Ćwiczenia dykcyjne.odt

Poprawna dykcja to jeden z podstawowych atrybutów przyszłego aktora. Niepowodzenia podczas egzaminów do szkół teatralnych często uwarunkowane są  właśnie niechlujną, niepoprawną dykcją kandydata i wadami wymowy. Dlatego jeśli myślisz o egzaminach na aktorstwo, udaj się do laryngologa i pozwól zbadać poprawność swojej wymowy, a w domowym zaciszu jak najczęściej ćwicz swoją dykcję. Jak? Oto kilka ćwiczeń dykcyjnych. Połamania języka!

1) BĄK

Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł.

2) BYCZKI

W trzęsawisku trzeszczą trzciny, trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny a trzy byczki znad Trzebyczki z trzaskiem trzepią trzy trzewiczki.

3) BZYK

Bzyczy bzyg znad Bzury zbzikowane bzdury, bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy i nad Bzurą w bzach bajdurzy, bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka, bo zbzikował i ma bzika!

4) CHRZĄSZCZ

Trzynastego, w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie.

Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie: - Cóż ma znaczyć to tarzanie?! Wezwać trzeba by lekarza, zamiast brzmieć, ten chrząszcz się tarza! Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie, że w nim zawsze chrząszcz BRZMI w trzcinie!

A chrząszcz odrzekł nie zmieszany:

Przyszedł wreszcie czas na zmiany! Drzewiej chrząszcze w trzcinie brzmiały, teraz będą się tarzały.

5) CIETRZEW

Trzódka piegży drży na wietrze, chrzęszczą w zbożu skrzydła chrząszczy, wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze drepcząc w kółko pośród gąszczy.

6) CZYŻYK

Czesał czyżyk czarny koczek, czyszcząc w koczku każdy loczek, po czym przykrył koczek toczkiem, lecz część loczków wyszła boczkiem.

7) DZIĘCIOŁ

Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.

8) GORYL

Turlał goryl po Urlach kolorowe korale, rudy góral kartofle tarł na tarce wytrwale, gdy spotkali się w Urlach góral tarł, goryl turlał chociaż sensu nie było w tym wcale.

9) HUCZEK

Hasał huczek z tłuczkiem wnuczka i niechcący huknął żuczka. ? Ale heca... - wnuczek mruknął i z hurkotem w hełm się stuknął. Leży żuczek, leży wnuczek, a pomiędzy nimi tłuczek. Stąd dla huczka jest nauczka by nie hasać z tłuczkiem wnuczka.

10) JAMNIK

W grząskich trzcinach i szuwarach kroczy jamnik w szarawarach, szarpie kłącza oczeretu i przytracza do beretu, ważkom pęki skrzypu wręcza, traszkom suchych trzcin naręcza, a gdy zmierzchać się zaczyna z jaszczurkami sprzeczkę wszczyna, po czym znika w oczerecie w szarawarach i berecie....

11) KRÓLIK

Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.

12) KRUK

Za parkanem wśród kur na podwórku kroczył kruk w purpurowym kapturku, raptem strasznie zakrakał i zrobiła się draka, bo mu kura ukradła robaka.

13) MUSZKA

Mała muszka spod Łopuszki chciała mieć różowe nóżki - różdżką nóżki czarowała, lecz wciąż nóżki czarne miała.

Po cóż czary, moja muszko? Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką! Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki i unurzaj w różu nóżki!

14) PCHŁA

Na peronie w Poroninie pchła pląsała po pianinie. Przytupnęła, podskoczyła i pianino przewróciła.

15) SZCZENIAK

W gąszczu szczawiu we Wrzeszczu klaszczą kleszcze na deszczu, szepcze szczygieł w szczelinie, szczeka szczeniak w Szczuczynie, piszczy pszczoła pod Pszczyną, świszcze świerszcz pod leszczyną, a trzy pliszki i liszka taszczą płaszcze w Szypliszkach.

16) TRZNADLE

W krzakach rzekł do trznadla trznadel:

- Możesz mi pożyczyć szpadel? Muszę nim przetrzebić chaszcze, bo w nich straszą straszne paszcze.

Odrzekł na to drugi trznadel:

- Niepotrzebny, trznadlu, szpadel! Gdy wytrzeszczysz oczy w chaszczach, z krzykiem pierzchnie każda, paszcza!

17) ŻABA

Warzy żaba smar, pełen smaru gar, z wnętrza gara bucha para, z pieca bucha żar, smar jest w garze, gar na żarze, wrze na żarze smar

Przykłady gier i zabaw muzycznych

a) Tworzenie rytmu

· Rytmizowanie mowy
W tym dziale program proponuje wypowiadanie w różny sposób krótkich tekstów z uwzględnieniem zmian tempa, dynamiki, barwy, artykulacji. Przykłady takich ćwiczeń można znaleźć w przewodnikach metodycznych do poszczególnych klas. Warto gromadzić w tym celu przysłowia, porzekadła, wyliczanki dziecięce, krótkie zabawne wierszyki czy też wykorzystywać niektóre wiersze z czytanek. Ciekawym ćwiczeniem dla dzieci jest wypowiadanie tego samego tekstu w różny sposób tak, by można było wyrazić ( wywołać u dzieci ): radość, śmiech, smutek, strach, złość, zdumienie itp. np.:
- Bez grzebienia i bez mydła toś podobny do straszydła. (śmiech, strach, złość ).
- Ęk, pęk, balon pękł, a z balona wyszła wrona, bardzo mądra i uczona. ( smutek, zdumienie, radość ).
Innym urozmaiceniem jest powtarzanie w czasie recytacji niektórych zgłosek i słów: np.:
Ęk, pęk, ba-ba-ba-ba-balon pękł. A z balona, balona, balona wyszła wrona, wrona, wrona... bardzo mądra, uczona, czona, ona.
· Dobieranie słów do podanego tematu rytmicznego
Mogą to być np.:
- informacje o jesieni
Ti ti ti ti / ta ta
Le-cą liście z drzewa
Ta ta / ta-a
Wie-je wiatr
Ti ti ti ti / ti ti ta pada deszczyk ka-pu kap
- chór kwiatów
ti ti ti ti / ta ta ta ta ta sza
nie-za-po-mi-naj-ka cha-ber bez
- rozmowa zegarów
ta-a / ta-a ta ta ti ti ti ti
bim bam tik tak cyk cyk cyk cyk
- śpiew ptaków
ta ta ta sza ti ti ti ti ta ti ti ta ti ti
świr świr ćwirk pio pio pi-jo czyk czyrik czyk czyrik

Można wykorzystać te ćwiczenia do tworzenia echa rytmicznego, np.:
- każdy rząd powtarza dany temat rytmiczny coraz ciszej lub coraz wolniej,
oraz do tworzenia polirytmii, np.:
- dzielimy dzieci na trzy grupy, każda z nich realizuje inny temat rytmiczny z zastosowaniem zmian dynamiki i tempa.
· Tworzenie rytmów w metrum dwu-, trzy-, czteromiarowym, dobieranie do nich własnych tekstów lub znanych porzekadeł i wierszyków , np.: Koziełeczek kl. II, Przedwiośnie kl. III
· Tworzenie rytmów na dzwonkach na podanym dźwięku, np.: mi
· Rytmizowanie tekstów piosenek z uwzględnieniem tempa dynamiki, zmiennej artykulacji ( staccato, legato). Utrwalenie ich poprzez nadawanie telegramów ( każdy rząd powtarza fragment tekstu coraz ciszej) lub recytacje z jednoczesnym ilustrowaniem tekstów trudnych do zapamiętania,
np.: Choinka kl.I: srebrne szkiełka, świecidełka....
ptaszki, straszki, białe ważki...
· Tworzenie ostinata rytmicznego do fragmentów tekstów, piosenek, np.:
Ti ti ta
Pa-da śnieg
Ta ta / ta- a
Szczy-pie mróz
Ta ta / ti ti ti ti/ ta ta
Zi-ma zi-ma do-o-ko-ła
Recytacja tekstu na tle ostiant:
Śnieg już przyprószył pola i drogi
W śniegowe czapy schował się las
Pora na sanki, pora na śnieżki
Bo oto nadszedł zimowy czas.
· Układanie rytmów do marszu lub tańca,
np.: Wymyśl i zagraj na dzwonkach taki rytm, przy którym można maszerować lub taki, który zachęci nas do tańca.
Ćwiczenia te są tylko małą cząstką możliwości tworzenia rytmu. Ważne jest zachęcanie dzieci, by każde starało się powiedzieć tekst inaczej. Ciekawe, zabawne teksty można znaleźć w książce pt. „ Sol mi la”.