Gol_R_03.pdf

CZĘŚĆ PIERWSZA. ROZDZIAŁ 3

Wzorce Dezinformacji:

„Fasada i Siła”

Jeśli reżim komunistyczny znajduje się w kryzysie, władza jest

słaba, kierownictwo podzielone lub skompromitowane, logicz-

nym wzorcem dezinformacji jest ukrycie samego faktu kryzysu i

jego rozmiarów, przyciągnięcie uwagi do innych problemów i

prezentowanie sytuacji w kraju i za granicą w jak najkorzystniej-

szym świetle. To właśnie wzorzec dezinformacji „fasada i siła”,

znany również jako „ wioska potiomkinowska ”. 1 Stosowano go

w każdym systemie komunistycznym, np. w Chinach i Rumunii,

nie wyłączając samego Związku Sowieckiego.

Ogólny wzorzec dezinformacji określa formy, jakie przybie-

ra, i stosowane techniki. We wzorcu „fasady i siły” informacje

mogące zaszkodzić reżimowi są umniejszane, a informacje ko-

rzystne – wyolbrzymiane. Rzeczywiste zagadnienia są porusza-

ne w prasie tylko pobieżnie, jeśli w ogóle. Statystyki zwykle się

ukrywa, bądź zawyża. Propaganda odgrywa tak istotną rolę, że

sama w sobie staje się główną formą dezinformacji. Aby zwięk-

szyć jej wiarygodność, prowadzone są specjalne operacje, które

mają za zadanie wprowadzić odbiorcę w błąd. Słabości i „wpad-

ki” systemu są przedstawiane jako jego mocne punkty i sukcesy,

a polityczna i ideologiczna pasywność jako zwycięstwo. Niepew-

– 23 –

NOWE KŁAMSTWA W MIEJSCE STARYCH

ność względem przyszłości prezentuje się jako wiarę w to, co ma

nadejść. Obawy świata zewnętrznego są podsycane, zagrożenie

ze strony komunizmu jest zaś nieproporcjonalnie wyolbrzymia-

ne w stosunku do rzeczywistego potencjału, celem skutecznego

zniechęcania od interwencji w jego wewnętrzne sprawy.

Masowy użycie powyższego wzorca dezinformacji miało miej-

sce podczas stalinowskich czystek oraz w ostatnich latach życia

dyktatora. Na przykład, podczas masowych represji z lat trzydzie-

stych reżim przedstawiał się światowi zachodniemu (nie bez suk-

cesu) jako model demokratyczny z silnym liderem. Armia Czer-

wona, której korpus oficerski niemal w całości został wyelimi-

nowany (czyli: wymordowany), była przedstawiana jako najpo-

tężniejsza armia świata. W okresie powojennym ukrywano spa-

dek wpływów ideologii komunistycznej i stopień społecznego

niezadowolenia w Związku Sowieckim i w Europie Wschodniej,

znaczenie opozycji wobec Stalina, jakie stanowił Żdanow i jego

„grupa leningradzka” w 1948 zostały skutecznie zatajone, podob-

nie jak napięcia między Sowietami, Chinami i innymi państwa-

mi satelickimi. Blok był niesłusznie przedstawiany jako monolit.

Siła polityczna, wojskowa i gospodarcza tego rzekomego mono-

litu były znacznie wyolbrzymiane przez komunistyczną propa-

gandę, której głównym kołem zamachowym była dezinformacja.

Aby uniemożliwić Zachodowi odkrycie skali wewnętrznego

kryzysu bloku, który propaganda za wszelką cenę starała się

ukryć, kontakty między światami komunistycznym i niekomuni-

stycznym zostały zredukowane do absolutnego minimum. Oby-

watelom ZSRR i państw satelickich, poza członkami oficjalnych

delegacji, zabroniono wyjazdów zagranicznych. Oficjalnych de-

legatów z kolei dokładnie sprawdzano przed wypuszczeniem z

kraju i poddawano dokładnej obserwacji za granicą. Jedynymi

gośćmi w Bloku z krajów niekomunistycznych byli komuniści

lub ich „towarzysze podróży” [sojusznicy, głównie z kręgów le-

– 24 –

CZĘŚĆ PIERWSZA. ROZDZIAŁ 3

wicowych i liberalnych], a nawet ich dokładne lustrowano, za-

nim wyrażono zgodę na wizytę. Kiedy przyjeżdżali, trasa ich po-

dróży była ściśle nadzorowana, dużą część programu wizyty sta-

nowiły pokazy w kolektywnych fabrykach i gospodarstwach rol-

nych. Zagraniczni dyplomaci i dziennikarze poddawani byli su-

rowym ograniczeniom i pozwalano im podróżować wyłącznie

w promieniu dwudziestu pięciu kilometrów od stolicy. Ustano-

wiono ścisłe procedury kontaktów oficjalnych między zachod-

nimi dyplomatami i komunistycznymi oficjelami, w latach 1946-

1947 wprowadzono specjalne dekrety definiujące odpowiedzial-

ność sowieckich urzędników wobec informacji stanowiących

tajemnicę państwową. Prawie nie istniały kontakty przedstawi-

cieli Zachodu ze zwykłymi obywatelami, a jeśli nawet tak się zda-

rzało, to były one ściśle kontrolowane. Za pomocą takich wła-

śnie środków kraje komunistyczne były w dosłownym znacze-

niu odcięte od świata.

Gazety w krajach komunistycznych praktycznie nie zawiera-

ły prawdziwych wiadomości. Artykuły traktowały niemal wyłącz-

nie o potędze reżimu, osiągnięciach przywódców i niedoskona-

łości świata niekomunistycznego. Tylko ludzie wprawieni w ana-

lizie komunistycznej propagandy i dezinformacji, mogli czasem

coś wyczytać między wierszami i odkryć skrawek prawdy na te-

mat tego, co naprawdę się działo.

Oficjalne przemówienia i dokumenty partyjne

Przykłady zastosowania wzorca „fasady i siły” z tego okresu

można znaleźć w raporcie Komitetu Centralnego Komunistycz-

nej Partii Związku Sowieckiego (KPZR) na XIX Zjazd w paździe-

niku 1952 roku. Traktował on o sytuacji gospodarczej i politycz-

nej w Związku Sowieckim i w Bloku Komunistycznym po woj-

nie. Oto kilka cytatów:

– 25 –

NOWE KŁAMSTWA W MIEJSCE STARYCH

Problem zboża [w Związku Sowieckim] został rozwiązany, defini-

tywnie i ostatecznie;

Osiągnięcia we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej do-

prowadziły do dalszej poprawy standardów materialnych i kulturo-

wych społeczeństwa ZSRR;

Wprowadzając bez żadnych uchybień narodową myśl polityczną

Lenina i Stalina, nasza partia wzmocniła wielonarodowe państwo

sowieckie, promowała przyjaźń i współpracę między ludami Związ-

ku Sowieckiego, zrobiła wszystko, aby wesprzeć, zapewnić i zachę-

cić rozkwit kultur narodowych mieszkańców naszego kraju, a także

wydała bezkompromisową walkę wszystkim bez wyjątku elementom

nacjonalistycznym. Sowiecki system polityczny, który przeszedł cięż-

ką pracę podczas wojny i stał się dla całego świata przykładem i

modelem prawdziwie równych praw i współpracy narodów, jest

dowodem wielkiego triumfu poglądów Lenina i Stalina na kwestię

narodowości;

Stosunki ZSRR z tymi krajami [satelitami komunistycznymi] są przy-

kładem zupełnie nowych stosunków między państwami, wcześniej

nie spotykanymi w dziejach. Są oparte na zasadzie równych praw,

współpracy gospodarczej i szacunku dla niepodległości narodowej.

Wierny podpisanym przez siebie traktatom o wzajemnej współpra-

cy, ZSRR udziela i będzie nadal udzielał wsparcia i pomocy w dalszej

konsolidacji i rozwoju tych krajów.

Ten raport to trawestacja prawdziwego stanu rzeczy. To, co

w nim napisano, było całkowitym przeciwieństwem prawdy. Co

więcej, ci, którzy go stworzyli, zatwierdzili i wygłosili, doskonale

wiedzieli, że był on całkowicie fałszywy.

– 26 –

CZĘŚĆ PIERWSZA. ROZDZIAŁ 3

Celowe operacje dezinformacyjne

W 1947 roku stworzono specjalną Służbę Dezinformacji (Służ-

ba 5), która była częścią sowieckiego wywiadu, funkcjonujące-

go wówczas pod nazwą Komitetu Informacji (KI). Jej szefem był

pułkownik Grauehr. 2

Celowe operacje dezinformujące nigdy nie były traktowane

przez wywiad sowiecki jako cel sam w sobie. Miały służyć celom

politycznym, przeważnie poprzez tworzenie i kształtowanie

warunków do ich udanej realizacji. Począwszy od ostatnich lat

życia Stalina, kiedy to Związek Sowiecki znajdował się w poważ-

nym kryzysie, na który nie znajdywano lekarstwa, operacje Służ-

by 5 miały zasięg ograniczony, do nie do końca określonych ak-

cji propagandowych, mających na celu ukryć kryzys i usprawie-

dliwić kilka co bardziej rażących i nieracjonalnych przykładów

zachowania Stalina. Jednym z przykładów jest działanie mające

na celu rozpowszechnienie podejrzenia, że Tito i inni przywód-

cy Jugosławii to wieloletni agenci Zachodu.

Dodatkowym czynnikiem ograniczającym zakres celowych

operacji dezinformujących był kult jednostki, który umacniał

dyktaturę Stalina i uniemożliwiał szczerość w przedstawianiu

rzeczy nawet wtedy, kiedy była bezwzględnie wymagana, po to

żeby dodać wiarygodności zafałszowaniu. Ilustrują to dwa przy-

kłady. Na Zachód wysłano radzieckiego agenta. Miał udawać po-

litycznego odstępcę, dysydenta, szukającego azylu politycznego

na Zachodzie. Kraj, w którym znalazł schronienie, pozwolił mu

zorganizować konferencję prasową, na której w sposób natural-

ny krytykował sowiecki reżim. Kiedy Stalin przeczytał raport z

konferencji, wezwał oficera prowadzącego agenta i spytał: „ gdzie

on pracował przed przyjściem do wywiadu”? „W kołchozie”,

odpowiedział szef służby. „ W takim razie odeślijcie go z powro-

– 27 –

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: