poznawczych. Abstrakcyjne są

oczywiście ogólniejsze. Psychologowie poznawczy określają te wymiary jako styl poznawczy wyobrażeniowy

(visualizers, styl konkretny) i styl pojęciowy (verbalizers, abstrakcyjny). Abstrakcyjność cechuje logiczna klasyfikacja,

natomiast konkretność dostrzeganie bezpośrednich relacji między obiektami.

‐ Podstawowy przejaw behawioralny: stopień zdeterminowania zachowaniaprzez właściwości aktualnej sytuacji

(konkretność) lub przez zakodowane w systemie poznawczym informacje stanowiące uogólnienie przeszłych

doświadczeń (abstrakcyjność).

‐ Wiek: małe dzieci cechuje konkretność, od wieku szkolnego pojawiają się kategorie ogólne.

‐ Metoda: bardzo różne narzędzia w zależności od kontekstu. Przykład: rys. na str. 773.

‐ Geneza:

+ typ treningu wychowawczego w dzieciństwie (konkretny: hamowanie eksploracji, wszystkie zasady jednoznacznie

określone przez autorytety; abstrakcyjny: dziecko ma możliwość tworzenia własnych standardów oraz samodzielnego

testowania zasad postępowania).

‐ Konsekwencje dla funkcjonowania:

+ abstrakcyjność nasila orientację zadaniową, umiejętność koordynowania wielu różnych inf. przy rozwiązywaniu

problemów i podejmowaniu decyzji, myślenie abstrakcyjne cechuje także większa elastyczność

+ przy dużej złożoności środowiska abstrakcyjność wpływa dodatnio na wykonanie zadań skomplikowanych,

natomiast konkretność na wykonanie zadań prostych

+ abstrakcyjność sprzyja niezależności od autorytetów, niskiej agresji oraz wyzszej decentracji interpersonalnej

+ abstrakcyjność wiąże siz z preferowaniem wrtości teoretycznych, społecznych i ekonomicznych, natomiast

konkretność z wartościami estetycznymi, społecznymi i religijnymi.

+ pzrewiduje się, że osoby o stylu abstrakcyjnym są bardziej wrażliwe na zagrożenie poczucia własnej wartości,

natomiast o stylu konkretnym na zagrożenie poczucia tożsamości.

1.3.4 Style poznawcze w koncepcji Sternberga:

Sternberg, takjak inni twórcy nowych koncepcji, akcentuje możliwość zmienności stylu poznwaczego w zalezności od

sytuacji. Zamiast o "stylach poznawczych" mówi o "stylach myślenia". Są to preferowane sposoby myślenia decydujące

o tym, jak jednostka dysponuje posiadanymi zasobami poznawczymi. Sternberg akcentuje rolę metapoznawczych

procesów kontrolujących i decyzyjnych‐wymiary stylu dotyczą aspektów kierowania przez człowieka własną

aktywnością.

1.3.5 Funkcje stylów i wymiary:

1. Funkcje czynności intelektualnych:

+ legislator‐samodzielne strukturalizowanie problemów i planowanie

+ wykonawca‐dobry realizator planów stworzonych przez innych

+ sędzia‐porównywanie i ocena danych oraz efektów działań własnych i cudzych

2. Strategia rozdzielania posiadanych zasobów poznawczych:

+ monarchiczny‐koncentracja na jednym celu na raz

+ hierarchiczny‐koncentruje się na kilku sprawach jednocześnie jednak poświęca im różną ilość zasobów w

zależności od wagi problemu

+ oligarchiczny‐podejmowanie w tym samym czasie różnych działań, przywiązując do każdego taką samą wagę

+ anarchiczny‐działanie przypadkowe, unikanie reguł i planowania

3. Poziom ogólności, na którym rozpatruje się problemy poznawcze:

+ globalny‐abstrakcyjność, nieprzywiązywanie wagi do szczegółów

+ lokalny‐drobiazgowość, pragmatyzm, preferowanie problemów konkretnych

4. Zasięg samokierowania (orientacja do wewnątrz lub na zewnątrz):

+ introwertywny‐silna orientacja zadaniowa, preferencja pracy w pojedykę

+ ekstrawertywny

5. Otwartość na zmiany:

+ konserwatywny‐niechęć do wykraczania poza ustalone reguły i procedury, unikanie sytuacji niejednoznacznych

+ postępowy (liberalny)‐poszukiwanie nowości, modyfikacja sposobów działania, preferencja sytuacji niejasnych i

wieloznacznych

Style nie są ortogonalne, np. wykonawca koreluje ze stylem konserwatywnym, a legislator z postępowym.

Metoda: głównie kwestionariusze samoopisowe z bezpośrednimi pytaniami o preferencje dla różnych typów sytuacji,

zadań, sposobów pracy itp. Np. Inwentarz Stylów Myślenia Sternberga i Wagnera.

Geneza:

+ kształtują się pod wpływem doświadczenia i mają charakter utrwalonych nawyków

+ style korelują ze statusem społeczno‐ekonomicznym; lepiej wykształceni rodzice mają dzieci o stylu legislacyjnym i

hierarchicznym, gorzej wykształceni‐o stylu wykonawczym, sędziowskim i konserwatywnym‐Sternberg uważa, że

rodzice kształtują style na zasadzie karania i wzmacniania

+ kolejność urodzeń‐dzieci nie pierworodne częściej są legislatorami o stylu postępowym, natomiast rzadziej są

sędziami

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: