ETIOLOGIA PRZESTĘPCZOŚCI

Zjawisko przestępczości jest obecne i jest problemem społecznym. Jest ono dokuczliwe społecznie. Należy zrozumieć, dlaczego do przestępczości dochodzi i w jakiej skali ona istnieje.

Czyn przestępny ma kilka płaszczyzn:

ð      ustrojodawcę – twórca normy prawa karnego

ð      jednostkę – łamiący normę

ð      norma pr. karnego – zachowanie naruszające ją

ð      reakcja instytucji publicznej

ð      opinia publiczna

Przekroczenie normy, zdarzenie, w którym naruszono normę prawa karnego nie zawsze jest powszechnie znane. Często następuje naruszenie normy, a społeczeństwo nie jest tego świadome. Musi nastąpić reakcja bądź ze strony instytucji publicznej bądź ze strony ofiary. Konieczna jest też reakcja wymiaru sprawiedliwości. Bardzo często impuls o zdarzeniu pochodzi od opinii publicznej. Aby wyjaśnić fenomen przestępczości należy rozpatrywać wszystkich aktorów wydarzenia złamania normy.

Do wyjaśnienia fenomenu przestępczości potrzebna jest kryminologia.

Cel kryminologii: wyjaśnienie fenomenu przestępczości w oparciu o różne koncepcje modelu społeczeństwa (typ konsensualny, konfliktowy), założenia deterministyczne lub indeterministyczne, metodologię badań.

Kryminologia. Wraz z rozwojem tej nauki, zmienił się katalog pytań, które stawia się kryminologii, aby wyjaśnić przestępstwa pod względem ilościowym i jakościowym. Im bardziej złożona dziedzina, tym więcej niewiadomych. Z każdą odpowiedzią pojawiają się kolejne pytania. Podobnie ważna jest pomoc innych dyscyplin. Rozwój każdej nauki, z której czerpie kryminologii pobudza ją samą do dalszej ewolucji.

Zmiany perspektyw badawczych:

ð      osoba obserwatora (badacze z różnych dyscyplin naukowych)

· badacze indywidualni

· badacze instytucjonalni (dowodzenie „opłaconej” tezy)

ð      założenia teoretyczne

ð      metodologia

ð      przedmiot badań

ð      poziom badań

Parametry mogą wpływać na wyniki badań. Nawet uczciwe badania mogą być wykrzywiane przez parametry np. stawianie pytania, gdzie na 5 odpowiedzi do wyboru jest jedna oczywista odpowiedź i 4 bezsensowne. Znacząca może być płeć obserwatora – kobieta i mężczyzna mogą różnie oceniać te same kwestie.

Założenia

1.       Determinizm kontra indeterminizm.

DETERMINIZM

-          zajście pewnego zdarzenia jest zawsze poprzedzone innym zdarzeniem

-          w świecie zachodzą pewne prawidłowości

determinizm ontologiczny – wszystkie zdarzenia są powiązane związkami przyczynowo-skutkowymi;

determinizm epistemologiczny – można poznać zależności wiążące zdarzenia;

determinizm metodologiczny – są zależności, możemy je poznać i mamy sposób poznania – odkrycie praw rządzących zdarzeniami i zjawiskami i możemy wtedy przewidywać przyszłość;

determinizm statystyczny – prognozy formujemy w oparciu o pewną prawidłowość zdarzeń;

determinizm etyczny – wszystkie zdarzenia są warunkowane z zewnątrz, więc człowiek nie ma wolnej woli;

determinizm przyczynowy – późniejsze zjawiska są warunkowane przez wcześniejsze;

Teoria deterministyczna załamuje się wraz z rozwojem innych gałęzi nauki.

Nauki społeczne:

ð      determinizm twardy – pewność występowania pewnych zdarzeń;

ð      determinizm miękki – prawdopodobieństwo występowania pewnych zdarzeń;

INDETERMINIZM

ð      zdarzenia nie są warunkowane stałymi związkami

ð      pewne obiektywne prawidłowości nie istnieją

ð      twardy lub miękki zależy od dopuszczalności wyjątków

ð      determinizm miękki dopuszcza istnienie pewnych prawidłowości w przyrodzie

DETERMINIZM

ð      szukanie zespołu czynników, które będą się wiązać ze zjawiskiem przestępczości

ð      szukanie praw wiążących te czynniki (to wyjaśni przyczynę przestępczości)

ð      determinizm miękki występuje w pozytywizmie kryminologicznym

Obecnie miękki determinizm zbliża się do miękkiego indeterminizmu. Pewne zjawiska warunkują zachowanie człowieka ale jednak dają mu pewną autonomię woli i decydowania.

Szukamy związku przyczynowego i zakładamy, że jedno jest przyczyną, a drugie skutkiem. W starszych koncepcjach kryminologicznych przyjmowano, że przyczyna jest warunkiem koniecznym dla spełnienia skutku:

Jeżeli X jest przyczyną Y to X jest konieczną przyczyną wystąpienia Y, jeżeli Y nie może zaistnieć bez X.

X nie wystarczy do zaistnienia Y, np.: żeby zajść w ciążę trzeba być kobietą, ale samo bycie kobietą nie wystarczy do bycia w ciąży.

X jest przyczyną Y, jeśli Y zdarza się zawsze wtedy, kiedy zdarzy się X - warunek konieczny i wystarczający. Przyczyny kryminologii oparte są na warunku wystarczającym.

2.       Naturalizm kontra antynaturalizm.

NATURALIZM

ð      całą rzeczywistość da się wytłumaczyć za pomocą praw przyrody

ð      instytucjami rządzą takie same zasady jak w fizyce

ð      metodologia nauk przyrodniczych

ANTYNATURALIZM

ð      odrębność rzeczywistości naturalnej i społecznej np.: kultura

ð      w metodologii trzeba uwzględnić współczynnik dualistyczny: człowiek w sensie biologicznym i w sensie społecznym

3.       Modele społeczeństwa.

ð      konsensualny – pewna harmoniczna całość społeczeństwa (umowa społeczna)

ð      konfliktowy – ścierające się grupy społeczne chronią swoje interesy (także pluralizm)

KONSENSUALNY

ð      stworzony system prawa jako ochrony dla społeczeństwa

ð      powszechna zgoda, co do podstawowych wartości

ð      konsens moralny społeczeństwa

ð      wola zbiorowa obywateli to prawo

ð      mniejszość narusza prawo, czyli powszechny porządek

KONFLIKTOWY

ð      kolidowanie systemu wartości i interesów

ð      prawo to wyniki negocjacji grup o sprzecznych interesach

ð      społeczeństwo to system walczących ze sobą grup

Te modele są komplementarne. Każde społeczeństwo opiera się częściowo na zgodzie a częściowo na sprzeczności interesów grup. Obecnie mamy społeczeństwo w okresie transformacji.

Perspektywa bytów kolektywnych – w zależności od usytuowania człowieka w społeczeństwie, takie cechy będzie on nabywał.

Perspektywa bytów indywidualnych - postrzeganie człowieka jako jednostki. To człowiek tworzy społeczeństwo, a nie społeczeństwo człowieka. To, co się dzieje z ludźmi jest sprawą ich wnętrza.

PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY

ð      teorie indywidualne – rodzaje ludzi

· biologiczne: czynniki wewnętrzne

· psychologiczne: czynniki wewnętrzne

ð      teorie socjologiczne – rodzaje otoczenia

TEORIA INDYWIDUALNA BIOLOGICZNA

ð      najstarszy nurt

ð      przyczyn zachowania przestępczego szukamy w:

· geny

· mózg

· układ nerwowy

· układ wydzielania wewnętrznego

ð      struktury anatomiczne

ð      procesy biochemiczne – procesy w poszczególnych komórkach

Determinizm – postępowanie ludzkie jest zdeterminowane strukturą anatomiczną i procesami biochemicznymi. Mechanizm w działaniach człowieka

1.       Istnienie zbrodniarzy z urodzenia jako odrębnego typu antropologicznego (Lombroso)

2.       Brak odrębnego typu antropologicznego, ale można wyróżnić pewien typ somatyczny, który przystaje do przestępstwo.

