Biologiczne koncepcje inteligencji
Teza: podłożem inteligencji jest szybkość przewodzenia impulsów w układzie nerwowym
Koneksjonistyczne modele umysłu:
· Poszczególne ogniwa łańcucha skojarzeń pojawiają się w określonym indywidualnym tempie, które przekładają się na ogólną sprawność umysłową jednostki
· Im bardziej złożona sieć, tym wyższy poziom inteligencji – ponieważ inteligentne czynności wymagają bogatego „oprzyrządowania”
· Im bardziej złożona sieć, tym wolniejsze tempo procesów poznawczych ponieważ przejście impulsu nerwowego przez złożoną, mocno rozgałęzioną sieć powinno trwać dłużej niż przejście impulsu przez sieć ubogą w połączenia
· Wniosek: szybkość neuronalna jest tym silniej skorelowana z inteligencją, im wyższy poziom tejże inteligencji stwierdza się u danej jednostki
· Ustalenia te mają charakter spekulatywny
Szybsze tempo przewodnictwa impulsów daje przewagę danej osobie dzięki możliwości:
· Szybszych reakcji i przetwarzaniu większej ilości informacji w krótszym czasie
· Wypracowania rozwiązania na podstawie informacji znajdujących się w pamięci krótkotrwałej, zanim te zostaną utracone
Szybkość:
· Mentalna – według Hobbesa, szybkość następstwa myśli lub innych jednostek poznawczych
· Neuronalna – tempo, w jakim przebiegają elementarne procesy nerwowe
· Jedno nie jest tożsame z drugim, choć istnieje pozytywna korelacja
BADANIA BEHAWIORALNE:
· Arthur Jensen wykazał, że iloraz inteligencji koreluje ujemnie z czasem decyzji (r= -0,32), to znaczy, że im wyższy poziom inteligencji, tym krócej trwa proces mentalny zaangażowany w wypracowanie pożądanego sposobu reagowania; siła korelacji była wprost proporcjonalna do stopnia złożoności zadania; badania te były jednak prowadzone na studentach, którzy cechują się ogólnie wyższą sprawnością intelektualną
· Deary, Der i Ford przeprowadzili badanie na reprezentatywnej próbie, uzyskując współczynniki korelacji między wynikiem testu inteligencji ogólnej a czasem reakcji prostej na poziomie r = -0,31 oraz czasem reakcji z wyborem na poziomie r = -0,49; oznacza to że około 25% zmienności w zakresie inteligencji ogólnej można wyjaśnić tempem reagowania na proste, zupełnie nieintelektualne zadanie
· Badania nad czasem inspekcji – badanie z zakresu elementarnych sprawności percepcyjnych:
o Badania te polegają na bardzo krótkiej prezentacji bodźców, zwykle dwóch pionowych odcinków nierównej długości, połączonych u góry odcinkiem poziomym
o Po ekspozycji bodźca właściwego następuje maska, czyli bodziec eliminujący wpływ utrzymywania się pobudzenia na siatkówce oka
o Osoba badana ma podjąć decyzję, który odcinek jest dłuższy: lewy czy prawy, i nacisnąć jeden z dwóch przycisków
o Czas inspekcji to minimalny czas ekspozycji bodźca, zezwalający na wykonanie zadania według założonego kryterium poprawności np. 97,5% poprawnych decyzji
o Co ważne, zadania tego typu nie wymagają szybkiego reagowania a jedynie szybkiej percepcji
o Wyniki badań w tym paradygmacie sugerują, że im wyższy iloraz inteligencji, tym krótsze czasy ekspozycji niezbędne do prawidłowej inspekcji bodźca; siła tego związku waha się między r = -0,20 a r=-0,50 przy czym jest silniejsza dla testów inteligencji płynnej (wymagającej umiejętności analizy i syntezy) a słabsza dla testów inteligencji werbalnej i nieistotna dla inteligencji skrystalizowanej (wymagającej wcześniejszej wiedzy)
BADANIA PSYCHOFIZJOLOGICZNE:
· Potencjał wywołany – to fazowa zmiana aktywności elektrycznej mózgu, spowodowana nagłym zadziałaniem bodźca, która zwykle przyjmuje bardzo charakterystyczną postać
· Po pojawieniu się bodźca wzrokowego lub słuchowego obserwujemy najpierw okres utajenia, czyli latencji, a następnie spadek potencjału wywołanego w stosunku do poziomu wyjściowego; szczyt potencjału negatywnego występuje zwykle po upływie około 100 ms, dlatego nazywa się go pikiem N100
· Osoby inteligentne charakteryzują się:
o Krótszym czasem latencji (szybszym pojawieniem się piku N100), związanym ze skróconym czasem wędrówki impulsu nerwowego od siatkówki do kory i wczesną, przeduwagową rejestracją bodźca
o Szybszym pojawieniem się piku P300 i większa jego amplitudą, związaną ze świadomą uwagą oraz detekcją, rozpoznaniem i kategoryzacją bodźca
BADANIA NEUROFIZJOLOGICZNE:
· Czas propagacji aferentnego impulsu nerwowego – np.: czas potrzebny impulsowi na pokonanie drogi nerwowej miedzy nadgarstkiem a barkiem, jest tym krótszy im wyższe wyniki uzyskuje osoba badana w testach inteligencji; pozytywny związek sugeruje więc, że podłożem inteligencji jest elementarna właściwość całego układu nerwowego a nie tylko mózgu
· Proporcja wariancji ilorazu inteligencji „wyjaśnionej” przez miary szybkości neuronalnej nie przekracza 15%
Teza: osoby inteligentne charakteryzują się sprawniejszymi mózgami
Czynniki mające wpływ na inteligencję:
· Niezawodność systemu – odporność na działanie czynników zakłócających transmisję neuronalną, zezwala na większą regularność reagowania w prostych zadaniach na czas reakcji, prowadzi też do skrócenia samego czasu reakcji, ponieważ system niezawodny w mniejszym stopniu skazany jest na powtórki i inne procesy związane z „obsługą błędów”
· Wydajność energetyczna mózgu – w badaniach z użyciem PET stwierdzono, że osoby inteligentniejsze wykazują mniejszą aktywność mózgu w zadaniach trudnych niż osoby mniej inteligentne – tym samym można uznać, że potrzebują mniej energii do ich rozwiązywania choć możliwe jest również, że wykazują mniejszy wysiłek energetyczny z powodu lepszej organizacji pracy lub wypracowaniu odpowiednich strategii rozwiązywania zadań
· Rzetelność systemu – w badaniach z użyciem ERP stwierdzono, że osoby inteligentniejsze reagują w sposób bardziej regularny i powtarzalny na te same bodźce w długiej serii identycznych pomiarów
· „Długość sznurka” – badania EEG Hendricksów wykazały, że osoby bardziej inteligentne charakteryzują się większą złożonością, amplitudą i liczbą załomków, niż osoby mniej inteligentne – gdyby takie wykresy wyprostować, długość uzyskanego w ten sposób „sznurka” byłaby pozytywnie skorelowana z ilorazem inteligencji (r = 0,80, korelacja ta jest na tyle wysoka, że można ją uznać za równorzędną do klasycznych testów inteligencji; problemy z replikacją tego badania nakazują jednak ostrożność)
Teza: wielkość mózgu jest skorelowana z inteligencją
Badania:
· Istnieje wiele przesłanek za tym, że teza ta jest prawdziwa jeśli weźmie się pod uwagę stosunek wielkości mózgu do masy ciała
· Największą pojemność czaszki w proporcji do wagi ciała posiadają odpowiednio przedstawiciele rasy żółtej, białej i czarnej
· Mężczyźni mają nieco większe mózgi od kobiet proporcjonalnie do wagi ciała
· Rushton wykazał pozytywną korelację miedzy pojemnością czaski a indywidualnym ilorazem inteligencji, niezależnie od rasy i płci (r=0,40)
· Vernon i współpracownicy (2000) w swojej metaanalizie badań z tego zakresu również wykazali pozytywną korelację dla badań z użyciem fizycznych parametrów czaszki (r=0,20) i badań z użyciem MRI (r=0,30)
Jeśli inteligencja jest uwarunkowana genetycznie, to:
· Trening zdolności intelektualnych nie ma sensu
· Należy się skupić na czynnikach, które uniemożliwiają ujawnienie się lub rozwinięcie zakodowanego genetycznie potencjału intelektualnego
Zarzuty wobec badań nad bliźniętami:
· Wychowanie w tej samej rodzinie niekoniecznie oznacza podleganie tym samym wpływom środowiskowym
· Środowisko domowe wchodzi w subtelne zależności z czynnikami genetycznymi – uzdolnieni rodzice kupują dzieciom więcej książek
· Rozdzielone dzieci mogą wychowywać się w środowisku dość zbliżonym – gdyż specyficzne rodziny decydują się na adopcję i specyficznym rodzinom pozwala się na adopcję
Strelau wskazuje, że w zakresie poziomu inteligencji:
· 50% wariancji wyjaśnia czynnik genetyczny (addytywny i nieaddytywny)
· 25% wariancji wyjaśnia czynnik środowiska wspólnego
· 15% wariancji wyjaśnia czynnik środowiska specyficznego
· 10% wynosi błąd pomiaru
Zasada poligenowego uwarunkowania cech intelektu człowieka – inteligencja jest cechą determinowaną ilościowo a nie na zasadzie „wszystko albo nic”; przypuszczalnie istnieje wiele markerów DNA, związanych z inteligencją, ulokowanych w różnych miejscach genotypu
Zasada regresji do średniej – opisana przez Galtona, skrajne wartości cechy w następnym pokoleniu przekształcają się w wartości mniej skrajne, z drugiej strony duża liczba przypadków o przeciętnej wartości cechy zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się przypadków odstających w następnym pokoleniu
Zasada wzrostu wagi czynnika genetycznego wraz z wiekiem – waga czynnika genetycznego jest najmniejsza w pierwszych latach życia i znacząco wzrasta w latach dojrzałych; tłumaczy to się tym, że skłonności genetyczne prowadzą nas do wyboru środowiska, które jest zgodne z tymi skłonnościami i tym samym wzmacnia ich wpływ
olaholak