ð      biologicznie niżsi (somatycznie)

ð      typy konstytucjonalne – budowa ciała

3.       Czynniki neurochemiczne i hormonalne przestępczości (tzn. endokrynologiczne).

ð      organy wydzielające hormony

ð      układ nerwowy – neuroprzekaźniki

ð      rozważamy zachowania atypowe

ð      związek między działaniem tych układów a np.: wzrostem agresji

4.       Czynniki neuropsychiczne.

ð      mechanizmy kontrolne zachowań i ich działanie

ð      mózg: struktura, funkcjonowanie

ð      koncepcje ideologiczne, np.: płeć mózgu

5.       Czynniki psychofizjologiczne.

ð      badanie wrażliwości autonomicznego układu nerwowego: tętno, EEG i można to oceniać

ð      niski próg pobudzania zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa

6.       Czynniki genetyczne.

ð      dziedziczenie przestępczości

ð      badania adopcyjne i badania bliźniąt

Pytanie geny czy środowisko?

TEORIE PSYCHOLOGICZNE

-          odchodzimy od ciała na rzecz psyche

-          problem rodzaju powiązań ciała i psyche

1.       Dualizm – psychika i mózg to 2 aspekty człowieka

2.       Monizm – psychika: mózg, psyche to stan mózgu

3.       Teoria wyłaniania się i interakcji – mózg wyłania stany psychiczne; mózg i psychika oddziałują na siebie.

3 poziomy świadomości

ð      podstawowe zdawanie sobie sprawy ze świata

ð      refleksja dotycząca świata

ð      samoświadomość (procesy świadome i nieświadome)

1.       Zachowanie może być odbiciem nieuświadomionych motywów – Freud

2.       Osobowość jednostki

ð      wpływ temperamentu na zachowanie

ð      grupa cech determinujących schematy zachowań (teoria Aisenta?)

ð      nieprawidłowości osobowości, np.: psychopatia

3.       Poziom rozwoju moralnego jednostki

ð      niski poziom jednostki to powód przestępstw koncepcja Colberga)

4.       Pojęcie samokontroli

ð      nadaktywność i impulsywność jednostki (Golftfredson, Hirsch)

5.       Poziom inteligencji

6.       Frustracja i agresja

ð      wpływ stresu na przestępcę

PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY

TEORIE BIOLOGICZNE – TYP SOMATYCZNY

Somatyczne typy przestępców – jednostki wyróżniające się fizycznie

1. Koncepcje biologicznej niższości => Goring (przeciwnik Lombroso) i Hooton

Goring: zanegował istnienie antropologicznego typu przestępcy „z urodzenia”. Jeżeli są jakieś różnice między przestępcami a „normalnymi” to nie są one uwarunkowane antropologicznie, choć przestępcy są generalnie niżsi, lżejsi i mniej inteligentni od normalnych.

Rozumowanie „błędnego koła” – badamy fizyczne predyspozycje determinujące zachowania przestępcze, a czasem to wygląd wpływa na rodzaj popełnianych przestępstw (np. do innych się nie nadajemy, atleta do gwałtu, mały mózgowiec – defraudacja itp.)

Hooton:

ð      przestępcy są upośledzenie pod względem fizycznym

ð      ukształtowani przez naturę z defektem

ð      specyficzne warunki badań ze względu na okres historyczny (1939r), gdyż wtedy kategoria pod ludzi wykształcała się w Europie

Konstytucjonalizm – budowa ciała człowieka, jako determinant przestępstwa.

Typologia Hipokratesa:

ð      ciało: suchotnicze i apoplektyczne

ð      temperament: choleryk(+,-), sangwinik(+,+), melancholik(-,-), flegmatyk(-,+) [próg rozbudzania, próg hamowania]

Typologia kretschmerowska (1921):

ð      cielesna

· atletyczny – wysoki, szerokie ramiona, umięśniony

· pykniczny – niski, grubiutki, krótkie członki

· asteniczny – długie, wąskie członki, wysoki, szczupły

· dysplastyczny – zaburzone proporcje ciała

ð      psychiczna

· schizotymiczny – introwertyzm, oschłość, uparty    [asteniczny]

· lepki – obniżona przerzutność uwagi, powolności intelektualna    [atletyczny]

· cyklotymiczny – ekstrawertyzm       [pykniczny]

· mieszany – brak przeważających cech, infantylizm      [dysplastyczny]

atletyczny – gwałtowne, brutalne przestępstwa

pykniczny – prospołeczny typ

asteniczny –  kontrspołeczny, przestępca z urodzenia

dysplastyczny – przestępstwa przeciw moralności

ZARZUTY

ð      z wiekiem konstytucja fizyczna się zmienia

ð    &#...